Een aantekening bij Eons Rademaker9s Havelaar
BOEKBESPREKING
Tong Tong is zo
klein, het is niet
kleiner te krijgen
"HOTEL SOETI"
GENERAAL J. B. VAN HEUTSZ
De heer J. C. Witte heeft bij Van Dis-
hoeck in Bussum een boekje het licht
doen zien onder de titel: J. B. van
Heutsz, leven en legende. Hij kreeg
daarvoor de Fibula-prijs, een onder
scheiding die om de twee jaar wordt
uitgereikt aan een jong historicus voor
een oorspronkelijke studie. Directe
aanleiding tot het samenstellen van
deze studie was het boek over Atjeh
van Paul van 't Veer, dat in 1969 is
verschenen en dat de Atjeh-oorlog en
Van Heutsz heeft "teruggebracht tot
aardse verhoudingen". "Zijn boek was
dan ook de directe aanleiding tot deze
publicatie" zegt de auteur in zijn slot
woord. "De taken, die wij ons hadden
gesteld waren een poging om van
Heutsz te ontdoen van de lagen ge
schiedvervalsing en -verfraaiing en het
opsporen van de redenen, die een
dergelijke misvorming van het histo
risch beeld veroorzaakten".
De figuur van van Heutsz, van subal
tern officiertje opgeklommen tot Gou
verneur-generaal is een der meest
boeiende in de koloniale geschiedenis,
en daarnaast tevens een van de meest
omstredene. De stofwolken die zijn
optreden veroorzaakten zijn opgetrok
ken en niet langer is van Heutsz een
persoonlijkheid wiens daden al naar
gelang de instelling van de beoorde
laar tot woede en minachting of waar
dering en bewondering leidden.
De studie van de heer Witte is inder
daad een studie, d.w.z. dat de schrij
ver zich de grootste moeite geeft om
in objectiviteit een schets te geven
van het leven en de werken van een
der belangrijkste figuren uit de kolo
niale geschiedenis. Hij verzwijgt geen
van de vele zwakheden van van Heutsz
en geeft hem in zijn bijzondere kwa
liteiten de volle maat. Dit is inderdaad
geschiedschrijving op zijn best. Deze
methode vast te stellen "wie es wirk-
lich gewesen" is, verdraagt zich, hoe
flamboyant de figuur van van Heutsz
ook geweest is, niet met een literaire
schrijfwijze. Ofschoon dus de stijl wat
dor lijkt, laat de studie van de Heer
Witte zich gemakkelijk lezen.
JHR.
J. B. van Heutsz, leven en legende
is in de boekhandel Tong Tong ver
krijgbaar. 19,90 2,75 porto.
De belangstelling voor de film, die
Rademaker gemaakt heeft naar Multa-
tuli's Max Havelaar is - althans in
Den Haag - groot. Avond aan avond
volle zalen. Veel jonge mensen die,
naar men mag aannemen, Indië nooit
gezien hebben en misschien ook het
boek niet kennen. Wat drijft hen naar
de bioscoop? Belangstelling voor een
Nederlands product? De behoefte
kennis te maken met dat vreemde
land waarmee wij zo intens verbonden
zijn geweest? Belangstelling voor een
boek dat Nederland op zijn grond
vesten deed schudden, door een au
teur die onder de allergrootsten in
onze literatuur wordt gerekend? Het
zou interessant zijn de uitslag te ver
nemen van een enquete onder de
duizenden die de Havelaar-film zijn
gaan zien. De belangstelling van ons,
Indische mensen, is gemakkelijk te
verklaren, maar die van de overgrote
meerderheid van de toeschouwers?
Aan de kritieken in de pers kan het
niet liggen: die varieerden van matig
tot vernietigend. Geen onbekend ver
schijnsel, overigens. Menige film die
door de kritiek werd afgekraakt bleek
een kassucces.
Films naar boeken zijn geen uitzonde
ring, integendeel. Soms komt het boek
er beter af dan de visuele vertolking,
soms is het omgekeerde het geval.
De keus van een der meest gecom
pliceerde boeken uit de Nederlandse
literatuur was kennelijk een stoute
greep die Rademakers deed. Ik
ben geneigd te menen, dat het on
mogelijk is de geschiedenis van de
befaamde assistent-resident van Le-
bak te verfilmen. De vertoning heeft
mij in die overtuiging gesterkt. De
spanningen en de bewogenheid die
het boek oproept zijn aanzienlijk gro
ter dan die ik in de film terugvond.
Nochtans heb ik mij bij deze uitzon
derlijk lange film (ruim drie uur) geen
ogenblik verveeld, ook al ziet men
Havelaar wat al te veel te paard zijn
bestuursfunctie uitoefenen, steeds in
een uniform dat het midden houdt tus
sen zijn galakleding en zijn dagelijks
pak. Dat de film blijft boeien zal deels
Al Uw stencilwerk vlot en voor
delig verzorgd door
TONG-TONG
Prins Mauritslaan 36, Den Haag,
telefoon 070 - 54 55 00 54 55 01
verklaard kunnen worden uit de aan
dacht, die scenarioschrijver en regis
seur gewijd hebben aan allerlei details,
die de film wel langer maken maar voor
de kennis van de gecompliceerde per
soonlijkheid van Havelaar minder van
belang zijn. Deze details hebben ech
ter een spectaculair karakter en moe
ten de regisseur wel hebben aange
trokken omdat zij zulk een sterk aan
sprekend karakter dragen. Wat echter
in de eerste plaats de aandacht blijft
vasthouden is de ongemeen fraaie
fotografie en het vermogen van regis
seur en spelers om althans ten dele
iets van de "Indische sfeer" op te
roepen.
Het is niet de eerste maal dat een
poging is gewaagd tot het verfilmen
van een zo gecompliceerd boek als
de Havelaar. Dat was echter - in 1965
- in de vorm van een documentaire
rond de geschiedenis van Saidjah en
Adinda. Zij zou in 1966 op de TV zijn
gebracht; ik herinner mij er niets van
en kennelijk was zij geen overweldi
gend succes, want niemand heeft er
ooit meer iets van gehoord. De film
van Rademaker verdient ondanks haar
tekortkomingen een beter lot dan al
leen de vergetelheid in te gaan omdat
ze toch zo'n kassucces was.
JHR.
LOGEREN IN BANDUNG?
Natuurlijk in:
Directie: NJ. R. A. Soetljah.
Moderne kamers, prima service, prettige
sfeerl Alle kamers met EIGEN bad, tollet en
stromend water. Enige kamers ook voorzien
van WARM stromend water. Adres
DJL. SUMATRA 54, BANDUNG. Tel. 51686.
RECHTSTREEKS VANAF AMSTERDAM NAAR JAKARTA/MEDAN
RETOUR v.af 1.695,-
TICKETS 1 JAAR GELDIG.
Ook geheel verzorgde reizen b.v. 18 dagen naar JAVA en BALI f 3.025,—
Inlichtingen bij:
ORIENT TRAVEL B.V.
Singel 512 - Amsterdam - Tel. 020-23 74 84 (4 lijnen) - Telex 15275
4
