Antiquariaat
C. P.J. van der Peet
<~lDan C~Qozenkout tot uitaar
Jansweg 39 (Hofje van Staats)
Haarlem.- Telefoon 023-32 02 16
TE KOOP GEVRAAGD
Boeken over Indonesië, zowel
oud als nieuw.
Op aanvraag zenden wij u gaar
ne onze catalogi toe.
De titel, behorende bij het artikel, dat
genomen is uit d'Oriënt no. 17 van
23 april 1938, is zeer suggestief en
romantisch gekozen. Volgens de eige
naar van de hier vermelde instrumen
ten-industrie in Depok is het Rozen-
hout rechtstreeks uit Europa geimpor-
teerd.
Maar het is niet letterlijk "Rozenhout".
Hoewel de stam van de Hondsroos of
Wilde Roos (Rosa Canina Briar;
Sweet Briar is de geurige Wilde Roos
of Egelantier) tot 30 cm dik kan wor
den, is het hout toch niet geschikt
voor het vervaardigen van muziek-in-
strumenten of meubels.
"Rozenhout" is een verzamelnaam van
bepaalde kleurige, aangenaam geu
rende tropische houtsoorten. Brazili
aans Rozenhout, afkomstig van de
Physocalymna Scaberrimum is zeer
waardevol voor Fineer-werk.
De Jacaranda, Pterocarpus Erinaceus,
een in Zuid-Amerika en West Indië
groeiende boom levert fijn, vast, hard
en taai hout. De Jacaranda treft men
ook aan in Zuid Afrika en in Australië.
De Jacaranda Brasiliana heeft grote
gele bloemen, het hout is zwart- of
bruin rood geaderd en kan mooi ge
politoerd worden. Men noemt het Pa
lissanderhout of Braziliaans Pokhout.
Ook het hout van de Dalbergia Nigra
uit Brazilië heet Palissander-hout. Dal
bergia is een planten-geslacht van de
Vlinderbloem-familie, waarvan bomen
en heesters ook in Indonesia voorko
men. De alleen in Midden- en Oost
Java groeiende Dalbergia Latifolia
(Sono kling) levert een prachtig, pur
perkleurig en duurzaam meubelhout.
Het is bijzonder gezocht, buitenge
woon taai en splintert niet. Het komt
en vol, het instrument is gewogen en
goed bevonden.
Niet vaak gebeurt het, dat een instru
ment wordt afgekeurd, daarvoor wor
den de werkzaamheden met te veel
zorg verricht. Het wil natuurlijk wel
eens, dat er een guitaar met een min
der volle klank doorheen loopt, maar
dat behoort tot de groote uitzonde
ringen, over het algemeen genomen,
is ieder instrument, dat wordt afge
leverd, voor 100% in orde.
Naast guitaren worden tevens bassen,
ukelele's en violen gebouwd, die ie
der afzonderlijk weer een aparte be
werking moeten ondergaan, die ech
ter in principe overeenkomt met die
der guitaren.
Hoofdzaak blijft echter dit laatste in
strument, dat in de steden groote af
trek vindt. Alleen de guitaarbouwer
aan den weg naar Buitenzorg expe-
diëert per dag al ongeveer een 50
stuks, waarnaast hij tevens nog ver
schillende exemplaren van de zoeven-
genoemde muziekinstrumenten levert.
En geen van allen doen zij onder
in de handel onder de naam Rozen
hout, Zwart hout en Palissander-hout.
In West Java en op andere eilanden
van de Archipel groeit de Pterocarpus
Indicus, de Angsana of Sono kern-
bang, een prachtig, zacht-glanzend
meubelhout. Ook de Tjempaka Poetih
en de Tjempaka Koening met hun
geurige bloemen leveren mooi hout,
duurzaam en sterk met een mooie
tekening, de "kembang" zegt de Ma-
leise kenner. Deze "kembang" treft
men ook in het als zijde glanzende
hout van de Ambon Soetra.
Ook Ebbenhout is een verzamelnaam
van enige zeer harde, zware, duurza
me houtsoorten, zwart tot zwartbruin
van kleur, afkomstig van verschillen
de soorten bomen van de familie Ebe-
naceae. Het is een van de meest
waardevolle houtsoorten voor de in
dustrie van meubelen en muziek in
strumenten. (De inleg bij violen, de
schroeven, de toets, die over de hals
loopt tot over het bovenblad).
Het mooiste ebbenhout komt van de
Diospyros Tupru en wordt Bombay-
ebbenhout genoemd.
Maar de violen en guitaren werden
vroeger in Spanje en Porugal en-ook
nu nog van Ahornhout gemaakt. De
Ahorn of Esdoorn (violenhout), beho
rende tot de familie van de Acera-
ceae, heeft zich verspreid over Noord-
Amerika, Europa en Oost Azië. Zij is
beroemd om de prachtige kleuren,
waarmee de bladeren zich in de herfst
tooien.
In Noord Amerika (New England)
wordt uit de Acer Sachharimum vocht
getapt, waarvan de "maple syrup" be
reid wordt. (Aunt Jemima's pancakes
with maple syrup).
voor instrumenten uit welk ander land
ook!
Don Juan Gonzales bekent nog steeds
zijn liefde voor de "schoone signori-
ta" en Johnny Henkins croont gevoel
vol van "de blauwe maan". Don Juan
trekt met elan aan de snaren van zijn
instrument, dat ergens in de buurt van
Madrid het levenslicht heeft gezien en
Johnny trekt daarentegen niet, hij slaat,
hier even een break en daar even een
lang aangehouden trillerZijn in
strument draagt het etiket: "made in
U.S.A."
De Romeo if» Priok trekt niet en
"croont" nog minder. Zijn guitaar
draagt geen stempel en geen bordje:
"made inHij zingt een kron
tjongliedje en begeleidt zichzelf op de
zes snaren, waarvan de klanken met
fluweelen voetstappen over waterop
pervlakte glijden. Het is zeer wel
mogelijk, dat zijn instrument van den
weg naar Buitenzorg uit het Depok-
sche komt
Ch. E.
De Acer campestra, de Spaanse Aak,
is een sprookje van goudkleurige tin
ten. Het hout van de Ahorn wordt door
de warmglanzende, gele kleur en door
de structuur tot de mooiste materialen
gerekend voor het vervaardigen van
violen en guitaren.
In Japan en China wordt de Ahorn
met in de nazomer haar vlammende
kleurenpracht samen met de Den, de
Prunus en de Bamboe speciaal ge
plant om tuinen en parken een aparte
schoonheid te geven.
De Acer Hersii in China levert echter
zulk duurzaam, sterk hout, dat men
er de dwarsliggers voor de spoor
rails van vervaardigt.
Ook op Java komen leden van de Es
doorn-familie voor, waar zij zich hoog
in het bergland tot forse bomen kun
nen ontwikkelen.
Maar de Ahorn rekent men niet tot
het z.g. "Rozenhout".
Toen de Potugezen en Portugese Mes
tiezen op Java hun guitaren en de
guitaar-onderdelen van Ahornhout niet
meer uit Portugal konden laten ko
men, legden vooral de Mestiezen uit
Toegoe zich toe op het vervaardigen
van een soort guitaar uit Tjempaka-
en Kenanghout.
In Tong Tong no. 22 van 15 juni 1976
schrijft Ds. J. M. Hoekstra, dat de
inwoners van Toegoe hun stadje de
bakermat van de Krontjong noemen.
Zij zouden Toegoe desnoods de ba
kermat kunnen noemen van het door
hen gemaakte instrument, dat men
echter niet tot de guitaren kan reke
nen. Het criterium voor een quitaar
is een klankkast, bestaande uit een
beneden- en bovenblad met aange-
lijmde zij- of wangstukken.
En in Toegoe werden vroeger de stuk
ken Kenanga- of Tjempakahout uitge
hold, kregen dus de vorm van de
Arabische "Ud".
De Bakermat van de Krontjong was
de woonbuurt van de Portugezen en
de Portugese Mestiezen in het oude
Batavia, waar zij gevestigd waren in
de Ooster Voorstad langs de Ver-
burchsgracht, de De Meygracht, de
Jan Wynandtsgracht en de Speel
mansgracht.
Na deze inleiding volgt dan het aar
dige artikel uit d'Oriënt.
ROSALIE GROOSS
iiiiiiiiuiiiiiniiiiniiiiiiimi
17
