Journalistieke Herinneringen (XXIII]
ï*ww
In de nacht van 19 op 20 december 1934 verongelukte in de Sahara Hidzjara,
dicht bij de oude Britse versterking Rutbah Wells een vliegtuig van de KLM op
een bijzondere vlucht. Het was de roemruchte Uiver, waarmee de KLM de Lon-
den-Melbourne race in de afdeling passagiersvliegtuigen had gewonnen. Bij bij
zondere gelegenheden was de KLM bereid een speciaal vliegtuig in te zetten.
Zo ook toen Kerstmis 1934 naderde: de DC-3 Uiver werd uitverkoren een spe
ciale vlucht voor het overbrengen van Kerstpost te maken. Tegen het jaareinde
was immers een overweldigend aantal poststukken te verwachten en dat recht
vaardiqde zeker een bijzondere vlucht, die bovendien de post binnen enkele da-
qen inplaats van weken uit Nederland bij de verre verwanten zou kunnen af- Villa Isola aan de Lembangweg even bui
leveren. ten Bandung'
Groepsfoto genomen bij de opening van de tennisbanen aan de van der Houtlaan (He-
gangsaan) in het voormalige Batavia. Vierde van links zittend Berretty, vijfde van rechts
staand mevrouw Berretty.
Indië bevond zich in de dertiger jaren
in een periode van economische moei
lijkheden zonder weerga. D.W.B., die
na de eerste wereldoorlog, die onge
veer samenviel met de oprichting van
Aneta, schatten geld had verdiend
door zijn uitgekiende methode van be
richtgeving, had daarna zijn inkomsten
slechts met de grootste moeite op het
peil dat bij zijn extravagante levens
wijze behoorde kunnen handhaven. De
economische crisis had ook de kran
ten, waarvan zijn inkomen afhankelijk
was, zwaar getroffen. Bovendien had
hij door de bouw van Isola op precies
het verkeerde ogenblik een veel te
zware last op de schouders genomen.
Een recent huwelijk had het aantal van
zijn gescheiden vrouwen op vier ge
bracht. Het spreekt vanzelf dat althans
de krantendirecties en hun omgeving
op de hoogte waren van het feit, dat
Het schokkend einde van een spectaculaire levensloop
In het toestel bevonden zich, behalve
de bemanning en de post, enige pas
sagiers. Onder hen was D. W. Berretty,
de directeur-eigenaar van het persbu
reau Aneta. Tot zeer kort voor het ver
trek uit Nederland had Berretty ge
tracht, ook Dr. C. W. Wormser, direc
teur van het Alg. Indisch Dagblad De
Preangerbode, die evenals Berretty in
Nederland vertoefde, te bewegen van
deze speciale vlucht gebruik te maken,
maar deze had andere plannen. Aldus
bleef hem het lot bespaard dat D.W.B.
(zoals Berretty meestal werd aange
duid) trof. Het ongeluk verwekte enor
me beroering. Niet alleen was het
denkbeeld een speciale Kerstvlucht te
organiseren in Indië met grote vreugde
ontvangen, maar de naam en reputatie
van de Uiver maakte het verlies van
dit vliegtuig tot een nationale ramp.
Nog sterker sprak in Indië tot de ver
beelding het feit, dat aan het leven van
een zo algemeen bekende en omstre
den figuur als Berretty een eind was
gekomen. De roddel maakte zich aan
stonds meester van dit ongeluk. Dat
was te verwachten, maar de kwaad
willigheid van de roddelaars overtrof
elke verwachting. Nog tot de dag van
heden bereiken mij van tijd tot tijd
vragen van lezers en anderen die zich
interesseren voor deze "oude" ge
schiedenis die willen weten hoe D.W.
B. aan zijn einde kwam. De centrale
vraag is dan meestal, of Berretty op de
een of andere manier verantwoordelijk
zou zijn geweest voor het ongeluk. Met
andere woorden, of hij ten koste van
medepassagiers, bemanning en post
een spectaculaire zelfmoord op touw
gezet zou hebben. De gangbare theo
rie was, dat Berretty de piloot zou heb
ben neergeschoten met een der boord-
wapens, met het onvermijdelijke ge
volg dat het vliegtuig zou zijn veronge
lukt. Deze zelfmoord met afschuwelijke
consequenties zou, meende de on
grijpbare "men", passen in de tot de
verbeelding sprekende levensloop van
D.W.B.de uit een bescheiden Yogya's
milieu voortgekomen persbureau-mag
naat.
Hing het gehele levén van D.W.B. niet
aaneen van opzienbarende stunts?
Was Isola, het paleisje dat hij aan de
Lembangweg te Bandung had laten
bouwen - nu is er de Paedagogische
faculteit gevestigd - niet een voor
beeld van zijn extravaganties? Reeds
in de tijd van de bouw van Isola had
zich de legende ontwikkeld van de re
latie van D.W.B. met "een buitenland
se mogendheid". De fundamenten van
Isola waren zo zwaar verankerd dat zij
zouden kunnen dienen voor opstelling
van artillerie waarmee Bandung onder
vuur zou kunnen worden genomen - en
dergelijke nonsens meer.
Na het verongelukken van de Uiver
werd dit verhaal afgerond met de vol
gende bijzonderheden: de Nederland
se regering zou de snode samenwer
king tussen D.W.B. en de potentiele
vijand hebben ontdekt en in uiterste
wanhoop zou Berretty, arrestatie vre
zende, zijn gevlucht om in het vliegtuig
tot de conclusie te komen, dat alleen
zelfmoord hem zou kunnen redden van
het lot van een ontmaskerde meester
spion.
Er waren pikante details: het was bij
voorbeeld merkwaardig, dat de sporen
van het vliegtuig dat de vernietiging
tegemoet ging alle erop wezen, dat
het in westelijke inplaats van in oos
telijke richting vloog toen het de grond
raakte. Allerlei conclusies werden ver
bonden aan het feit, dat alle passa
giers hun schoenen hadden uitgetrok
ken, naar bleek toen men het wrak on
derzocht - een handelwijze die nie
mand thans nog zou verbazen op zeer
lange en vermoeiende vliegtochten,
laat staan in die tijd. Maar er waren
ook solider grondslagen voor de ver
onderstelling, dat er wellicht toch iets
te zeggen zou zijn voor de legende
van een zelfgezochte dood.
12
