UtcL *^Bioócoop in ^Bandoeng
Frans Busé
oud en nieuw
ZUKA
De Heer F. F. A. Busé, die in 1924
zijn schoonvader, de Heer R. W. G.
Arendsen de Wolff had opgevolgd in
de leiding van het Elita-concern, ving
zijn bioscoopcarrière aan als kaart
jesverkoper in een inheemse bios
coop in Wonokromo en had vervol
gens een rondreizend theater, dat
van desa naar desa trok (waarbij een
draaiorgel was als "orkest"). In 1919
kwam hij bij het Deca-park in Bata
via, waar hij tot manager werd be
noemd en dat toen een bloeitijd be
leefde.
Oudere Bandoengers zullen zich de
Elita-bioscoop nog wel herinneren: zij
was een der fraaiste van Indië en ont
lokte koningin Astrid van België zelfs
de opmerking, dat zij wenste dat
Brussel een zo fraai biscooptheater
bezat!
Dat wij de Elita in de herinnering te
rugroepen is het feit, dat de exploita
tie van de bioscoop onder die naam
op 31 mei 1908 begon; dat is dus nu
70 jaar geleden. Toen werd namelijk
door de heer R. W. G. Arendsen de
Wolff opgericht de Vereniging Varia,
die zich richtte op "de verstrekking
van vermaak en amusement" (zo werd
het doel van de vereniging omschre
ven). Zij verkreeg van de overheid ver
gunning over geheel Java films te ver
tonen. Uit de vereniging zou de NV
Mij. tot exploitatie van Bioscoop-on
dernemingen groeien.
Ook vóór de vereniging het levens
licht zaq werden op Java films ver
toond, maar meest onder primitieve
omstandigheden, in loodsen en goe-
dangs, en met zo mogelijk nog primi
tiever materiaal. Het huidige geslacht,
gewend aan perfecte vertoning van
(althans uit technisch oogpunt) per
fecte rolprenten heeft geen notie van
wat toen als "bioscopen" aan de
markt was! Hieraan kwam door de ac
tiviteiten van de vereniging een eind,
althans wat de behuizing betreft.
Al in 1917 was de loods, die aanvan
kelijk de bioscoop herbergde vervan
gen door een fraai, speciaal voor de
vertoning van films ingericht gebouw
aan de Aloon Aloon te Bandoeng.
Arendsen de Wolff overleed in 1924;
zijn weduwe nam de exploitatie van
Elita ter hand met haar schoonzoon,
de heer Frans Busé. Die was met het
bioscoopbedrijf vertrouwd want hij
had kaartjes gecontroleerd bij een in
heemse bioscoop in Wonokromo, ten
einde zijn beperkte middelen wat aan
te vullen. Hij verdiende nl. in 1912 bij
de Artillerie Constructiewinkel te Soe-
rabaiaeen kwartje per dag
Busé had echter heel wat in zijn mars
en ontwikkelde zich tot de drijvende
kracht achter de organisatie, die zich
spoedig de eigendom of het recht tot
exploitatie verwierf van vrijwel alle
Bandoengse bioscopen.
De gunstige ontwikkeling van het con
cern zou in 1930 onderbroken worden,
toen door onbekende oorzaak op
klaarlichte dag de Elita-bioscoop af
brandde. Maar zeer spoedig werden
de gevolgen van deze tegenslag op
gevangen. Er verrees een nieuw ge
bouw - men zie de afbeelding van de
tekening - en voor zover wij weten
staat dit er nog.
Het 25-jarig jubileum van de onderne
ming werd feestelijk gevierd, o.a. met
de uitgifte van een gedenkboek, waar
in de resident van Priangan, de burge
meester van Bandoeng en andere no
tabelen zich in warme bewoordingen
uitspraken over het concern en zijn
leider, Frans Busé, die zich intussen
over geheel Indië een grote naam
verworven had. De burgemeester con
stateerde, dat de heer F. F. A. Busé
"dank zij het voortdurend initiatief en
het deskundige beheer" van zijn bios
copen "zich een ereplaats in het bios
coopwezen had verworven".
Dat was in 1933. Alles gaat voorbij
De naam Busé echter zullen de oude
ren onder ons, en dan natuurlijk in
het bijzonder de Bandoengers, zich
herinneren niet alleen als een prima
organisator en zakenman, maar ook
als een prettig mens. En de Elita als
een der fraaiste bioscopen, zeker in
^D. Md. T5*
Links de in oosterse stijl opgetrokken oude Elita-bioscoop in Bandoeng, de eerste van steen opgetrokken bioscoop in die
stad. Deze stijl had de bioscoop te danken aan het feit, dat ze stond tegenover de moskee, en bij de bouw werd de eis ge
steld, dat de moskee een "waardige overbuur" zou krijgen. Het ontwerp was afkomstig van architect De Korver. De O-
riental-bioscoop volgde zes maanden later, daarna de Orion-bioscoop (later het Luxor-theater). Zo was de hoeksteen ge
legd voor het Bandoengse bioscoop-concern. Op 17 juli 1930 brandde door onbekende oorzaak de Elita tot de grond af.
Een maand na de brand werd begonnen met de herbouw en op 31 mei 1931 werd de nieuwe Elita (rechterfoto) die gold
als het beste en modernste theater in Indië, feestelijk geopend.
13
