spiegelt zich in het kind, dat weder
zijds die liefde aanvult en aan de
moeder is toegewijd. Sangkuriang
Sang kuring, wat betekent "verheven".
Op een goede dag zei Dayang Sumbi
tot Sangkuriang: ik zou toch zo graag
een hertenhart willen eten, daar heb
ik al lang naar verlangd. Sangkuriang
maakte de sembah en ging met Si
Tumang op jacht, maar in het bos trof
hij geen enkel hert aan, alleen een
wijfjeszwijn. Om toch niet met lege
handen thuis te komenr hitste hij Si
Tumang aan het zwijn te attakeren.
Maar de hond werd onwillig en met
de staart tussen de benen en kwispel
staartend hing hij om Sangkuriang
heen. Deze, getergd door zoveel kop
pigheid, trok zijn klewang en met één
houw scheidde hij Si Tumang's kop
van diens romp. (Had Sangkuriang
maar geweten, dat het wijfjeszwijn de
schoonmoeder was van Si Tumang,
het verhaal zou zeker heel anders
verlopen zijn
Toelichting: Hert is in het Soendanees
"mandjangan". Het grondwoord is
"panjang", wat hier wijd of ruim be
tekent. En trek hebben in het hart
van een mandjangan betekent: de ziel
begeert een ruimer blik of dieper in
zicht, een ruim bewustzijn. Het doden
van Si Tumang is niets anders dan het
stop zetten van gewoonten in ongun
stige betekenis.
Het hart van Si Tumang werd als her
tenhart aan Dayang Sumbi voorge
legd, die er saté van maakte en zich
daaraan te goed deed. Maar Dayang
Sumbi miste Si Tumang en deed er
navraag naar. Doodleuk vertelde Sang
kuriang zijn moeder, dat zij het hart
van Si Tumang had genuttigd. Dayang
Sumbi, in woede door zoveel brutali
teit, nam een pollepel uit de keuken
en sloeg Sangkuriang daarmee hard
op zijn hoofd. Het bloed sijpelde uit
de wond.
(In de werkelijke wereld zou de moe
der dan gezegd hebben: weet je dan
niet, dat Si Tumang je eigen vader is?)
Verbolgen over dit optreden keerde
Sangkuriang zijn moeder de rug toe
en trok naar het Westen. En Dayang
Sumbi, kwaad over zoveel brutaliteit,
trok naar het Oosten (dus precies in
tegenovergestelde richting).
Toelichting: Een pollepel of sajurlepel
is in 't Soendanees "Sinduk angeun",
maar met "angeun" wordt geen sajur
of soeplepel bedoeld, maar "angen",
wat hart of gemoed betekent. Die sa
jurlepel is niet om de sajur te roeren,
maar weet 't hart te sussen. In dit
verhaal worden de letterlijke en figuur
lijke betekenis door elkaar gehaald.
Natuurlijk raak je gewond, als je een
ferme tik met een sajurlepel op je
hoofd krijgt (een mooie vergelijking
met de doornenkroon op Christus'
hoofd, waarbij ook bloed over zijn ge
laat sijpelt). Dat een moeder haar
moederliefde vergeet door ongehoord
gedrag van haar zoon, is toch wel
menselijk; maar wie zijn hart weet te
sussen zal wel een bezadigd mens
zijn.
Moeder en zoon trokken in tegenover
gestelde richting weg en na verloop
van jaren ontmoetten zij elkaar weer
(zeker hebben ze een cirkelboog be
schreven). Maar ze waren van elkaar
vervreemd en herkenden elkaar niet
meer. Sangkuriang volwassen en
mannelijk van uiterlijk, Dayang Sumbi
nog even jong en schoon, raakten ver
liefd op elkaar. Het vrijen van twee
geliefden in vroeger tijd (in Indonesia)
bestond in 't luizen van de man door
de vrouw (de mannen hadden toen
lang haar). -Een aangename bezigheid,
als je haar van "ongewenste veeteelt"
wordt gezuiverd. En bij 't luizen ont
dekte Dayang Sumbi een lidteken tus
sen de haren van Sangkuriang en
vroeg naar de oorzaak. Dayang Sumbi
schrok hevig, toen zij het verhaal ver
nam. Haar geliefde was dus haar
bloedeigen zoon. Vergeefs trachtte de
moeder de zoon te overtuigen dat het
niet in de haak was met je eigen
moeder te trouwen. Maar Sangkuriang
had er geen oren naar. Het kon hem
helemaal niets schelen wie hij voor
zich had en wilde zijn zin doordrijven.
Na rijp beraad stemde Dayang Sumbi
er in toe, maar op één voorwaarde.
Sangkuriang zou eerst een groot meer
moeten maken en een grote prauw,
doch 't moest klaar zijn vóór het ha
nengekraai, die de dageraad aankon
digt. Als reden gaf Dayang Sumbi op,
dat in de "honeymoon" 't toch roman
tisch zou zijn te spelevaren. Zó ver
liefd was Sangkuriang op Dayang
Sumbi, dat hij met het voorstel ac-
coord ging.
Toelichting: In de psychologie is spra
ke van een "moeder complex" indien
een zoon zijn moeder zeer toegene
gen is. En heel eigenaardig is het,
dat het verhaal van Oedipus in Grie
kenland dezelfde tendens heeft als
dat van Sangkuriang in Bandung. Te
lecommunicatie en verkeer waren er
toen nog niet. Ra, ra hoe kan dat?
Hoe komt 't?
Het is de Stem der Mensheid, die ver
staan wordt door elkeen, die ontvan
kelijk daarvoor is. En de Mensheid
heeft één bron van afkomst en één
Universele Taal.
Sangkuriang begon met de Tjitarum
af te dammen, 't Was bovenmenselijk
werk, maar 't moest toch. En zo vorm
de zich een groot meer, zo groot als
de hoogvlakte van Bandung nu. Al de
bomen die op de berg Burangrang
groeiden, werden geveld, om van al
het hout een schip te bouwen. Men
kan zich indenken hoe groot het schip
wel zou worden.
Vol schrik bemerkte Dayang Sumbi
dat het beloofde werk haast klaar
was, en als het bewaarheid werd dat
het klaar zou zijn vóór het hanenge
kraai vroeg in de morgen? Dat nooit!
Snel nam zij een blok wit weefsel,
genaamd "boëh larang". Dat heilig wit
goed werd aan reepjes gesneden en
naar alle windstreken gestrooid. En
ziet, de tovermacht van dit heilig wit
goed deed de hanen geloven, dat de
morgenstond al was aangebroken. Ge
zamenlijk hieven zij een "kraai"con-
cert aan.
Toelichting: Wie heden ten dage het
water van de Tjitarum nagaat, zal op
merken, dat het sinds oudsher troe
bel is. Het afdammen van troebel wa
ter duidt aan: gemengd met dierlijke
hartstochten. "Boëh" is wit weefsel
om er kleren van te maken voor ons
lichaam. Maar wat is het omhulsel
van onze geest? Dat is weefsel, dat
"larang" of duur is, niet in de handel
verkrijgbaar, heilig weefsel. Het is het
Goddelijk bewustzijn in ons, dat de
duisternis verlicht. Het motief van
Dayang Sumbi was dus "heilig".
Sangkuriang, ten zeerste teleurgesteld,
schopte in hevige woede al het werk
materiaal dat om en nabij hem was,
in alle richtingen. Het reusachtige ple-
zierschip schopte hij onderste boven.
Tangkuban Prahu (onderste boven ge
keerde prauw) is de naam van de berg
ten Noorden van Bandung, naar de
vorm van die prauw genoemd. De
dammen van het meer zijn de bergen
en bergkammen, die de hoogvlakte
van Bandung begrenzen.
That's all, folks, this is the legend of
Sangkuriang as told by the people of
Parahiyangan.
Naschrift: Een prauw of schip, een
vaartuig niet om in -te spelevaren, is
ons lichaam, dat in het levensruim
vaart. De berg Tangkuban Prahu is de
berg van bewustzijn. En zo lang dat
onderste boven ligt (het niet opengaan
van ons bewustzijn), hoe kunnen we
dan het ware leven binnengaan?
Bandung is de hoofdstad van Parahi
yangan. Deze woorden hebben een
bijzondere betekenis.
Bandung een pleziervaartuig in de
oude tijd gebruikt ten gerieve van ge
zaghebbende personen. Bandung in
werkwoordvorm "ngabandungan"
luisteren, opletten, onze aandacht
vestigen. Naar analogie van het woord
Bandung, is "bendung" ontstaan, wat
afdammen betekent. En zo ook het
woord "banding" of ngabanding-ban-
ding een vergelijkende studie ma
ken.
Hoofdstad is in het Soendanees "da-
jeuh". Naar analogie hiervan wordt
de woordspeling "da-ieuh" gevormd,
wat betekent: 't Is hier, waarbij de
spreker naar zijn hartstreek wijst.
Parahiyangan plaats der goden
(hiangs). En zijn wij allen niet "ge
kerkerde goden"? De Preanger, die
het grootste deel van West Java om
vat is wereldbekend om haar schoon
heid. Is het een wonder dat ze de
(lees verder volg. pag. Ie kolom onderaan)
13
