Zij zijn niet vergeten!
Herdenking van onze Indische gevallenen.
Telkenjare, begin mei, omstreeks dodenherdenking, hoort men onder de Indische
mensen nog al eens schampere opmerking: "Wat doet men ter herdenking
van degenen, die in Ned. Indië gevallen zijn?" Persoonlijk ben ik van mening,
dat een dergelijke opmerking ongemotiveerd is.
De herdenking van de Indische ge
vallenen door de Nederlandse Rege
ring heeft op een even waardige wijze
plaats als die van hen die overal el
ders in de wereld en in Nederland
zelf zijn gevallen. De reden, dat bo
venstaande opmerking wordt gemaakt,
vindt zijn oorzaak, naar ik meen, in
hoofdzaak in het feit, dat het gedenk
teken ter herdenking van de gevalle
nen geopend is, nauurlijk in aanwezig
heid van Hare Majesteit de Koningin
op een tijdstip en wel op 4 mei 1960
toen wij, Indischen, ons nog voor na
genoeg 100% in de nasleep van de
oorlog bevonden (herstel van krach
ten; opbouw van positie en land; na
tionaliteitskeuze; wel of niet terugkeer
naar Nederland, wel of geen emigratie
naar het buitenland, e.d.) een zeer
roezemoezige periode van ons leven
een tijd, waarin velen van ons in In
donesië zaten, de meesten in Neder
land, enkelen in het buitenland; ech
ter zaten we toen wel allemaal vol
"kopzorgen". Daardoor is de gehelè
kwestie van het gedenkteken aan ons
voorbijgegaan. Laat ons daar nu even
bij stilstaan.
Het gedenkteken staat in 's-Graven-
hage op een punt, alwaar dagelijks
tal van Nederlanders passeren. Rechts
van de toegansdeur staat geschreven:
"Erelijst van gevallenen 1940-1945".
Het adres: Binnenhof 1A, 's-Graven-
hage. Het is de toegang tot de Tweede
Kamer.
Bent U de toegangsdeur gepasseerd
dan ziet U aan Uw rechterhand onder
de Nederlandse driekleur op de grond
een neut van 1,28 bij 1,04 M met een
hoogte van 63 cm. In het bovenvlak
van deze neut is een uitsparing aan
gebracht en daarin ligt onder een
doorzichtige plaat het gedenkteken
uitgevoerd in de vorm van een heel
dik boek, dat in opengeslagen toe
stand 0,82 bij 0,57 M van afmeting is.
Het boek bevindt zich continue in
opengeslagen toestand; elke dag
wordt een bladzijde omgeslagen.
Bij dit monument, dat alleen een die
nende functie vervult en derhalve zijn
kracht zoekt in eenvoud en zuiver
heid, staat vermeld:
"In de Erelijst van Gevallenen zijn de
personalia opgenomen van de Neder
landse staatsburgers, die in de twee
de wereldoorlog als militairen, opva
renden van de koopvaardij of door
hun deelneming aan het verzet tegen
de Duitse of Japanse bezetter het
leven hebben verloren". In dit monu
ment zijn dus ook onze, Indische, col
lega's vermeld. Een waardige ere
plaats!
Een voorbeeld van de vermelding;
"Kuiper
Jacob Johannes
Rotterdam 19. VII 1916
3e stuurman
Indische Oceaan 1. III. 1942"
Het geheel is keurig in schoonschrift
opgesteld. Voor deze kalligrafische
arbeid had zich bereid verklaard "De
Onze Lieve Vrouwe Abdij" van de
Benedictinessen te Oosterhout (Noord
Brabant). Het kalligraferen heeft meer
dan 10 jaar in beslag genomen. Het
is de wens van de Benedictinessen,
die de arbeid uitgevoerd hebben,
naamloos te blijven. Voor het papier
werd door het rijksinstituut advies in
gewonnen bij prof. Ir. E. L. Selleger,
toenmaals hoogleraar in de papierfa
bricage aan de T.H. te Delft. Het pa
pier werd kosteloos geleverd door de
Firma van Houtum en Palm te Ugche-
len, die op allerlei wijzen aan het ver
zet steun heeft verleend. Het model
voor het kalligraferen werd ontwor
pen door wijlen J. H. van Krimpen.
Omdat men het gedenkteken, het
boek, niet mag aanraken, geen blad
zijden mag omslaan, is het haast on
doenlijk om binnen een kort tijdsbe
stek na te gaan wie wel en wie niet
daarin is vermeld. Daarom bevindt
zich in de buurt van dit monument een
Register (3 delen). Het eerste deel
geeft toelichting:
"Rijksinstituut voor Oorlogsdocumen
tatie.
Rijksinstituut voor de Documentatie
en de geschiedschrijving van Neder
land in oorlogstijd.
TOELICHTING
In de Erelijst van Gevallenen zijn de
personalia opgenomen van de Neder
landse staatsburgers die in de tweede
wereldoorlog als militairen, opvaren
den van de koopvaardij of door hun
deelneming aan het verzet tegen de
Duitse en Japanse bezetter het leven
hebben verloren.
De Personalia van de tot deze groe
pen behorende personen zijn per
groep gecalligrafeerd en binnen elke
groep alfabetisch.
Dit register is een alfabetisch register
op alle namen tezamen. Gemakshalve
vermeldt het van de betrokkenen
slechts de volgende gegevens: fami
lienaam, voornamen, plaats van ge
boorte, datum van geboorte.
Aan de hand van deze gegevens kan
snel geverifieerd worden of een be
paald persoon in de Erelijst opgeno
men is. De Hoofdletters achter de da
tum van geboorte hebben de volgende
betekenis:
IG Indische Groep
K Koopvaardij
ONZE HERDENKING
Op 8 maart hangen nergens in
Nederland de vlaggen halfstok
en staan mensen 2 minuten stil.
Op 15 augustus wapperen er
helemaal geen vlaggen en zijn
er ook nergens optochten of
kermissen. Dit alles omdat Onze
bezetting en Onze bevrijding
geen officiële herdenkingsdata
zijn en keurig opgeborgen zitten
in het Nationale Herdenkings
programma. Zo hoort het na
tuurlijk ook.
Maar onze gedachten blijven
toch altijd haken aan 8 maart en
15 augustus. Soms schrijven we
ze op, piekerans, ervaringen, ge
beurtenissen die we van ande
ren hoorden. Geen dikke boe
ken, een paar losse velletjes
maar, voor Tong-Tong.
De hier volgende pagina's moet
U beschouwen als een herden
king van de oorlog, de bezetting
en de bevrijding, zoals die in
ONS leven is geweest. Waar
over we alleen kunnen praten
met hen die ook in Indië zaten,
toen. En dat zijn zowat alle le
zers van Tong-Tong. Daarvan
daan deze pagina's.
BOEKHANDEL TONG TONG
VROUWEN OVER DE
JAPANSE BEZETTING
Sudah, laat maar - Paula Gomes.
Een indringend geschreven relaas
over de bezettingstijd, f 15,90
Herinneringen van een vrijheids
strijdster - R. T. Djajadiningrat. Dag
boek uit de roerige tijd na de Japan
se bezetting, f 4,75.
Setengah mati - Eliza Thomson -
kind in een Jappenkamp, f 16,90.
Bloemen voor Nippon - Augusta
Lampe. Zes verhalen over het kamp
leven. f 10,90.
Je kunt niet altijd huilen - Annemie
MacGillavry. Een authentiek verhaal
over een Nederlands gezin op Java
tijdens en kort na de oorlog met
Japan, 21,90.
KL Koninklijke Landmacht
KM Koninklijke Marine
V Verzet in Nederland
We geven hieronder een enkel voor
beeld van vermelding in het Register:
Gröller, Hermanus Johannes
Leiden 19-9-1902 KM
van Berkum, Albertus Everhard
Amersfoort 8-3-1902 KM
Hoewel het hierboven genoemde mo
nument verre van zalig makend is,
moet het voor de familieleden en na
bestaanden ook van onze (Indische)
gevallen collega's een morele steun
zijn dat dit monument in Nederland
staat, waardig en indrukwekkend in
zijn stille eenvoud en getuigend van
de trouwe plichtsvervulling, de warme
liefde voor het Vaderland, de onver
zettelijkheid en doodsverachting van
onze gevallen collega's.
F. C. BACKER DIRKS
6
