"WINGS"
door LUD VAN ZELE
Ik heb me dikwijls afgevraagd hoe dat rare verschijnsel, het menselijk geheu
gen, werkt. Soms spuugt het een massa opgeborgen informatie uit na een
lichte druk op een klein verborgen knopje, zoals een in de war geraakte
computer, terwijl het meestal niet reageert en zwijgt op mijn meest moeizame
pogingen om er zelfs maar een enkel onderdeel uit te troggelen.
Vaak erger ik me dagen of zelfs weken van enkele duizenden nummers, van
lang, om een datum of het verband kerkelijke muziek, symphonische werk-
tussen een gebeurtenis en een plaats stukken en opera's tot aan de nieuwste
te herinneren. Maar een paar dagen populaire hits, maar een ervaren bios-
geleden las ik toevallig een overlij- coop-muzikant wist uit zijn hoofd wel-
densbericht in een Amerikaans tijd- ke muziek gebruikt kon worden bij
schrift, dat mijn innerlijke computer welke scene. Op deze manier werd
aanzette en een serie beelden voor een soort pasklare lijn in elkaar gezet,
mijn ogen losrolde, zoals een com- waarin verknippingen en herhalingen
d u® j a i f. onvermijdelijk waren om een min of
Hichard Arien, filmacteur van de twin- meer uitstekende pasvorm te krijgen,
tiger jaren, was gestorven op de leef- De volgende dag was er een generale
tijd vani 75 jaar. Een man, wiens naam repetitie met de film, waarin eventuele
waarschijnlijk geen associaties op- wijzigingen werden gemaakt,
roept bij de jonge en niet-zo-jonge ge- Het opstellen van het orkestrale ge
neratie, maar die een heel stuk van heel in de juiste volgorde was van
mijn jonge leven en werk, al lang ver- het grootst belang, want als de film
geten en weggeborgen in een donker eenmaal begon te draaien, was er geen
hoekje van mijn herinnering, deed her- tijd meer om ergens naar te zoe-
even' ken. Als een bepaald stukje muziek
En bijna op hetzelfde tijdstip - zulke meerdere keren terugkwam tijdens de
dingen gebeuren - zag ik op de te- voorstelling, moest het op een dus-
levisie een kort fragment van de film danig plekje worden neergelegd, dat
die onafscheidelijk in mijn herinnering het direkt voor het grijpen was. Er
verbonden is met de naam Richard was geen seconde te verliezen tussen
Arlen: de oorlogsfilm (van de Eerste een stuk en het volgende. Alles moest
Wereldoorlog, voor alle zekerheid!) vloeiend en naadloos passen. Een
"Wings" uit 1927, waarin hij de hoofd- misplaatst gedeelte betekende dom-
rol speelde naast een nog erg slanke we9 e®n ramp.
Gary Cooper en, naar ik meen, een Accenten, harde en snelle overgangen
even jonge en baardloze Jack Oakie. moesten precies overeenstemmen met
hilms waren in die tijd stomme films, de actie op het beeld, vooral wanneer
en iedere bioscoop had een residentie de situatie niet gedekt kon worden
orkest. Deze verschilde, afhankelijk door de percussionist-effectenman
van de standing en financiële positie Af en toe - bij grote en belangrijke
van het theater, van een viool-piano films - werd speciaal gecomponeerde
duo tot aan een volledig symphonie- en gearrangeerde muziek bij de film
orkest, om de films van de begelei- geleverd. Dit was soms een voordeel
dende muziek en geluiden te voor- De moeite van de film vóóraf zien,
zien timing en het kiezen van de muziek
Grondige en uitgebreide kennis van werd overbodig - maar de moeilijk-
het repertoire van het orkest, plus een heid zat in het feit dat het merendeel
grote dosis muzikale vindingrijkheid van deze muziek gearrangeerd was
was noodzakelijk om de overgangen v00r een groot, volledig bemand or
en wisselingen van de actie op het kest, en haast niet te spelen was door
doek bij te houden. Deze moesten op een 4 of 5 man sterke combinatie,
de voet worden gevolgd (soms zelfs Weinig Amerikaanse filmmuziekarran-
vóóraf), en tegelijkertijd het publiek geurc waren zo attent om er rekening
vermaken, welk vaak speciaal kwam me® te houden dat niet iedere bios-
om naar de muziek te luisteren. Een C0°P waarheen de film werd gestuurd,
film moest altijd vooraf worden ge- voorzien was van een half symphonie-
zien, soms een of twee dagen, soms orkest.
weken voor de eerste voorstelling. Bovendien werd er soms geknipt in de
Dit gebeurde meestal s morgens als films, waardoor de muziek niet meer
het theater niet werd gebruikt, of s a- paste, en opnieuw aangepast moest
vonds laat, na de laatste voorstelling. worden - een lastig karwei. "Wings"
De dirigent zat in de parterre of in de waarover ik het heb, was een van die
stalles met zijn notitieboekje en stop- films die voorzien was van speciaal
watch, en maakte notities over het ka- gearrangeerde muziek - het trotseerde
rakter en duur van de scenes van de een aantal indrukwekkende proporties,
film, zijn repertoire-boek naast hem. het piano-gedeelte alleen al bestond
(Tot aan de dag van vandaag heb ik uit een goeie 200 pagina's - en toen
met de gewoonte kunnen afleren om op de generale repetitie een dik, stevig
iedere film die ik zie, in mijn gedachten gebonden boek met de grootte van
in scenes en gedeeltes te knippen!) een telefoonboek werd ons overhan-
Veel orkesten hebben een repertoire digd, werden we bleek van schrik.
LUD VAN ZELE
EN DE STILLE FILM
Onder de vele paperassen die
mijn broer Lud bij zijn overlijden
in 1976 achterliet, vonden we
het verhaal "Wings". Het was
in het Engels geschreven t op
de vloeiend perfecte manier die
hem ook in andere talen eigen
was - en klaarblijkelijk bestemd
voor een bijdrage aan Readers
Digest. Misschien zend ik het
alsnog aan R.D. maar het hoort
ook in ons Indische blad thuis.
Waarom zal ik u in het kort ver
tellen.
In de vorige Moesson vertelde
ik bij de Perakvoorplaat over ons
wonen in Monaco. Mocht u de
indruk hebben dat we er "zo
maar" heengingen, neen, voor
namelijk om Lud de muziekop
leiding te geven die hij nodig
had. Omdat mijn vader beslist
nooit naar Nederland wilde, koos
hij het Conservatorium in Nice
voor Lud uit.
In recordtijd haalde hij cum lau-
de zijn diploma, kreeg daarna
een "finishing touch" van een
beroemd pianist en kon zich
toen eigenlijk toeleggen op con
cert-optredens. In Malang? Als
jongen van nauwelijks 17? Wie
had daar begin '30 behoefte
aan?
Lud wilde tijd en ambitie pro
ductief maken en speelde, zoals
alle beginnende artisten in die
jaren in de bioscoop. Ik zie hem
nog gaan iedere middag, een
lange, tengere jongen, iets te
ouwelijk voor zijn leeftijd, altijd
correct gekleed, vriendelijk en
serieus, zich snel omschakelend
en acclimatiserend in welke mu
zikale omgeving ook.
Zijn eerste job kreeg hij in het
"Alhambra" theater in Malang.
De rest van het verhaal vertelt
Lud zelf in "Wings".
L.D.
14
