Beklim de berg Nitaka
(Nagata Yama nabore)
door O. G. Ward
Met deze historische woorden gaf Admiraal Yamamoto het noodlottige bevel om
Pearl Harbor aan te vallen. Op 7 december 1941 om half twee en kwart voor
drie in de morgen lanceerde de Japanse strijdmacht van 72 oorlogsschepen
onder bevel van vice-admiraal Chuichi Nagumo een perfect voorbereide, ver
metel uitgevoerde verrassingsaanval op de belangrijkste Amerikaanse maritieme
basis in de Stille Oceaan: Pearl Harbor. Met deze daad was in feite de 2e
wereld-oorlog in de Pacific begonnen. Want de Japanners sloegen bijna gelijktij
dig toe in Malakka, de Philippijnen, Hongkong en in Zd. Thailand. Tevens werden
de door de Amerikanen bezette eilanden Guam en Wake aangevallen en bezet,
zodat de verbindingslijn tussen Hawaii en de Philippijnen werd doorgesneden.
Amerika was in oorlog met Japan - het kabinet van Winston Churchill gaf mach
tiging voor een onmiddellijke oorlogsverklaring aan Japan - andere naties volg
den het Engelse voorbeeld - Nieuw Zeeland, Canada, China, de regeringen in
ballingschap van Griekenland, Joegoslavië, de Vrije Fransen. Alleen Rusland
bleef buiten de oorlog met Japan tot augustus 1945.
De Nederlandse regering in Engeland
liet bij monde van de Gouverneur Ge
neraal Jhr. Mr. A. W. L. Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer de volgen
de verklaring uitgaan: "De Nederland
se regering aanvaard de uitdaging en
neemt de wapens op tegen het Japan
se Keizerrijk". Hiermede was door
Nederland aan Japan de oorlog ver
klaard, wetende dat het neutraliteits-
principe niet langer meer kon worden
gehandhaafd en de aanval op het
toenmalig Nederlands Oost-lndië spoe
dig zou plaats vinden.
In dit artikel willen we proberen een
antwoord te geven op de vraag:
waarom stortte een grote natie als
Japan zich in een avontuur dat niet
alleen honderd-duizenden levens heeft
gekost, maar dat feitelijk ook geen
uitzicht gaf op een eventuele over
winning? Wat ging hieraan vooraf?
Wat waren de oorzaken en aanleidin
gen tot deze agressie?
Het is niet de bedoeling in dit artikel
alle aspecten die tot de oorlog heb
ben geleid te beschrijven, noch is het
de bedoeling te diep op de historie
van Japan in te gaan, maar de eerste
oorzaak was wel de annexatie van de
Hawaii-eilanden door Amerika in 1898
en de overdracht van de Philippijnen
en Guam in 1899 na de Spaans-
Amerikaanse oorlog. Japan voelde
zich onbehagelijk, want het maakte
zich zorgen dat een zeemogendheid
als de Verenigde Staten haar grenzen
als het ware 2000 zeemijlen west-
waards had verschoven en dat deze
mogendheid zich op 1500 zeemijlen
ten zuiden van zijn hoofdstad Tokyo
zou inrichten.
De tweede oorzaak was de gekrenkt
heid van Japan over de Amerikaanse
maatregelen tot beperking van Japanse
immigratie omstreeks de eeuwwisse
ling. Doch het is de Japanse politiek in
China, welke wel het meest heeft bij
gedragen tot de verkoeling van de Ja
pans-Amerikaanse betrekkingen. Het is
vooral over dit laatste punt dat Japan in
Amerika zijn tegenstander moest gaan
zien, want de gegeven belofte aan de
Verenigde Staten in 1908 terzake van
een vrije en vreedzame ontwikkeling
van de handel, het eerbiedigen van
de onafhankelijkheid en integriteit van
China en het handhaven van de "open
deur politiek" waren allerminst in
overeenstemming met de daden.
Het uitbreken van de eerste wereld
oorlog gaf Japan de gelegenheid zijn
positie in het Verre Oosten duchtig
te versterken. Het nam in bezit de
Duitse eilandengroepen ten N. van de
evenaar, tw: de Marianen, de Palao-
eilanden, de Carolinen en de Mars-
hall-eilanden, waardoor het zowel de
fensief als offensief in een uiterst
sterke positie kwam. Over het offen
sief denken nog dit: reeds omstreeks
1910 werd in Japan propaganda ge
maakt voor uitbreiding in zuidelijke
richting (in de richting van Nederlands
Indië dus!)
Dan volgde een tijd van een bewape
ningswedloop tussen de Amerikanen
en de Japanners. In 1920 lanceerde
Japan het z.g. "acht-acht programma":
het bezitten van acht slagschepen en
acht slagkruisers, wat spoedig veran
derde in driemaal 8-8. Het zou te ver
voeren om te vertellen wat de Ameri-
DISCO
BOLLAND A
Stationsweg 143, tel. 070-88 30 07
DEN HAAG
t Pop Djawa L.P.'s zijn moeilijk te krijgen,
f wij hebben ze wel. Daarnaast de vertrouw-
I de Salina platen Aida Mustapha, Ivo Ni la-
I kreshna, Emillia Contessa en vele anderen T
I in Krontjong, Javaanse gamelan, Sundane- J
se gamelan en Balinese gamelan L.P.'s. 1
Ook eindelijk Thailandse L.P.'s en vele
4 moderne Chinese platen. Enkele soorten
t ook op cassette. Wacht niet te lang, voor-
T raden zijn snel uitverkocht.
t DE TOPPER VAN DJAKARTA:
1 Rubiah van Mus Mulyadi en Diana I
f Jusuf is nu ook leverbaar.
Daarnaast ons vertrouwde repertoire j
T in gamelan, angklung en stambul f
1 muziek, voor lage prijzen, en
COUNTRY platen uit USA. Wij zijn
I leverancier van de E.O.-radio en T.V. J
M
8 december 1941
Het is 35 jaar geleden dat de oude
ren onder ons in het voormalig
Nederlands Oost-lndië één der diep
ste tragedies die de wereld heeft
gekend, hebben meegemaakt. Op
8-12-1941 verklaarde de Nederlandse
regering de oorlog aan Japan.
Onze medewerker, de Lt. Kol. b.d.
O. G. WARD, werkzaam bij de
Sectie Luchtmachthistorie van de
Kon. Luchtmacht zal trachten in de
volgende serie artikelen de achter
gronden te belichten en de volgorde
van de belangrijkste gebeurtenissen
te beschrijven, die geleid hebben tot
deze catastrophe.
kanen en Engelsen van plan waren,
maar gelukkig zag de Amerikaanse
regering het dwaze hiervan in en
machtigde President Harding tot het
openen van een conferentie te Wash
ington op 12-11-1921 met als doel:
het stopzetten van de vlootbouw door
de verschillende regeringen geduren
de vijf jaar. Deze conferentie heeft
inderdaad de gemoederen enigszins
tot rust gebracht - bepaalde afspra
ken werden gemaakt en vanaf deze
conferentie tot de Manchurijsche
crisis van 1931 werd het tijdperk ge
kenmerkt door een reeks van inter
nationale besprekingen ter beperking
van de bewapening, in het bijzonder
die ter zee.
Op het gebied van de politiek was er
intussen al heel wat gaande dat ten
slotte zou leiden tot de Japanse inval
in Manchurije. Het befaamde memo
randum van Tanaka, minister-president
in 1927, laat aan duidelijkheid niets te
wensen over: "Om de moeilijkheden
in Oost-Azië te overwinnen, moet Ja
pan een politiek van bloed en ijzer
volgenom de wereld te ver
overen moet het Europa en Azië ver
overen; om Europa en Azië te ver
overen moet het eerst China verove
ren en om China te veroveren moet
het Manchurije en Mongolië verove
ren. Japan verwacht dit proces in tien
jaar tot een einde te zullen brengen"
Een reeks van incidenten leidde de
inval en bezetting van Manchurije in.
Vooral het z.g. Moekden-incident was
het sein geweest of was een symp
toom van een sterke wijziging in de
Japanse atmosfeer, die van een ze
kere gematigdheid oversloeg in een
chauvinistisch-militair extremisme. En
in 1931 werd de nieuwe "onafhanke
lijke" staat Manchukuo gesticht, waar
mee in 1932 de Japanse regering
een verdrag sloot. Nadat de Volken
bond Japan gewezen heeft op het
overtreden van het Negen-Mogend-
heden Pact en het Kellog-Pact besloot
Japan zich uit de Volkenbond terug
te trekken. De Amerikanen lieten hun
ongenoegen heel duidelijk weten via
een in januari 1932 uitgegeven ver-
10
