KRETA SETAN
Soempah Rotjong oftewel het mysterie van
"paling in gelei"
De Duivelswagen
Wel eens gehoord van "soempah potjong"? Nooit? Nu, ik ook niet, totdat ik in
de plaatselijke krant van Yogya dd. 27 oktober 1977 las, dat voor het eerst sinds
1956 er weer een soempah potjong had plaatsgevonden.
De soempah potjong is een heel apart eeds-ceremonieel, waarbij de persoon in
kwestie, liggend op een lijkbaar en gewikkeld in de "kain kafan" oftewel witte
lijkkleren, voor het aanschijn van Allah in de moskee zweert de vragen van de
rechter naar waarheid te zullen beantwoorden.
Mijn overbuurvrouw, mw. Dj.-M., wist me in verband hiermee een interessant
verhaal te vertellen, dat in de twintiger jaren had plaatsgevonden in West Java.
De stof zou een Agatha Christie waardig zijn, en dan zou de titel zeker luiden:
"Paling in gelei". En voor christelijke patronaten zou het omgewerkt kunnen
worden tot "Daniël en Susanna in de Preanger".
Het moet gebeurd zijn in de twintiger
jaren, aldus mijn zegsvrouw, ongeveer
tussen 1923-'24, in elk geval vóór de
afschaffing van de doodstraf. Op de
thee en rubberonderneming Tjikembar
ten zuiden van Soekaboemi was een
nieuwe, jonge employé te werk ge
steld een zekere Götteling, een aar
dige, jonge Hollander. En zoals het
meermaal ging in die dagen, om zijn
huishouden te runnen en de eenzaam
heid van de nachtelijke uren te verja
gen, nam Götteling een huishoudster
in dienst, een jong meisje uit de desa
Tjikembar nog pas 17 jaar oud. Zij
heette Nyi Anna. Het was geen schoon
heid, maar ze was blank en beschaafd.
Maar ze had één gebrek. Ze hing nog
al aan haar familie en stond haar neef
uit de desa toe om op de zaterdaga
vonden, als de toean naar Soekaboemi
was, met zijn vrienden in de bijgebou
wen te komen dobbelen en kaarten.
Dit kon natuurlijk niet verborgen blij
ven en Götteling verbood haar ten
strengste dit soort gastvrijheid nog
eens te herhalen.
Maar ja, op een goede of kwade avond
was G. weer naar Soekaboemi, en Nyi
Anna nodigde haar neef en vrienden
weer uit voor een gezellig avondje.
Helaas, onverwacht kwam de toean
thuis, ledereen maakte dat hij weg
kwam, maar de laatste die het raam
uit sprong werd nog net door G. ge
snapt. En dezelfde avond nog kon Nyi
Anna haar bulletjes bij elkaar pakken
en terug gaan naar de desa vanwaar
ze gekomen was. Huilen met tuiten,
maar er hielp geen lieve moeder aan.
De toean bleef onvermurwbaar.
Maar de tijd heelt alle wonden, dacht
Nyi Anna, en na een tijd kwam ze wel
eens babbelen met de kokki. Ze zou
toch zo graag terug willen komen bij
de toean, zou kokki niet een goed
woordje willen doen? En op zekere
dag bood ze kokki een pakje aan
waarin afschraapsel van haar nagels
zat. Als de kokki dat in de koffie van
de toean wilde doen, zou hij haar ze
ker terugroepen. De kokki nam het
pakje aan met de belofte dit bij ge
legenheid te zullen doen, en stopte het
pakje in de bilik van de keuken die
van bamboewanden was voorzien.
Enige dagen hierna ging Götteling
Autopioniers in Insulinde
door F. F. Habnit
Een van de mooiste kijk
en leesboeken uit het oude
Indië. En niet alleen voor
autoliefhebbers!
250 foto's. Gratis JMC-
sticker f 65,
porto/emb. f 6,—
In de maanden december
en januari geen porto
Voor onze abonnees
3 termijnen mogelijk.
weer naar de stad en kwam 's avonds
laat thuis. Hij had zelf eten meege
bracht maar ongeveer een uur nadat
hij dit tot zich genomen had, werd hij
onwel en wel in die mate, dat het per
soneel de administrateur alarmeerde
die G. daarop naar het ziekenhuis in
Soekaboemi liet brengen, waar hij na
enkele uren overleed. De doktoren ga
ven een visum et repertum af, waarin
stond dat G. was overleden aan de
gevolgen van een rattekruid vergif
tiging.
Dat werd een perkara, en natuurlijk
viel de verdenking op Nyi Anna. De
assistent wedana wist de kokki naar
voren te schuiven als de kroongetuige
die verklaarde, dat zij van Nyi Anna
een pakje had gekregen en de inhoud
daarvan op die bewuste avond in de
koffie van meneer had gedaan. De
zaak leek rond en werd voor de land
raad in Bandoeng gebracht. Daar werd
de doodstraf uitsproken over Nyi An
na die echter intussen was ge
trouwd met een jongeman uit Tjikem
bar en nu in verwachting was. En vol
gens het gebruik zou de doodstraf
pas voltrokken worden nadat het kind
geboren was.
Onder de vele belangstellenden die de
rechtszaal vulden bevond zich ook ene
Brunsveld van Huiten, een Indische
jongen die candidaats rechten had en
een adviesbureau voor juridische
kwesties. Hij werd getroffen door de
eenvoud en openheid van dit Soenda-
nese meisje, die gelaten de doodstraf
hoorde uitspreken dat voor haar in het
Soendanees moest vertaald worden.
De zaak liet Brunsveld niet los. Op
eigen initiatief ging hij op onderzoek
uit en wist van de rechter uitstel van
de doodstraf te krijgen. Bij het nadere
onderzoek werd hij geholpen door zijn
jonge chauffeur, Amat, die eens pools
hoogte ging nemen in Tjikembang, de
onderneming. In het huis van Götte
ling woonde nu zijn opvolger en alle
bedienden waren gebleven, behalve
de kokki, die was meegegaan met de
assistent wedana naar Tjikembar. Daar
ontdekte Amat dat de a.w. veel van
paarden hield, en hij wist het zo te
spelen, dat hij werd aangenomen als
verzorger van de paarden van de a.w.
Dit was echter maar een springplank
om in contact te komen met de kokki,
en dit contact ging zover, dat Amat
met haar trouwde. En tijdens een nach
telijke tête tête vertelde kokki hem
terloops, dat zij die verklaring maar
had afgelegd omdat de a.w. haar dit
gevraagd had. Overigens moest het
bewuste pakje met nagelschraapsel
nog wel in de bilik van de keuken
zitten. Toen enige dagen daarna Amat
haar probeerde over te halen die ver
klaring nog eens te herhalen in het
bijzijn van enige vrienden, weigerde
zij positief.
Amat ging toen nog eens op onder
zoek uit op de onderneming Tjikem
bang. En inderdaad, in de bilik van de
keuken vond hij een pakje met een
vreemde substantie. Hij had er wel
voor gezorgd (zulks op instructie van
Brunsveld aan wie hij geregeld verslag
uitbracht) dat er enige getuigen bij
waren. Hij vroeg voorts aan de be
dienden, wat de toean die avond zo al
wel gegeten had. En de kebon wist te
vertellen, dat de toean vis had gegeten
(lees verder volgende pagina)
16
