KI
torig fodtI
cf-uwelieróbedrijl
't Carillon
De boekhouding van S.f. Watoetoelis. Ja
vaanse klerken verwerken met hun aange
boren preciesheid de opbrengstcijfers.
administrateur vragen," vond Maatje.
De administrateur! Dan had je net zo
goed regelrecht bij Onze Lieve Heer
kunnen aankloppen, neen, zo gek wa
ren we ook weer niet. Soms kwamen
we wel eens djaga's tegen in de tuin.
"Djangan terlaloe banjak njo!" zei
den ze. Meer niet. Max Havelaar had
ons moeten zien!
Hoeveel stalen we? Tien, vijftien sten
gels. Soms trokken we ze van een
volgeladen lorrie, maar dat was niet
"echt". Het was stelen, wat je ook
deed, dat wel natuurlijk. Echt rampas
sen, vernielen, daar dacht niemand
aan. Je had een warme wandeling ach
ter de rug en dezelfde afstand terug
voor de boeg. Je moest het riet
schoonmaken, in stukken kappen en
naar huis dragen. Je kleren kwamen
onder de vlekken te zitten, handen,
armen, benen alles kleefde. "Daar
komt onze suikerfreule weer aan," be
groette mijn moeder me, "ga direct
naar de badkamer!"
Dit is allemaal zo lang geleden, zo
lang. Nu woon ik in een land van lou
ter suikerbieten, suikervrije-Rivella en
de uitvinding van kwalijk chemische
trucjes die als "zoetjes" de mensen
die geen suiker mogen of willen heb
ben, zoet houden. Zo zoetjes aan ver
geet de halve mensheid hoe verruk
kelijk zuiver, eerlijk en gezond gewoon
suikerrietsap is!
Deze voorplaat en alle plaatjes van de
suikerfabriek Watoetoelis staan in een
prachtig platenboek dat een goede
abonnee ons ter inzage leende. Ik was
er meteen weg van. Een schitterende
reportage van het hele gebeuren in
en om een suikeronderneming. Meer
dan ooit betreur ik het, dat ik wel door
toeval op een suikerfabriek geboren
ben, maar nooit in de gelegenheid ben
geweest dit bedrijf werkelijk mee te
maken. De campagne, het maalfeest,
het planten, het oogsten, de koeltrog-
gen, verdampingsschraap, melasse,
allemaal uitdrukkingen, woorden die ik
gehoord heb, meer niet. Alleen teboe
gestolen, dat heb ik.
En nu ik "de Max Havelaar" gezien
heb, spijt het me dat hij het ook niet
gekend heeft, dit leven op een suiker
fabriek. Na al dat gedonderjaag op
Lebak verdiende hij toch wel iets pret-
tigers. Een halve eeuw later en hij
had honderden fabrieken kunnen aan
schouwen. Met werk en welvaart voor
de mensen. Met aanleg van wegen,
bruggen en waterwerken zonder
knoeierijen met regenten, districts
hoofden en BB-ambtenaren. Hij had
elke dag verse bloemkool, aardappe
len en doperwtjes kunnen eten zon
der die halfrot uit Holland te moeten
laten overkomen en misschien had
die oerlelijke en gierige Tine (uit de
film) zich toch eens laten overhalen
om behoorlijk rijst te leren koken en
gado-gado te eten. Als ze tegen die
tijd niet de Couperus-elite met Pleunie
Touw tegen het lijf waren gelopen,
want dan zou het huilen en stampvoe
ten gebleven zijn. Ja, als je alle boe
ken moet geloven.
Ik ben dankbaar dat ik geboren, ge
leefd en gewerkt heb in een tijd waar
blank en bruin voor een lange tijd ge
meenschappelijk gewerkt hebben aan
eigen welvaart. Waarin plaats was
voor eenvoudige snijvelders, opzich
ters, maar ook administrateurs en su
perintendenten. En koelies (ik geloof
dat op dit woord tegenwoordig de
doodstraf staat), want wat zou een
administrateur hebben moeten begin
nen zonder werkvolk dat het eenvou
dige, maar misschien wel meest no-
a -t*
EXPOSITIE BART FILET
Op de tentoonstelling "Singer in
bloei" in het Singer Museum in La
ren (NH) kan men werk zien van de
Indische tekenaar Bart Filet, die ook
reeds in het buitenland exposeerde.
Opening van de tentoonstelling: 1
oktober a.s. te 10.00 uur. De expo
sitie duurt tot 10 oktober.
Openingstijden van 10-22 uur.
Tel. 070 - 45 11 45
Thomsonlaan 108
Den Haag
Fabrikant van alle
Indische sieraden in 22
en 24 karaats goud.
Markiesringen
Zware halskettingen
Schakelarmbanden
Slangenarmbanden
Slangenringen
Krintjing armbanden
Briljanten ringen
Briljanten oorknoppen
Kabaja Spelden
Trouwringen
Sebelah rotan armbanden
DOOR ONS FIJNE HANDWERK
BRENGEN WIJ DE MOOISTE
COLLECTIE VAN NEDERLAND.
Condenswaterpompen, voor de kinderen
het saaie gedeelte in de fabriek. Maar wie
de kans zag om in de kookketels een ke-
tella pohon aan een touwtje te laten zak
ken, kon een minuut later een "ketella
tjing" ophalen. Zoet, zacht en zalig! Minder
zoet, zacht en zalig was de straf, als je
bepèkt werd!
dige werk verricht? Waar ter wereld
kan de mens leven zonder harde ar
beid?
Nog een halve eeuw later en we heb
ben maar timide te zwijgen over dit
leven, dit werk. Alsof het koloniale
tijdperk alleen een systeem was dat
(lees verder pagina 11, onder Foto Serie)
ONAFH. IND. TIJDSCHR. - 21e JAARG. No. S
Opgericht en geleid door
TJALIE ROBINSON (1911 - 1974)
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong Den Haag - Tel. 070 - 54 55 00/54 55 01 - Post
giro 6685 of A.B.N. Den Haag Rek. No. 51.56.15.730.
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong B.V.
Directie: L. Ducelle
Administratie: Th. M. A. Scheulderman
Redactie: J. H. Ritman, L. Ducelle.
Eindredactie en opmaak:
Ch. J. A. Manders, L. M. Boon.
Vaste medewerkers: Dr. H. J. de Graaf, J. Knaud,
Rogier, Poirrié, Mevr. H. Marsman, G. H. Bartman.
Verschijnt de 1Ste en de 15e van iedere maand
Prijs per nummer f 2,35. Abt. Nederl. (en E.E.G.-
landen behalve Engeland) kwart, f 11,50, halfj.
f 23,Jaar f 46,Abt. Europa: jaar f 46,
Buiten Europa: Jaar f 54,
LUCHTPOST:
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 94,—; Indonesië f 78,—; Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 78,—; Canada en Ver. Staten
f 66,—; Maleisië, Singapore en India f 78,
Suriname en Antillen f 66,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN'GEWEIGERD WORDEN
Directie en redactie behouden zich het recht voor
om grondige redenen aanvragen voor abonnemen
ten te weigeren, of deze te beeindlgen. Hierover
zal de betrokkene altijd van te voren in kennis
worden gesteld.
De redactie behoudt zich het recht voor copy te
weigeren dan wel te bekorten of te wijzigen met
toestemming van de inzender. Over genomen be
slissingen zal niet in details worden gecorrespon
deerd.
Het correspondentie- en betalingsadres voor Ame
rika Is Mrs. R. Cohen-Top, 13740 Avion Drive, La
Mirada, California 90638.
3
