Ondersoek levensloop
Oud-Kr\jgsgevangenen
Huize "De Leeuwerik"
In aansluiting op de oproep om vrijwillige medewerking aan een onderzoek naar
levensloop en ervaringen van oud-krijgsgevangenen uit de oorlog in de Pacific
(zie Tong Tong 15-9 en 1-12-1976) bereikte ons van de leider van dit onderzoek,
Prof. Dr. N. Beets, onderstaand voorlopig verslag over het resultaat van dit
onderzoek. Degenen die willen meewerken aan dit belangrijke onderzoek worden
verzocht, de onderaan gestelde vraag te willen beantwoorden. - Red.
Hoe staat het met het onderzoek naar
de lotgevallen van oud-krijgsgevange
nen in de Pacific Oorlog? Men mag
de resultaten ervan in het voorjaar
1979 tegemoetzien. Het manuscript -
een hele pil - moet in het najaar bij de
uitgever zijn. En dan kost het nog wel
enige tijd voordat zo'n boek geïllus
treerd en wel klaar is.
De vraag was welke vorm we aan pu-
blikatie van het uitvoerige materiaal
moesten geven. Velen hebben de toe
gezonden vragenlijsten gebruikt om
als het ware hun hart te luchten. An
deren deden dat in persoonlijke inter
views. Zo ontstond in contact met
mensen 'die er bij geweest zijn' het
inzicht dat we 'een psychologische
documentaire' moesten samenstellen,
over gebeurtenissen en toestanden die
aan de eigen levensloop der meewer
kenden zo'n aparte en eigen kleur ga
ven.
We zullen in het boek dus aantreffen
hoe individuele mensen, die als sol
daat of marineman in de oorlog tegen
Japan vochten, NU tegen wat hun is
overkomen aankijken. Hoe ze na de
oorlog nog een tweede oorlog moes
ten ondergaan en vervolgens in Indo
nesië en in Holland of elders verder
leefden. We hopen dat velen zichzelf
in deze psychologische documentaire
zullen kunnen herkennen. Hoe beleef
de je het vooroorlogse leven, het in
dienst gaan, de opleiding tot militair?
Het ten strijde trekken, de nederlaag
en de gevangenneming en gevangen
schap? Onze gesprekspartners vertel
den over het 'zich toevertrouwen aan
de goede zorgen van het keizerlijke
leger-toeristenbureau' waarmee ze
verre reizen moesten maken en zagen
hoe hun kameraden omkwamen. Ze
geven hun meningen over allerlei za
ken, over personen en instellingen,
over tegenwerking en hulp van offi
ciële instanties.
Ze doen onthullingen over die 'vreem
de westerlingen' die hun leven in Hol
land slijten en nooit over de grenzen
van een klein land leerden kijken. Die
autochtonen beschouwen hen als al
lochtonen - dat is een mooi woord
WIE?, WAT?, WAAR?, WANNEER?
Gevraagd het adres van Dr. v.d. Mark, des
tijds arts te Palembang, die in de jaren
1944-1946 medekrijgsgevangene was in Pa-
kanbaru van wijlen onze vader, de Heer
van Franquemont. Dr. v.d. Mark had de rang
van kapitein. Na de oorlog hervatte hij zijn
practijk en vertrok in 1951 naar Nederland.
Inl. aan Mevr. P. v. Franquemont, Plataan-
str. 112, Bergen op Zoom.
voor vreemdelingen - waaronder dus
blijkbaar ook indische Nederlanders
worden gerekend. Verrassend vaak
heeft men zich als 'koloniale uitbuiter'
horen betitelen.
We zullen dus twee dingen moeten
doen. Een psychologisch portret
schetsen van oud-krijgsgevangenen en
van de mensen die in hen blijkbaar
aanvankelijk niet anders dan egois-
tische uitbuiters konden zien. Daarbij
zullen we, vriendelijk gezegd, op be
paalde 'denkfouten' stuiten en ons af
vragen waar die vandaan komen. Bijna
iedereen die na 1945 uit Indië kwam,
is zich in de loop der jaren gaan af
vragen welke mentaliteitsverschillen
er bestaan tussen indische Nederlan
ders en oer-Hollandse Nederlanders.
Als een louter illustratief voor-proefje
willen we hier prijsgeven, dat een gro
ve denkfout waarop we zijn gestuit, is:
het niet kunnen onderscheiden tussen
mensen en systemen. Wat Indië betreft
had men de klok in Nederland wel
eens horen luiden, maar men wist niet
waar de klepel hing. Mensen uit Indië
- en heel in het bijzonder de soldaten,
of ze nu burger-soldaat of beroeps
soldaat waren, dat deed er niet toe -
waren vertegenwoordigers van een
uitbuiterssysteem en 'dus' minderwaar
dige mensen en tweede-rangs figuren.
Dat kon ver gaan: "Ze hadden jullie
daar allemaal af moeten maken, in die
kampen".
Het na de oorlog verder leven, in In
donesië en in Holland, bleek verre van
gemakkelijk. Zeer velen moesten een
nieuw bestaan van de grond af op
bouwen, waarbij vernederende erva
ringen, nu van de zijde van 'eigen
mensen', dubbel hard aankwamen.
Proberen we een neerslag uit te laten
kristalliseren van wat we van velen
hoorden, dan zien we hoe na de twee
de wereldoorlog in Holland twee men
taliteiten botsten. Die mentaliteiten
kunnen gekenschetst worden als
aloes-mentaliteit tegenover kassar-
mentaliteit. Dat zal één van de belang
rijke punten zijn waarover we moeten
berichten. Zou ik opnieuw vragen moe
ten formuleren die je aan mensen uit
Indië - oud-krijgsgevangenen en ook
burgers - moet stellen, dan zou ik nu
- a wiser and a sadder man - onder
anderen vragen:
"Was het moeilijk in een kassarre na-
de-oorlogse wereld aloes te zijn, te
worden of te blijven?"
Antwoorden in te zenden aan:
Dr. N. Beets, Julianalaan 9, Utrecht.
DR. N. BEETS
OPROEP
Ondergetekende is bezig met een studie
over het werk van Maria Dermoüt. In zijn
boek Oost-Indische Spiegel heeft R. Nieu-
wenhuys H. A. van Hien aangewezen als
degene die model gestaan zou hebben voor
"de oude man" in het boekje Nog pas gis
teren.
Het merkwaardige is, dat over Van Hien
geen artikel geschreven is in de Encyclo
paedic van Nederlandsch-lndië. De heer G.
A. Nagelkerke van het Koninklijk Instituut
van Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden,
bij wie ik om inlichtingen vroeg, kon geen
verdere biografische gegevens over Van
Hien in de literatuur vinden.
Van Hien is bij de officiële wetenschap niet
in tel geweest. Maar een man als hij maakte
deel uit van het cultuur-patroon van Indo
nesië en daarom verdient hij uit de verge
telheid omhoog te worden gehaald.
Ongetwijfeld zijn er lezers van dit blad die
iets over Van Hien weten te vertellen. Graag
zou ik gegevens over hem ontvangen: data
van geboorte en sterven, de plaatsen waar
hij leefde, het werk dat hij verrichtte, even
tuele anekdotes of bijzonderheden enz. Mo
gelijk valt er uit deze gegevens een beeld
op te bouwen, dat deze 'geleerde' recht
doet. Bij voorbaat hartelijk dank voor uw
medewerking
Drs. L. van Belkom
Daam Fockemalaan 10, Amersfoort
BOEKHANDEL MOESSON
Javaansche sagen, mythen en
legenden - verzameld door Jos.
Meijboom-ltaliaander
Een schitterende herdruk van
de klassieke Javaanse vertel
kunst, opnieuw geïllustreerd door
Mick Kamper.
De verhalen zijn naar onderwerp
gerangschikt, (bergen, planten,
reuzen, rivieren etc.), waardoor
men een bepaald verhaal direct
kan vinden f 39,50 f 4,porto
Het groot sagenboek - Nienke
van Hichtum en Cor Bruijn.
Sagen en legenden uit Nederland
- Indonesië - Suriname - Europa
en andere werelddelen - Rijk ge
ïllustreerd f 19,90 f 4,porto.
Indonesische sagen en legenden
- Nènèk Dongeng
10 klassieke Javaanse verhalen
plus één van de mooiste wajang-
verhalen "Rama en Sinta". Prach
tig geïll. door P. v.d. Maaden.
f 29,50 f 4,porto
Kantjil dwerghert bij het Toba-
meer Alet Schouten
f 15,50 f 2,75 porto
te Laag Soeren
staat open voor bejaarde ge-
repatriëerden. Het is een huis
met een gezellige sfeer en mooi
gelegen bij de bossen.
Inlichtingen te verkrijgen bij:
Mej. C. Gribling
Badhuislaan 1
6957 DB LAAG SOEREN
29
