Indonesische Taaiperikelen
Acroniemen, de geheimtaal voor ingewijden.
Akronimitis zo zou ik de ziekte willen
noemen waaraan in Indonesië sommige
publicisten en politici ten prooi vallen,
ik bedoel daarmee het overdreven lan
ceren van nieuwe akroniemen.
Waarom ik het een ziekte noem?
Omdat elk nieuw akroniem eerst zijn
levensvatbaarheid moet bewijzen al
vorens het in een woordenboek wordt
opgenomen.
De heer A. Mörzer Bruyns heeft zich
onsterfelijk verdienstelijk gemaakt voor
de Indonesische taal met zijn Kamus
Singkatan en Akronim jang diperguna-
kan di Indonesia, uitgegeven in 1970,
waarin hij de eerste tienduizend akro
niemen en afkortingen uit de prilste
jeugd van de Indonesische taal heeft
verzameld.
Persoonlijk geloof ik dat er meer akro
niemen gelanceerd zijn dan in dit ge
stencilde en doorlopend (nog onder het
drukken) aangevulde werk zijn terecht
gekomen. Een voortdurende geboorte
explosie die zetelt in de aard van het
volk en die tot topcapaciteit werd ge
bracht door de grote "Boeng".
Op zichzelf heeft niemand iets- in
tegendeel - tegen akroniemen zoals het
woord radar dat internationaal geac
cepteerd werd.
Ook heeft niemand iets tegen de suk-
sesnummers van de Boeng, gezien het
gemak waarmee woorden als usdek,
berdikari e.a. werden opgenomen in de
woordenschat van elke ontwikkelde
Indonesiër.
Met mij zal ook niemand bezwaren
hebben tegen aanpassingen van de
taal zoals we die kennen uit de voor-
Soekarno-tijd:
Jérikén voor jerrycan; sun pipi voor
zoen op de wang; perlip voor verliefd;
katepel voor kattepult, sip voor safe;
persneling voor versnelling etc.
Uiterst bedenkelijk, bijna ziekelijk
wordt de situatie als ik uren en dagen
tevergeefs zoek naar de betekenis van
woorden als: balita en lapendos. Er is
een brief naar Indonesië voor nodig
geweest om erachter te komen dat
balita staat voor bawah lima tahum
m.a.w. bocah balita is een kleuter. En
lapendos staat voor laki-laki penuh do-
sa m.a.w. het zondige mannelijke ge
slacht. Makkelijk was het te ontdekken
dat muntaber een ziekte is, samenge
steld uit muntah-bérak met braak- en
diarrheeverschijnselen. Woorden die
zelfs op het eerste gehoor door good
old Poerwadarminta niet verstaan zou
den zijn.
Dat men gretig misbaksels van woor
den als kopkamtib en nakertranskop
heeft geaccepteerd ligt in de aard van
de Indonesiër die graag met woorden
speelt.
Ten bewijze zijn wangsalan-raadsels
en kunstjes zoals het getal 163991 dat
door Javaanse eersteklassertjes ge
makkelijk ontmaskerd werd met: ji-
nem-lu-nga-nga-ji (vrij vertaald): Ji-
nem gaat naar de moskee. Sprakeloos
van verbazing was ik toen ik ontdekte
dat het woord: lomplom bleek te staan
voor de slogan van de Boeng: l'exploi-
tation de l'homme par l'homme.
Niet prettig is het voor een vertaler die
op alle atlassen zoekt naar de streek
Gerbang Kertasusila, te ontdekken dat
het gaat om de streek Gresik-Bangka-
lan-Mojokerto-Surabaya-Sidoarjo- La-
"OP DE INDIASE VRUNDEN"
Het zij mij vergund, als vooroorlogs
theeplanter op Sumatra, U te verhalen
over mijn weerzien met "Indiase Vrun.
den" na 30 jaar afwezigheid. In 1970
ben ik als toerist teruggeweest op de
onderneming, waar ik in de 30er jaren
werkzaam was.
De aanplant bleek goed onderhouden,
het emplacement was met veel smaak
uitgebreid, alleen de tuinwegen had
den door gebrek aan kontanten, min
der aandacht kunnen krijgen.
De Batakse manager, die een middel
bare landbouwopleiding in Jakarta had
genoten, sprak vloeiend Nederlands
en Engels en gaf ons openhartig ant
woord op al onze vragen.
Ter vergelijking met de wijze, waarop
wij welkom werden geheten, moge ik
U in herinnering brengen dat in de
Slachtmaand van het jaar Onzes Hee-
ren 1629 alle stenen en potten van het
reduit in Jakatra naar de belegerende
Javanen waren gegooid, zodat Coen
en de zijnen tenslotte hun toevlucht
moesten nemen tot het werpen van
"menschen-drek dat met potten wiert
geschept uit een heimelijk gemak" zo
dat van hen werd gezegd:
"O Seytang Orang Hollanda de backa-
lay sammatay" dat in oud-Nederlands
als volgt werd vertaald:
"O, Ghij Hollandsche Duivels, Ghij
vecht met stront".
Mag ik U thans in gedachten weer te
rugvoeren naar mijn theeland. Enige
oudere Javaanse medewerkers waren
zo vriendelijk zich mij te herinneren.
"Ah ndoro tjonto, de meneer van de
proeftuinen", zeiden ze.
In tegenstelling tot hun voorouders,
die ons voor "Satan" uitscholden, ga
ven mijn gesprekspartners, toen ik
hen in de Bahasa aansprak, mij in het
Hoog-Javaans te verstaan, dat ik mij
van het Laag-Javaans moest bedienen.
Toen ik naar voren bracht, dat deze
adat niet meer van deze tijd was, werd
mij geantwoord:
"Grote Heer, Gij waart toenmaals een
Singkeh, maar nu hebt Gij grijze ha
ren. Wij herinneren ons allen U met
waardering uit tempo doeloe en bren
gen U gaarne de hormat, die een eeu
wenoude traditie ons heeft bijge
bracht". Deze hartverwarmende erva-
mongan. Daarbij is Jabotek voor Ja
karta - Bogor - Cikampek, maar kin
derspel. Niet kwaad gevonden maar
net iets te veel van het goede voor een
vertaler die in het bezit is van de
meest recente 15 Indonesische woor
denboeken met vakterminologieën plus
Times' wereldatlas. Ik ben vóór mooie,
nieuwe woorden. Ik ben tegen misbak
sels als pangkowilhan voor Panglima
Komando Wilayah Pertahanan.
En tenslotte wil ik er rond voor uitko
men dat ik deze milde tirade tegen een
onschuldige hobby een ziekte heb ge
noemd omdat ik in het laatste nummer
van Tempo (halfbroer naar het uiterlijk
van TIME) van 30 december 1978, vijf
maal het woord: kenop 15 en vijfmaal
het raadselachtige woord: K-15-N te
genkwam.
Vertrouwend op mijn puzzelervaring
heb ik na een volle dag piekeren ge
vonden (of menen te vinden) dat:
Kenop 15, een akroniem is dat ont
staan is uit: Kebijaksanaan 15 Nopem-
ber, waarmee bedoeld wordt de deva
luatie van 15 november 1978.
Leuk gevonden maar funest voor de
taal en de vertalers die ver van deze
akroniemenbakkerij af wonen.
Mocht iemand een andere kijk op de
zaak hebben en mij tot een ander in
zicht willen proberen te brengen dan
geef ik daartoe graag de gelegenheid.
F. KNOOREN
beëdigd vertaler Indonesisch
V. W. Poelmanstraat 164
6417 ES Heerlen
telefoon: 045-41 06 46
ring moge onderstrepen, waarom mijn
totok-hart blijft uitgaan naar onze "In
diase Vrunden".
Ik vertrouw dat de Heren XXVII mij toe
staan onze vrienden in de Gordel van
Smaragd het allerbeste te wensen.
H.K.E.
("Dronck" bij inwijding tot participant
V.O.C.)
POIRRIÉ
Als oom Ben en tante Loes op een oude
tongkang waren gestapt, had Nederland hun
ook allang opgenomen
15
