Bert Peskes en de Debus-Kunst
OMONGAN INDONESIA
De Ariërs bezetten de vruchtbare In-
dusvallei, vernietigden de legers van
de autochtonen en onderwierpen deze.
De overheersers breidden hun macht
verder uit naar de vlakten van de
Gangga en de Yamuna. Zij vestigden
er hun koninkrijken en bouwden hun
steden. Zij hielden zich echter na de
eerste nadere kennismaking met de
oorspronkelijke bevolking, geschrok
ken van het daaruit voortspruitende
gemengdbloedig nakroost, angstvallig
afzijdig van de donkere oorspronkelij
ke bevolking, die zij toen uit puur ei-
genbehoud (van hun ras) degradeer
den tot paria's Het ontstaan van het
Kastenstelsel dat tot op de dag van
vandaag bestaat.
De blanke Ariërs werden de heersers,
de koningen, de edelen en de pries
ters. Vermengden zij zich door de eeu
wen heen nauwelijks met de oorspron
kelijke bevolking, beïnvloeding van
hun cultuur door de reeds ter plaatse
aanwezige bleek onvermijdelijk. Zo
zijn ook hun Veda's; hun Heilige boe
ken hieraan niet ontkomen.
Vele eeuwen later, omstreeks het be
gin van onze jaartelling, komen die
geschriften dank zij handels- en ande
re betrekkingen tussen Java en Voor-
Indië naar ons "Gierst Eiland". Vooral
het Mahabharata genoot hier grote
populariteit.
En nu volgt iets merkwaardigs. De Ja
vaan eigent zich het heldendicht toe;
maakt van de vorsten en edelen Ja
vanen, situeert de gebeurtenissen op
Java. Kortom, javaniseert het zo
meesterlijk, dat, was ooit het oorspron
kelijke heldendicht, met alle daarin
voorkomende namen en de cultussen
ergens in het verleden totaal verloren
geraakt, dit heldendicht waarschijnlijk
niet als import herkend zou 'zijn. Zelfs
tempels en landschappen dragen op
Java de namen van de geliefde wajang
helden.
Het is de Javaanse geleerde Empu Se-
dah die in de 12e eeuw (n.C.) een be
gin maakte met de vervaardiging van
de Javaanse lezing, de Mahabharata
Djawa Kuna. Zijn opvolger Empu Pa-
nuluh zette zijn werk voort en voltooide
het. Deze Javaanse Mahabharata ten
slotte werd door Prabu Djajabaja, vorst
van Kediri (1135-1157) geautoriseerd.
Litteratuur: Dr. L. Serrurier, De Wa
jang Poerwa ,een ethnologische studie
J. Katz, Het Javaansche Toneel. Deel I;
De Wajang Poerwa; Dr. H. H. Juyn-
boll, Het Javaansche Toneel; Dr. Th.
Pigeaud, Javaansche Volksvertonin
gen; Prof. Dr. G. A. J. Hazeu, Bijdrage
tot de kennis van het Javaansche To
neel; Mr. J. Kunst, De Toonkunst van
Java; Tijdschrift Budidaya, Wajang
Purwa, Historie, genealogie, biografie.
Ene rectificatie: Wajang Purwa VII,
Moesson 23ste jaarg. nr. 11, 15 jan.
1979. Op pag. 10, 3e kolom, 5e regel
van beneden. Een overijverige geest
heeft hier eigenmachtig een "verbete
ring" aangebracht door een T toe te
voegen aan het woord LANGSE. Lang-
Een Hollandse jongen, een zekere Bert
Peskes (30) uit Delft, kwam een poosje
geleden in Bandung aan. Niet als ge
wone tourist om het mooie Preanger
landschap te bewonderen, maar om
een zekere Kjai Mohamad Uncen te
ontmoeten.
Mohamad Uncen is een bekende "de-
bus-speler" uit West-Java en Bert wil
de die kunst van hem leren. Dat pen-
tjak silat een van de meest populaire
sporten in Nederland aan het worden
is, weten we, maar van "debus", be
halve sport ook nog een bepaalde
magische kunst, hebben nog weinigen
gehoord.
Een debus-opvoering is werkelijk een
griezelige vertoning, bijna niet te ge
loven wat er kan gebeuren. Bijvoor
beeld: Pak Uncen laat zich door een
medespeler door zijn borst schieten
met een karabijn. De kogel doorboort
het lichaam, maar na een "mantra",
bepaalde spreuk, is de wond totaal
geheeld. Zelfs geen litteken te be
speuren!
"Ik wil die kunst machtig worden,"
vertelde Bert Peskes aan het blad
"Buana Minggu", maar er zijn moeilijk
heden aan verbonden." Volgens Pak
Uncen dient men allereerst een goed
Islamiet te zijn en alleen aan Allah en
de profeet Mohammed te geloven. Ver
der moet men bij het opvoeren van
de "debus" met volle overtuiging
tweemaal het gebed "Kalimah Saha-
dat" zeggen. Geen doen-alsof men Is
lamiet is dus, anders gebeuren er on
gelukken. Een dolksteek kan dodelijk
zijn, de wond kan niet meer helen of
men moet naar een dokter gaan.
Naast deze geloofsbelijdenis zijn er
nog verschillende trainingen en vasten,
die maanden of jaren kunnen duren.
Na de verklaring van Pak Mohamad
Uncen meende Bert Peskes dat hij er
nog een nachtje over moest slapen
alvorens zich aan de moeilijke debus-
kunst te wagen!
Koe houdt van nasi goedeg.
Raar rundvee had Pak Hardjosoewarno
uit Slarang (in de buurt van Tjilatjap).
Ik weet niet of ze uit Nederland of
Australië kwamen, wel dat de stieren
se zonder T is de technische term
voor de looprichting van houtnerf. Der
halve is het woord langsTe fout.
LANGSE is het tegenovergestelde van
KOPSE (kant).
Ene opmerking over de kulit. De bewer
king van de huiden ten behoeve van
de wajangpoppen heeft tot gevolg dat
die huiden veranderen in PERKAMENT.
Dus geen leder, alhoewel dit woord
nogal eens gebruikt wordt als verta
ling van (wajang) kulit.
In de volgende en laatste aflevering
zullen wij U het een en ander mede
delen over de Gunungan.
behoorden tot de zogenaamde "ban-
pres". Weer zo'n acroniem voor Ban-
tuan Presiden hulp van de presi
dent.
Zoals men weet is in de afgelopen
jaren heel wat stamboek-vee uit Ne
derland en Australië geimporteerd. Dit
vee wordt aan de petani tegen credit-
betaling gegeven, met de bedoeling
de veestapel op Java en Sumatra te
verbeteren.
Onder de petani's in het Tjilatjapse
kreeg een paar maanden geleden ook
Pak Hardjosoewarno zo'n buitenland
se stier. Hij was natuurlijk in zijn nop
jes met zijn nieuwe bezit en hij ver
zorgde het dier met grote liefde. Maar
het dier was op het laatst werkelijk te
verwend. Naast zijn gewone portie
gras (z.g. "rumput gadjah") kreeg hij
ook nog twee borden nasi rames.
De koe van Pak Sunarya, buurman van
pak Hardjosoewarno, prefereerde
daarentegen nasi goedeg! Reden daar
van is, dat zijn baas uit Yogya komt.
Nu krijgt die koe twee nasi goedeg
compleet, alleen wordt niet vermeld of
onder dat "compleet" ook opor ajam
hoort. Dat zou werkelijk te duur zijn!
Er is verder nog geen bericht gekomen
dat er vee uit Australië of Nederland
is dat kaas en roggebrood blijft ver
kiezen boven de Indonesische kostjes.
Jammer, want dat zouden dan pas
echte "sapi belanda" zijn, ja toch!
Zwitserland importeert Kain Japara.
Batik is overal bekend, ook kain Bali
met zijn barong-motieven zijn wereld
beroemd. Maar weet u dat er ook
"kain Bali" afkomstig is van Japara
(ten Oosten van Semarang) tot nu toe
meer bekend om zijn houtsnijwerk?
Meestal zijn deze "shantung" kains
met geborduurde motieven geschikt
voor hemden en japonnen. De stof
komt uit primitieve weverijen en het
borduurwerk wordt als huis-industrie
beoefend.
In de laatste maanden komen er ook
bestellingen uit Zwitserland. Die be
stellingen worden altijd vergezeld
door modellen van de motieven die
er op geborduurd moeten worden.
Ja, er gaat heel wat om in dat nijvere
Japara dat naast zijn houtsnijwerk ook
naam begint te maken met zijn "kain
Shantung Bali".
(tip voor Indonesië-bezoeksters; maak
eens een trip naar Japara!)
TIEN W.
WIJ helpen U GRATIS Inlichtingen te ver
zamelen voor Uw familiestamboom. Wilt
U s.v.p. Uw medewerking hieraan verlenen
door zelf op te geven wat U van de be
treffende familie weet. U kunt daarvoor
een model aanvragen. Voegt U altijd een
gefrankeerde, zelf geadresseerde envelop
pe bij I
INDISCH FAMILIE ARCHIEF
Vreelandsestraat 14, Den Haag, tel.
070 - 45 44 06.
11
