m
De Legende van Soera-ing-baja
U 7
IS HET JOKO DOLOK OF
JOGO GOLOK?
Naar aanleiding van het artikel over
Joko Dolok van S. S. Djoewito in
Moesson No. 14 van 1 maart 1978,
zou ik er graag het volgende over wil
len opmerken:
Joko en Jogo; het is maar een ver
schil van één enkele letter, maar de
betekenis van beide woorden is ver
schillend.
"Joko" (Jaka, Djoko, Djaka) betekent:
jonkman, ongehuwd manspersoon;
"Jogo"-Kromo "Jagi", Kromo Inggil
"Sahos", Djogo, Jaga of Djaga de
wacht hebben of houden, behoed
zaam, op zijn hoede zijn, opletten,
zorgdragen, ook wachter of bewaker.
Een Jogo Kandang is een nachtwacht
bij de algemene buffelkraal in de
desa. Dit voor wat betreft de woorden
Joko en Jogo.
Is het nu Joko Dolok of Jogo Dolok?
Buddhabeeld?
"De Hindoe-invloed in Oost-Java heeft
zeer lang geduurd; hij neemt eerst een
eind omstreeks 1478 A D. Het Hindoe
isme van Oost-Java was eveneens
Qiwaisme. Ook het Boeddhisme
schijnt hier te hebben ingang gevon
den doch in veel mindere mate en la
ter dan in Midden-Java".
Moeten we hieruit niet concluderen
dat de Jogo Dolok niet gewijd is aan
Buddha, maar aan Qiwa?
Djoewito spreekt van Joko Dolok (Dik
ke Jongen), terwijl ik in G. von Faber's
"Oud-Soerabaia" op pagina 58 lees:
"Djogo Dolok (bewaker van de boo-
men), een beeld dat op de groote
grasvlakte vóór de Residentswoning
op Simpang stond. Men moet het in
een groot woud hebben gevonden
(vandaar de naam) op de plaats waar
eens het machtige Modjopahit heeft
gelegen:. Inlanders branden menjan bij
het beeld en brengen het offers."
En op pagina 59: "Op Simpang lag de
Residentswoning tegenover het Kroe
senpark, dat op initiatief van Resident
Kroesen werd aangelegd. In dit park
stond het groenbemoste Djogo Dolok
beeld, afkomstig uit de ruïnes van
Modjopahit. Bij de Inlanders (vroeger
had men het over Inlanders als Indo
nesiërs werden bedoeld. GHB) stond
het in hooge eere, want zij geloofden,
dat de wensch van onvruchtbare vrou
wen die hier offerden, verhoord zou
worden."
Maar er is meer. G. von Faber heeft
het b.v. over "Wachter van de Boo-
men", wij zouden zeggen "Boswach
ter" en "op de plaats waar eens het
machtige Modjopahit heeft gelegen"
terwijl Djoewito spreekt van "in op
dracht van Kertanegara, een der vor
sten van Singosari en geeft een beel
tenis van hemzelf". En verder: "van
uit de bossen bij Malang". Kort sa
mengevat: Een boswachter of een
Vorst,
Modjopahit naar Soerabaia,
Malang naar Soerabaia.
Het Kroesenpark kan niet in het jaar
1860 zijn aangelegd. Resident van
Soerabaia van 1858-1860 was Jhr. Mr.
H. C. van der Wijck en O. van Rees
(1860-1864). Resident J. C. Th. Kroe
sen "naar wien het park tegenover zijn
woning is genoemd", was in functie
(lees verder volgende pagina)
In azuur een zwemmende haai van
zilver, de kop omlaag en de staart
opgebogen, waaronder een zwem
mende omgewende krokodil van het
zelfde, de kop naar boven gericht en
de staart opgebogen.
Wapenspreuk: "Soera-ing-baja", in
gouden latijnse letters op een lint van
azuur.
De wapenspreuk waarin de stadsnaam
en de beide wapenfiguren worden te
ruggevonden, betekent: "Dapper in
de strijd". Ook past zij zeer goed bij
de in het wapen gesymboliseerde le
gende.
LEGENDE VAN HET WAPEN VAN
SOERABAIA.
Soerabaia, ook wel genoemd de Kro
kodillenstad, draagt haar naam niet
voor niets en natuurlijk vindt men ook
in het stadswapen het gevreesde roof
dier terug. De naam van de stad als
mede haar wapen zijn dan ook geba
seerd op eenzelfde legende.
Heel lang geleden, in de goede oude
tijd, leefden de haai (soero) en de
krokodil (bojo) in voortdurende strijd
met elkaar. Beide muntten uit door
kracht, moed, slimheid en vraatzucht
en steeds wanneer zij, op buit uit
gaande, elkaar ontmoetten, vochten
zij op leven en dood. Zowel te water
als te land streden de beide monsters
in een onverzoenlijke haat.
Daar zij echter zagen aankomen dat
op deze wijze het leven voor beide
een onmogelijkheid zou worden, be
sloten zij op voorstel van de kroko
dil, een overeenkomst aan te gaan.
De haai, die beter kon zwemmen dan
de krokodil, zou voortaan uitsluitend
het water als zijn rijk beschouwen,
terwijl de krokodil het land tot het
zijne zou verklaren. De grens tussen
beide rijken zou daar zijn, waar bij
eb het rijk van de haai zou eindigen.
Ten gevolge van deze overeenkomst
heerste er een tijd lang vrede, totdat
op een goede dag de haai, nadenken
de over de gesloten overeenkomst,
zich bedacht, dat daarin alleen sprake
was van water en niet van zee. "De
rivieren", zo sprak hij tot zichzelf,
"zijn ook water en vallen bovendien
bij eb niet droog; deze rivieren beho
ren dus tot mijn rijk".
En zo trok de haai, op buit belust, de
rivieren in.
De krokodil, van één zijner stroop
tochten terugkerende, ontmoette de
haai en verweet hem heftig, dat hij
zich niet aan de overeenkomst hield.
De haai echter verklaarde dat hij van
oordeel was, dat de rivieren, als be
horende tot het water, een deel uit
maakten van zijn gebied.
Hiermede kon de krokodil zich niet
verenigen, aangezien z.i. de rivieren
behoorden tot het land en dus tot zijn
rijk.
De twist hierover liep zo hoog, dat de
haai de krokodil aanviel, waarop een
verwoede strijd ontstond. Het water
kleurde zich rood van het bloed van
de strijdende dieren en zelfs de in de
nabijheid gelegen brug werd rood ge
kleurd. Deze brug heet daarom nog
steeds de "Rode Brug".
De krokodil kreeg een knauw ter
rechterzijde, daar waar de staart be-
De uitleg van mevr. Djoewito
over de namen Joko Dolok en
Soerabaja hebben vele pennen
in beweging gebracht. Het lijkt
ons goed ook andere meningen
te laten horen. De algemeen
bekende legende over het ont
staan van de naam Soerabaja
geven we voor de goede orde
ook maar weer door.
\r <Ss
SOERA-ING-BAIA
Het Stadswapen van Surabaia.
gint.
Nog steeds moeten daardoor de kro
kodillen hun staart naar links gebogen
dragen. Maar hij verdreef de haai uit
zijn rijk, die sindsdien nooit verder
komt dan de zee en de mondingen
van de rivieren.
En ter herinnering aan deze strijd
werd aan de daar ter plaatse gelegen
stad de naam "Soerobojo" gegeven.
4
