De Militaire Luchtvaart van het KNIL
Het is alweer 37 jaar geleden dat de eerste luchtaanvallen op Bandoeng plaats vonden. Wie van de lezers herinnert zich
nog die beklemmende tijd? Wie herinnert zich nog het sirene-geloei als waarschuwing dat er luchtalarm was? En wie
herinnert zich nog het gluren vanuit een schuilplaats of loopgraaf naar boven om daar heel, heel hoog die dwarrelende
vliegtuigjes in het luchtgevecht te zien. Van de grond af kon men niet eens zien of het vriend of vijand was.
Eén van die vliegers heeft eens hierover een opstel gemaakt. In 1943 is dit gepubliceerd in het maandblad van de Neder
landse vliegschool in Amerika. We hebben dit opstel teruggevonden en wij menen U dit niet te moeten onthouden.
Het geeft de sfeer weer waarin de jachtvliegers van toen leefden en het beschrijft de gedachtengang en de emotie van
één van die jongens, die het lef had een gevecht aan te gaan tegen een overmachtige vijand. Dit is het ware verhaal van
de toenmalige Res. Ie Lt.vl. H. H. J. SIMONS.
Een gevecht boven Bandoeng.
Kwam ik van Makassar, waar we vrouwen en kinderen hadden geëvacueerd,
of kwam ik alleen maar even aanlopen bij de Vliegdienst van onze KNILM om
te zien of er nog wat te vliegen viel? Ik weet het niet meer. Doet er uiteindelijk
weinig toe, maar het gebeurde omstreeks eind januari '42.
"Oh ja, dat is waar ook", zei de Chef
Vliegdienst, "ik heb je opgegeven voor
jachtvliegerwou je toch immers?"
Hoezo?
Och, men liet mij een lijstje zien, waar
een stelletje KNILM-vliegers genoteerd
waren als eventuele jachtvliegers, maar
naar mijn smaak was dat een lijstje
van potentieel niet-jachtvliegers
dus heb ik maar een ander lijstje ge
maakt en jou er bij gezet.
Wie nog meer?
De Haas, André de la Porte en mezelf.
Wanneer moeten we dienst doen?
Kan iedere dag gebeurenhou je
maar klaarDaar komt de kist uit
Soerabaja aan; Jansen, heb je de
luchtbeschermingsdienst opgebeld?
Dat was kennelijk het hele verhaal,
maar het liet aan duidelijkheid absoluut
niets te wensen over.
"Zie je dat touwtje over die kaart? Het
loopt van Penang-Oostwaarts langs
Pontianak, Tarakan en Menado en
wijst dan in de wijdte van de Pacific.
Het is een belangrijk touwtje, want
het wijst precies aan hoever de Jappen
opgeschoten zijn. We spannen het ie
dere dag een beetje lager en dan hou
den we onze strategische bespreking
over de beste manier om de oorlog te
winnenI"
De luitenant Piet Tideman zwaaide
vaag met grote handen over de kaart
van de Indische Archipel en lachte
met wijd open mond. Maar het was
een sarcastische, holle lach en duurde
niet lang.
Ik keek om me heen. Dit was dan de
Eerste Afdeling van de Vijfde Vlieg-
tuiggroep van de Indische Jachtvlieg-
dienst. Twaalf Brewsters "Buffalo" met
veertien vliegers.
De vliegtuigen stonden enigszins ver
spreid in de Noordhoek van Andir, zo
dat een bom hoogstens de helft van
de kisten zou treffen. De vliegers wa
ren gestationeerd in de hangar, waar
vijf kribben, een waterkraan en een
stelletje houten stoelen het comfort
opleveren van 's morgens vijf tot 's
avonds half zeven. De communicaties
werden verzorgd door twee telefoons.
Een moderne huistelefoon met stads-
connectie via de veldcentrale en een
Res. Ie Lt.vl. H. H. J. Simons
gammel draaiapparaat voor directe
verbinding met de grond-commando
post. Het draaiapparaat maakte een
aarzelend geluid en ik geloof zeker dat
ik dit typische geluid nooit of te nim
mer zal vergeten! Want als dat tele
foontje zachtjes, liefjes, aarzelend rin
kelde, dan betekende dit o.a. dat Tide
man met een heftige ruk de hoorn op
nam, en als hij dan ook, na een secon
de geluisterd te hebben, naar ons knik
te, met zijn ogen de lucht afzocht en
met zijn vrije hand op de knop drukte
om in de hangar de alarmsirene te
laten loeien, renden de ingedeelde
vliegers van de alarmpatrouille naar
beneden, naar buiten en sprongen in
de kisten.
Soms draaiden de motoren; vaak,
vooral later, niet. In dit laatste geval
had de sirene de gebruikelijke paniek
verwekt en zocht tachtig procent van
het grondpersoneel de relatieve veilig
heid van de sawah op.
In de kisten - even kijken hoever de
andere vliegers gevorderd zijn en dan
- vol-gas, dwars over het veld, langs
de starttoren, de lucht in.
Daar gingen dan de vier soms acht
verdedigers van de Bandoengse hoog
vlakte, de "umbrella" oftewel "top-
cover" van Generaal Wavell en zijn
numeriek-sterke internationale staf.
De eerste zorg in de lucht is het hele
luchtruim - vooral dat gedeelte van het
luchtruim achter en boven onszelf - en
dan de radio verbinding. De code
naam voor de grondpost was "Ma-
lang" en van de jagers "Sandberg".
Nadat alle vliegers zich min of meer
tijdig en duidelijk hebben gemeld, ont
spint zich de volgende conversatie:
"Sandberg wit Satoe naar Malang.
Over."
"Malang naar Sandberg wit Satoe ik
heb een bericht voor U - twintig Bo
geys gemeld Noordkust twintig Bo
geys zeer hoog, zeer hoog. Over."
"Sandberg wit Satoe naar Grondpost -
begrepen".
En dan stilte. Witte cumuli over de
bergtoppen - vredige sawahs - fel
blauwe lucht. Rust - vredige rust.
Indië zoals ik dat altijd gekend had
vanuit een vliegtuig. Typisch zoals de
ze vredige beelden in mijn geest zijn
gegrift, ondanks mijn uiterste waak.
zaamheid.
Systematisch zoeken - kijken, turen -
links achter, boven onder - opzij bo
ven onder - voor boven onderrechts
boven onder - rechts achter boven on
der - speciale aandacht voor de zon-
sector. Langzaam klimmen - benzine
sparen. Boven de Prahoe mitrailleurs
proberen. Doen ze het?
Klimmen - draaien - zoeken - turen.
Wat is dat?
Reeds heb ik mijn microfoon gegrepen
om de waarschuwingen door te geven
aan de anderen en de luisterende
grondpost
Neen - spatje op de voorruit! Verlich
ting kruisen - draaien - zoeken -
turen
Een plotseling gekraak in de telefoon
strekt onze gespannen zenuwen tot
een bijna onhoudbaar peil.
Neen, niets! Ja toch!
"Malang naar Sandberg wit Satoe.
Over".
"Sandberg wit Satoe naar Malang.
Over".
"Sandberg wit Satoe U moet orbit
apple nine - orbit apple nine angels
ten - angels ten over - over".
Een snelle blik op de kaart. Draaien in
de buurt van Tjimahi op drie duizend
meter. Jammer van de hoogte denk ik
zo bij mezelf, want we zitten op 6500
meter. Enfin, dalen naar Tjimahi en als
maar zoeken - turen -spanning Tji
mahi - Andir - Lembang - Tjimahi An
dir -
Eindelijk de verlossing -
12
