'T RUMPHIUS NATUURMONUMENT
EEN HERINNERING UIT 1940
Er was in de goede oude tijd eens een Resident, die niet alleen met wijs en
voorzichtig beleid het zoet dommelende Gewest der Molukken hanteerde, maar
zich bovendien wijdde aan de geneugten, die de lieflijke omgeving, de hupse
vogelen der bosschages en de wonderlijke kruiden des velds in deze contreien
kwistig boden.
En zo gebeurde het, dat Zijn HEd. Gestrenge tenslotte, getroffen door de monu
mentale natuur van zijn Gewest, lid-voor-het leven werd van de Vereniging tot
Bescherming van Natuurmonumenten.
HOTEL "DE RUITER" HOUTHEM
bij Valkenburg (Z.L.), St. Gerlach 43
tel. 04406 - 4 03 18.
Riant uitzicht op het Geuldal
doet denken aan de mooie rustige om
geving van de Preanger
Zeer geschikt voor diegenen die op me
disch advies een rustkuur moeten onder
gaan.
Met dieet-patiënten wordt rekening ge
houden
Alle kamers centraal verwarmd en voorzien
van warm en koud stromend water.
Prijzen per persoon en per dag; incl. be
diening en B.T.W.. Logies met ontbijt
f 20,p.p.p.d. Half pension f 30,p.p.
p.d. Kamer met douche en toilet, logies
met ontbijt f 30,p.p.p.d. Kamer met dou
che en toilet half pension f 38,p.p.p.d.
Dit was het Bestuur dezer Vereniging,
die naarstig naar monumenten speur
de, een welkome verrassing, omdat
men veronderstelde, dat nu het ver
dere leven des Residenten gewijd zou
zijn aan de bevordering van haar stre
ven.
Er gingen enige zeer beleefde en ver
erende brieven in zee, waarin echter
duidelijk gemaakt werd, dat van een
levenslang-natuur-beschermende Resi
dent verwacht werd, dat hij minstens
ook een natuurmonument zou produ
ceren.
Deze, welwillend bereid tot een on
sterfelijke daad, stelde voor om een
tegenover zijn woning gelegen lom
merrijk park uit te breiden met een
aangrenzend grasheuveltje, waar hij
van tijd tot tijd op een bankje gezeten
placht te genieten van het schone uit
zicht over de baai van Ambon.
Op dit voorstel werd verrukt gerea
geerd, maar het idee van de Resident,
om het parkje inclusief grasheuveltje
te voorzien van een net bordje met
de zinrijke naam "Batoegadja-park",
werd met beleefd afgrijzen van de
hand gewezen.
Het Verenigingsbestuur zette breed
voerig uiteen, dat natuurmonumenten
ongerepte wildernissen moesten blij
ven, zorgvuldig beschermd tegen
schennende handen, die er bijvoor
beeld bankjes in wilden zetten.
Het woord "park", diende vervangen
te worden door "Rumphius Natuur
monument", ter ere van de te Ambon
overleden grote natuuronderzoeker
"RUMPHIUS".
En het ver weg op Java zetelende
Verenigingsbestuur, zich de omgeving
van Ambon voorstellende als een
woeste, ongerepte en grootse wilder
nis van rotsen, overdekt met een zeld
zame flora, drong erop aan om dit
brok natuurschoon van pl.m. 3 ha
zorgvuldig te doen bewaken, omhei
nen en exploreren, met het verzoek
om van alle erin voorkomende gewas
sen herbarium te doen verzamelen en
op te zenden.
Men stond toen enige foto's af, doch
het is niet bekend hoe de Vereniging
heeft gereageerd op een herbarium
zending van alang-alang, een tjemara
en wat dadap.
De Resident geloofde het daarna wel,
temeer omdat hij nu ook nog zijn
bankje kwijt was.
En de Ambonnees brandde lustig zijn
alang-alang en maakte zijn ladangs
op de onvruchtbare steile "tempat
kandjeng Rumphius penja
Totdat de Regering jaren later weer
eens bij rondschrijven de zorg voor
natuurmonumenten wakker schudde,
en de toenmalige Gouverneur der Mo
lukken zijn Assistent-Resident op
nieuw het Rumphius Natuurmonument
liet ontdekken.
Deze Assistent-Resident, tevergeefs
naar natuurschoon speurend, veroor
loofde zich tenslotte aan zijn advies
de vraag te verbinden, waaraan Rum
phius het toch wel verdiend had, dat
zijn naam verbonden was aan dit kale,
onooglijke grasheuveltje.
Maar de Ambonnees werd toch ver
boden, op poene van langdurige el
lende verder aan RUMPHIUS' alang-
alang en dadapjes te komen, binnen
het thans zorgvuldige afgepaalde na
tuurmonument.
Beseffend, dat het degenen, die dit
relaas tot hiertoe vermochten te vol
gen, nu ook ongetwijfeld toekomt een
gevoelige beschrijving van het "Rum
phius Natuurmonument" te vernemen,
moge ik U uitnodigen mij te volgen op
een toch door deze voor het nage
slacht bewaarde natuur-reserve.
Vol interesse tijgen we naar het "Ba-
toegadja-park", en bewonderen enige
kapok-bomen, die zich hardnekkig tus
sen de takken der kanaries doorwor
stelen, even dapper als de regenbo
men, die hun strijd voeren tegen de
P.T.T.-koelies, welke steeds weer hun
kronen halveren om de telefoonleidin
gen te redden.
Na bezichtiging van de waterpartij,
waar de, zij het ook wat beschimmel
de, goudvissen welwillend aandacht
hebben, begeven we ons dan langs
de rustieke fontein naar de voet van
het "Rumphius Natuurmonument".
Hier wordt een omtrekkende beweging
gemaakt, daar wij in een uitgebreide
vuilnishoop vastlopen, die het monu
ment schijnt te schragen.
Dank zij de verschijning van een haas
tig retirerende oude heer, die met
schichtige bewegingen een blijkbaar
afgezakte pantalon in orde tracht te
brengen, wordt nu een smal pad ont
dekt, dat in de graswildernis van het
heuveltje verdwijnt en aldus toegang
geeft tot het natuurmonument.
Spoedig ervaren we echter wat de
reden van de zoëven beschreven pan
talon "en désordre" was, en snellen
met ingehouden adem verder, waarop
om de eerste bocht weer iemand ver
rast wordt, die in hurkende houding
enfinwe zijn toch tenslotte ook
in een "Natuur" monument!
Na dit gevaar te hebben omzeild, dringt
zich echter eerst recht het besef aan
ons op, hoe hier de Natuur hare rech
ten doet gelden en aanleiding geeft
tot ontelbare, zij het ook tijdelijke mo
numenten, waarin telkenmale een on
zer gasten onder het nodige kernach
tige commentaar en met een weeë ge
laatsuitdrukking uitglijdt
Het lijkt dat de omliggende kampong
bewoners reeds lang een bestemming
gevonden hebben voor het "RUM
PHIUS" Natuurmonument en daarvan
een zeer druk en dankbaar gebruik
maken
Naar adem snakkend, springend en
glijdend brengen wij het tenslotte tot
de top, waar wellicht het bankje
doch neen, alhoewel het uitzicht er
nog is, staat op de plaats waar eens
een Resident van de natuur genoot
en waar de bakermat was van het
Rumphius-Natuurmonument, in de dor
re alang-alang een,'zij het wat scheef
en slordig, maar zeer doelmatig pri
vaat, binnen welks atappen wanden
het natuurleven van een enorme vlie-
gen-generatie zich uitleeft
Dat is de onvergetelijke belevenis van
een bezoek aan het "Rumphius-Na
tuurmonument", waarvan, ingevolge
artikel 1 van Gouvernements-Besluit
No. 278, 1916, "de ongerepte instand
houding met het oog op de bijzondere
wetenschappelijke en aesthetische
waarde, in het algemeen belang, wen
selijk wordt geacht".
En wellicht gelooft gij het thans met
mij, als de Ambonnees U met fluiste
rende stem en schichtig oog verhaalt
over de laatste rustplaats van RUM
PHIUS, in de Groote Olifantsstraat te
Ambon, waar men hem des nachts kon
horen, woelend in zijn graf, zich ke
rend en kerend
STOÏCIJN
Overgenomen uit "Tectona", Bosbouw
kundig Tijdschrift, aflevering Januari/
Februari1941.
De beschreven - historische - feiten
werden ontleend aan het Residentie
archief te Ambon, hetwelk, mét het
graf van Rumphius, gedurende de oor
log verloren ging. Het "Natuurmonu
ment" werd door de Jappen in 1944/
45 omgebouwd tot een enorme be
tonnen schuilkelder.
25