POIRRIE
]tidopero§
TRANS-ASIAN TRAVEL
Wij kunnen u tegen zeer voordelige prijzen
langspeelplaten en cassettes leveren met
muziek en zang uit de Gordel van Smaragd,
onder meer Keroncong, Indonesia Pop,
Lagu Melayu etc.
Schrijft of belt u ons om toezending van
gratis folders?
vert.
De beweegbare armen van de pop
worden afzonderlijk vervaardigd en na
voltooiing van de beschildering met
benen of leren scharnierpennetjes (lij
kend op miniatuur boordeknoopjes) be
vestigd. Onderarm aan bovenarm, het
geheel aan de romp van de pop.
BESCHILDERING
Het beschilderen gebeurt met natuurlij
ke verfstoffen. Zo hoort het tenminste.
De verfstoffen behoren plantaardig en
mineraal te zijn; nochtans wordt hier
tegenwoordig wel eens de hand mee
gelicht tengevolge van materiaalschaar-
ste en daarmee gepaard gaande prijs
stijging. In dit geval vergrijpt de iets
te commercieel ingestelde wajangma
ker zich aan synthetische fietslak. Wij
zagen daarvan enkele afschuwelijke
hoogglanzende voorbeelden. Gelukkig
zijn dit uitzonderingen.
De betere wajang kulit poppen worden
vooraf voorzien van een speciale on
dergrond waarop de beschildering aan
gebracht wordt.
Wat de beschildering van de kleding
betreft gebeurt dat volgens traditioneel
schema al is een zekere vrijheid voor
de kunstenaar aanwezig. De kleuren
van gelaat en lichaam echter zijn vast
omschreven en specifiek voor de fi
guur die uitgebeeld wordt.
Opgemerkt mag worden dat in zeer
oude tijden van de Wajang Purwa his
torie de poppen waarschijnlijk nog on
gekleurd waren of alle mogelijk ge
lijkelijk van kleur.
ONDERDELEN VAN HOORN
Intussen zijn ook de klemlat, de ga-
pit, en de stokjes waarmede de armen
worden bewogen, de tjempurit, gereed
gekomen. De goedkopere wajangpop
pen vertonen deze onderdelen in bam-
bu of rotan gedaante, de betere pop
pen hebben hoornen handvatsels. Ne
men we dit laatste geval onder de loup.
Een runderhoorn wordt over de lengte
doorgezaagd in stroken ter dikte van
de gapit en tjempurit en de juiste leng
te wordt bepaald aan de grootte van
de wajangpop. Nadat de gapit en tjem
purit in de juiste vorm zijn gesneden
en van de eventuele versieringen zijn
voorzien, wordt de gapit boven een
walmende lampoe templek gelijkmatig
verwarmd en van de juiste buigingen
voorzien.
De vette roet die uit de semprong te
voorschijn walmt, voorkomt dat de
hoornen gapit door de hitte verschroeit
of scheurt.
De laatste handeling is de bevestiging
van de gapit en tjempurit aan de pop.
Dit gebeurt met vezeltjes uit een klap-
perbast of tegenwoordig ook wel met
gewoon touw.
De Wajangpop heeft vanaf de gerede
huid tot het eindproduct soms wel vier
kunstenaars gepasseerd: de man die
de omtrek tekent en snijdt, de man die
de ukiran aanbrengt, de schilder en de
hoornbewerker.
Zoals bij vele oude ambachten de hiër
archie van de Meester, de ambachts
lieden en de leerlingen. Het ambacht
wordt van kindsbeen af geleerd en men
gaat zelden uit het beroep "om iets
anders te gaan doen". Deze "hokvast
heid" waaraan men tegenwoordig in
Negri Blanda een broertje dood heeft,
levert wel sublieme vakmensen en
kunstenaars op, met hart voor hun
ambacht.
STIJLVERSCHILLEN
De Wajang Purwa is over vrijwel geheel
Java, ook West Java, verspreid. Dit
houdt vanzelfsprekend in dat de wajang
in een tamelijk groot aantal stijlen voor
komt. Lijkt, oppervlakkig beschouwd,
de West Javaanse wajang purwa op de
Midden- of Oost Javaanse, in detail is
duidelijk verschil. Dit verschil kan zich
manifesteren in de hoofdtooi, de kleur
van de kleding, in de wijze van aankle
ding, in gelaatsvorm. Bovendien kun
nen ook nog per desa verschillen op
treden, zelfs in hetzelfde district, al
zullen dergelijke verschillen dan ook
nauwelijks opvallen. Deze materie is
echter zo uitgebreid en veelomvattend,
dat bespreking hier niet mogelijk is.
Er is, voor zover ons bekend zelfs geen
compleet werk dat een volledige be
schouwing aan dit aspect wijdt.
Wat de algemeen bekende stijlen be
treft geven Yogyakarta en Solo de toon
aan.
Geldt voor al de eerder genoemde
stijlverschillen dat men wel een gede
gen kennis van deze materie moet heb
ben om de zaak uit elkaar te kunnen
houden, het verschil tussen de wajang
kulit van Yogya en Solo is ook voor de
leek duidelijk zichtbaar. Zo is bijvoor
beeld de Solo'se ukiran grover dan de
Yogya'se.
De Yogya'se poppen zijn bijvoorbeeld
ook herkenbaar aan de zeer lange ar
men, die bijna tot de voeten van de
pop reiken, terwijl de vrouwenfiguren
van de Yogya'se wajang de sleepjes
van de kain naar voren dragen in te
genstelling tot van de Solo'se vrouwe,
lijke wajangpop, die de sleep van de
kain achter zich heeft.
Om maar enkele kenmerken te noe
men. Vooralsnog stof genoeg om over
te piekeren!
"Hij lijkt op Travolta, danst als Travolta,
maar hij praat precies als si Bentiet".
maakt voor U het Verre-Oosten betaalbaar.
Jakarta v.a. 1550,
10 dg Bangkok v.a. 1525,vliegreis logies/ontbijt.
f 1895,Jakarta, incl. visa en drie nachten logies/ontbijt in Singapore.
2.297,Jakarta, incl. 7 nachten Bangkok, 3 nachten Singapore logies/
ontbijt. Vraag vrijblijvend naar onze verzorgde reizen Indonesië per
lijndiensten KLM/Garuda DC-10.
Jacob Catsstraat 46b - Telefoon 010-67 32 44 21 57 36 - Rotterdam
Telex: 24 357.
POSTBUS 9078
3506 GB UTRECHT
TEL. 030-61 7981
11
