DE LEGENDE VAN SANGKURIANG
"Indonesische Sagen
en Legenden"
f 29,50
naverteld door Pak Asikin
De oorspronkelijke legende Is in het Soedanees verhaald en zit dan ook vol met
Sundanese woordspelingen, die in het Nederlands en zelfs in het Indonesisch
moeilijk zijn te vertalen. Toch is ook de vertaling zo boeiend, dat het de moeite
waard is er kennis van te nemen.
Een koning ging naar 't bos om te
jagen. In het bos trof hij geen enkel
stuk wild aan en hij raakte verdwaald
in de wildernis. Tenslotte had hij be
hoefte om een "kleine boodschap" te
doen, en hij deponeerde die in een
klapperdop.
Toelichting: Het begrip "koning" mo
gen we niet identificeren met een
koning of hoofd van een staat, maar
koningschap staat voor zuivere per
soonlijkheid (reine ziel). En het Aller
hoogste Zelf, gewoon de stof te die
nen, doet een misstap en vergist zich
in de behandeling. Het moet handelen
in de Geest, maar is gevangen in de
Stof. Bos is te vergelijken met wilder
nis, en dan niet een wildernis in de
natuur, maar even goed in de stad,
met allerlei mis- en toestanden, vol
rumoer en drukte en allerhande
"wilde dieren"! En in het woud
vol bezoekingen kunnen we licht
dwalen. Een jonge klapper is in
't Soendanees "dawegan", of "degan"
in het Javaans. Nu betekent "daweg"
in het Javaans "alsjeblieft". En wat be
lieft je om zo maar in een klapperdop
een plasje te doen? (Je eigen fatsoen
wordt door je zelf verontreinigd). Of
de stof zegt altijd "alsjeblieft", wan
neer er onreine dingen aan worden
toegevoegd (al wat materialistisch is).
Een zwijn laafde haar dorst met de
inhoud in de klapperdop. En niet lang
daarna was het zwijn in blijde ver
wachting.
Toelichting: De figuurlijke betekenis
van zwijn is voor de westerling duide
lijk genoeg. Wie niet vies is van on
rein gedoe, is een zwijn gelijk. Nu is
in blijde verwachting zijn (zwanger) in
het Soendanees "ngandoeng" of
"ngandeg". Zeggen niet de dichters
"de lucht is bezwangerd" met geuren,
of "er zit belofte (blijde verwachting)
in de bloesems". Uit de bloemen zul
len vruchten komen.
Het zwijn gaf het leven aan een men
sendochter, schoon, een prinses ge
lijk. Ze kreeg de naam van Dayang
Sumbi. Ze bracht haar tijd door met
weven en zat daarbij in een hut op
hoge palen.
Toelichting: Hoe is het mogelijk, dat
een zwijn het leven kan geven aan
een mens, schoon van uiterlijk? Dit
is natuurlijk een gelijkenis, het gaat om
personificaties of zinnebeelden. Een
mens, al is hij een zwijn gelijk, kan
toch soms wel mooie gedachten of
ideeën hebben of in een toestand van
bekering komen en bezield zijn met
goede voornemens, en dat wordt ver
zinnebeeld door een schone maagd,
wier werk is het weven van ideeën,
of je lot (wilsbeschikking).
Op een dag voelde Dayang Sumbi
zich zwaar te moede. Lusteloosheid
en achteloosheid maakten zich van
haar meester. Vermoeid naar lichaam
en geest zat zij aan haar weefstoel en
tot haar ergernis bemerkte zij, dat de
weefspoel weggeslingerd raakte en
op de grond onder de hoge hut terecht
was gekomen. Dayang Sumbi had geen
zin om op te staan en de weefspoel te
halen en bleef op haar plaats zitten.
Alleen kwam in haar de gedachte op:
Wie voor mij de weefspoel belieft op
te rapen, zal ik tot echtgenoot nemen,
indien hij een man is, en als het een
meisje is, zal ik haar als zuster be
schouwen.
Toelichting: Dayang inang; penga-
suh hoedster, min, gouvernante.
Sumbo sumbat (maleis), sumat
(soendanees), wat betekent naald of
pen van bamboe, waarmee je een kar
bouw of rund door het neustussen-
schot steekt om het dier daarmee aan
een touw te kunnen leiden. In Europa
zal men daarvoor een neusring ge
bruiken. Zijn wij niet allen hoeders of
hoedsters van schepselen, die ge
makkelijk zijn te leiden, en is dat niet
in de allereerste plaats de aard van
de moeder? Wanneer we een weef
spoel nagaan, dan is haar werk heen
en weer gaan van links naar rechts
en zo maar door. In het Soendanees
heet die "taropong", maar met een
achtervoegsel er bij komt het woord
"taropong sono" tot stand. Sono be
tekent verheugd, blij, als bij het weer
zien van je geliefde; het is dat "sono"
dat maakt dat je telkens weer je ge
liefde opzoekt. Wees voorzichtig met
geloften of beloften, want de konse-
kwenties kunnen verder gaan dan je
vermoedt.
Een zwarte schurftige hond met name
Si Tumang nam de weefspoel in zijn
bek, klom de ladder van de hut op en
legde de weefspoel op Dayang Sum-
bi's schoot. Dayang Sumbi beschouw
de het voorval als iets gewoons en
joeg de hond zo maar weg. Maar het
dier was niet weg te jagen. Het bleef
op zijn plaats en keek Dyang Sumbi
met een veelzeggende blik aan. Vol
schrik dacht ze aan haar gelofte en
als gehypnotiseerd door de ogen van
Si Tumang viel ze machteloos achter
over. En Si Tumang greep gretig die
gelegenheid aan (hij benutte de ge
geven gelofte).
Toelichting: Tumang is een woordspe
ling van "tuman" naar gewoonte
iets doen - nuttigen of bezitten, zodat
het sleur wordt, waarvan je geen af
stand kunt doen (hier in ongunstige
betekenis). Bijv. je kunt of wilt niet
eenvoudig eten, als je gewend bent
aan een overvloedig maal, of het, lijkt
wel of de wereld in elkaar stort als je
platzak bent en je gewoonlijk altijd
een goed gevulde beurs hebt, enz.
Kan het mooier als je die snobbis-
tische gewoonten met een zwarte
schurftige hond vergelijkt? En Dayang
Sumbi had niet de fut om Si Tumang
te verjagen. Hulpeloos gaf ze zich
over.
Het verhaal wil, dat de zoon die
Dayang Sumbi kreeg direkt volwassen,
jong en krachtig voor haar stond, heel
beleefd de sernbah maakte en sprak:
"Wees gerust moeder, ik ben bij U
en zal, wat voor gevaar er U ook
bedreigt, het steeds afweren en elke
wens van U vervullen". De zoon kreeg
de naam van Sangkuriang.
Toelichting:Het baren van een zoon
is hier het zinnebeeld van het baren
van een Geesteskind. De geest open
baart een ziel vol moed en verant
woordelijkheid. De moederliefde weer-
door Nenek Dongeng
een sprookjesboek voor
ouderen
10 Fascinerende, klassieke Ja
vaanse vertellingen plus 1 van
de mooiste wajang-verhalen
"Rama en Sinta"
Prachtig geillustreerd door
P. v.d. MAADEN
Porto f 4,
BOEKHANDEL TONG TONG
12
