Met een concorde over een heel klein
gedeelte van de indonesische oceaan van
Afkortingen en Acroniemen
door: A. Ed. Schmidgall-Tellings
Een zeer onplezierig verschijnsel voor vertalers is ontegenzeglijk de snelle ver
breiding - in praktisch alle landen - van onbegrijpelijke lettercombinaties. Onder
lettercombinaties willen we in dit verband verstaan afkortingen, of beginletter
combinaties en letterwoorden of acroniemen (van het Griekse akros, dat de
betekenis heeft van "top" of "buitenste" en onyma, dat "naam" betekent).
Een acroniem zou o.i. derhalve het
best kunnen worden vergeleken met
de top van een ijsberg, waarvan het
grootste gedeelte onder water is ver
borgen. Men krijgt slechts een com
binatie van een paar letters te zien en
dan moet men maar weten voor welke
andere woorden het geheel staat.
Nog anders uitgedrukt, een acroniem
is een enkel woord (soms een reeks
van woorden), dat tamelijk gemakke
lijk is uit te spreken met een al dan
niet eigen betekenis, gewoonlijk wel
luidend en samengesteld uit een com
binatie van letters of lettergrepen van
opeenvolgende delen van woorden,
die in een vaste volgorde voorkomen.
De vorming van een acroniem is niet
gebonden aan vaste regels. Bijvoor
beeld: Sumut is het acroniem voor
Sumatera Utara (Noord Sumatra) Gub-
su voor GUbernur SUmatera (Gouver
neur van Sumatra) en USU voor Uni-
versitas Sumatera Utara (Universiteit
van Nocrd Sumatra).
M.a.w. Sumatera kan op drie verschil
lende manieren in een acroniem wor
den verwerkt, als SUM, SU of S. Be
ginletter-combinaties blijven beperkt
tot de geschreven taal, terwijl acro
niemen gebezigd worden in zowel de
geschreven als de gesproken taal.
Deze bewering gaat echter niet ge
heel op, want er valt momenteel een
tendens te bespeuren om bepaalde
veelvuldig gebruikte afkortingen te
maken tot een soort van acroniem be
staande uit de namen van de respec
tieve letters, waaruit die afkortingen
zijn opgebouwd, ten volle uitgespeld.
Dus, de afkorting KTP voor Kartu
Tanda Penduduk (Ingezetenschaps-
kaart, d.w.z. Bewijs van Ingezeten
schap wordt vaak geschreven als
katepe (spreek uit: ka-tee-pee). Nu kan
deze geacronimiseerde afkorting tot
basis dienen van een, laten we zeggen,
werkwoord. In een van de dagbladen
kwamen we de zinsede tegen berka-
tepe Bandung voor "wonen in Ban
doeng" of, juister, "een bewijs van in
gezetenschap bezitten van Bandoeng".
Laten we het hierboven vermelde nog
met enkele andere voorbeelden na
der toelichten. Voor Rukun Tetang-
ga (Buurtonderdeel: nl. onderdeel van
een Rukun Warga buurtorganisatie;
(Drs. H. D. van Pernis) wordt de af
korting R.T. gebezigd. Dit R.T. wordt
zo nu en dan geacronimiseerd tot er-
te (lees er-tee). De voorzitter van het
buurtonderdeel wordt dan tot Pak er-te
(Vadertje van de R.T.) gebombardeerd.
Een andere afkorting, die Amerikaanse
studenten in de Indonesische taal wa
re kopzorgen baart is U.S. Hier in
Amerika staat die afkorting voor Uni
ted States (Verenigde Staten), maar
in Indonesië staat diezelfde afkorting
voor Uni Sovyet (Sowjet-Unie). Dat is
dus een diametraal tegenovergestelde
betekenis! Heel gevaarlijk voor ver
talers!
Een acroniem is bijvoorbeeld: Orba
voor ORde BAru, waarmede de
"Nieuwe Orde" onder President Soe-
harto wordt aangeduid. Omdat er in
het begin nogal wat Bataks wat in de
melk hadden te brokkelen, hebben
boze tongen dit acroniem geïnterpre
teerd als te staan voor ORde BAtak!
Hoe het zij, Orba is één woord, dat in
de plaats is gekomen van de twee op
elkaar volgende woorden "Orde" en
"Baru". Een acroniem bestaande uit
een reeks van woorden (in het nu
volgende geval drie) is KISU SUKI
DESUKA. Dit letterwoord, dat kort na
Soekarno's aftreden het levenslicht
heeft mogen aanschouwen, had iets
te maken met de monetaire manipu
laties, die nauw waren verbonden met
de pampasan perang Jepang (Japan
se oorlogsherstelbetalingen), waarin
zowel Japanners als Indonesiërs wa
ren betrokken. Fragmenten van hun
namen zijn meesterlijk gecamoufleerd
in het zojuist aangehaalde letterwoord.
Het waren de Japanner KI (shi) en In
donesiër SU (karno), de Indonesiër
SU(bandrio) en de Japanner KI (nos-
hita), één van Soekarno's zes officiële
vrouwen, de Japanse DE(wi) SU(karno)
en, last but not least, de Japanner KA
(washima). Het acroniem geeft een
complete japanse zin weer met de
zelfstandige betekenis van "Houdt u
van een kusje" De drie Japanse woor
den, waaruit het zojuist aangehaalde
acroniem is samengesteld, betekenen
in de gegeven volgorde: "kus" (kisu.
van het Engelse kiss), "houden van"
(suki) en desuka, een beleefde vorm
van het werkwoord "zijn" plus het
vraagpartikel ka.
Dit kisu is ook in zijn Engelse versie
in het Indonesisch bekend als een
acroniem! Het door het Engels geïn
spireerde Indonesische acroniem KISS
is het geesteskind geweest van Ge-
neraal-Majoor Ashari, destijds Minis
ter voor Lichte Basisindustrieën en
Energie of, in de taal der acroniemen:
Menteri Perdariga.
Vindt U het letterwoord Perdariga niet
aardig klinken? Het staat voor PER-
indusrian DAsa'r Rlngan dan tenaGA.
Dit menteri is natuurlijk het Neder
landse "minister".
Tussen twee haakjes, verwar dit men
teri vooral niet met mantri, hoewel
beide woorden ongetwijfeld heel wat
met elkander hebben te maken. Eerst
genoemde zal zo rood worden als een
kreeft, als hij met mantri zou worden
aangesproken, terwijl laatstgenoemde
geen raad zal weten met zijn figuur,
als hij tot menteri zou worden gepro
moveerd! Het woord mantri wordt nog
maar weinig gebruikt, vergeleken met
de koloniale periode. Het had toen de
volgende betekenissen: (1) een Javaan
se ambtenaar van lagere rang; (2) een
ondergeschikte Inheemse beambte
(met enig gezag bekleed), opzichter
(van verschillende -overheidsdiensten).
Zo kende men, om maar enkele te
noemen, de mantri lanbau (opzichter
van de landbouwvoorlichtingdienst; dat
lanbau is nu veranderd in pertanian),
mantri ukur (landmeter, opnemer),
mantri kit (beheerder van een opium
verkoopplaats) en nog vele andere.
Terugkomende op Ashari, hij maakte
de volgende kwinkslag in een massa
bijeenkomst bij het introduceren van
zijn KISS: "Wij moeten M(arilyn M(on-
roe) vergeten, B(rigitte) (Bardot) om
helzen en haar vervolgens een inten
sieve KISS geven teneinde de pro-
duktie op te voeren, mits natuurlijk de
bovenstaande zaken niet te letterlijk en
verkeerd worden opgevat.
Nogmaals, vergeet MM, de Hollywood
artieste vol sex-appeal, zo gauw mo
gelijk, en vlieg BB, de sexy Franse ac
trice, onmiddellijk om de hals.
Sorry, maar lui, dit is misschien wat
jullie je in het hoofd hebben gehaald.
Maar wat denken jullie van een KISS?
O.K.? Nu dan, dat is juist wat ik van
jullie verlang: Koordinasi (Coördina
tie), Integrasi (Integratie), Sinkrona-
sasi (Synchronisatie) en Simplifikasi
(Simplificatie). M.a.w., vergeet zo
spoedig mogelijk MM (Mismanagement
en Manipulasi (Manipulaties) en om
hels BB (Bankability en Bonafidity).
Met het overboord gooien van misma
nagement en manipulaties en het aan
boord brengen van bankability en bo
nafidity in onze bedrijven, daarbij ge
lijktijdig aandacht schenkende aan de
grondslagen van de coördinatie, in
tegratie, synchronisatie en simplifica
tie, kan onze produktie aanmerkelijk
worden opgevoerd!"
(Kompas, 5 febr. 1968.)
Vele vooraanstaande personen heb
ben in Indonesië een handje geholpen
met de creatie van allerlei acroniemen.
(lees verder volgende pagina)
12
