bahasa
Hoe staat het met de Nederlandse taal
in Indonesië? door drs. j. b. a. f. maijor polak
- Bahasa Indonesia -
Vaak wordt mij deze vraag door Nederlandse bezoekers gesteld. Ik neem dus
aan, dat er belangstelling voor bestaat en zal proberen er iets over te zeggen.
Maar eerst moet ik me wat beperken, want Indonesië is verschrikkelijk groot
en ik zit in Malang. Dus ik kan het hoogstens hebben over de Nederlandse taal
op Java en meer speciaal op Oost-Java.
Laat ik beginnen met een anecdote:
Er was hier één van onze Ministers,
die voor een select gehoor een speech
hield. Het was een buitengewoon in
teressante speech van een man, die
zijn onderwerp beheerste en zijn visie
met grote overredingskracht wist voor
te dragen.
Ik had de eer aan "Bapak Menteri" te
worden voorgesteld en kreeg een
plaats vooraan. Na afloop gaf iedereen
de Menteri een hand en toen het mijn
beurt was zei ik spontaan en oprecht:
"Excellentie, mag ik U hartelijke dan
ken voor deze interessante speech".
Het effect van deze woorden was ver
rassend, de vriendelijke glimlach stierf
weg en hij gaf me een formeel slap
handje met een strak gezicht, zonder
iets te zeggen.
Natuurlijk vroeg ik me af: "Hé, wat
zou de reden zijn?" Anti-Nederlands?
Uitgesloten! Die tijd is voorbij. Als ik
Engels gesproken had? Dan zou dat
als heel gewoon zijn opgenomen.
Maar als ik nu Frans of Duits ge
sproken had; dan zou ook dat geen
ontstemming hebben gewekt, denk ik.
Waarom Nederlands dan wel?
Het spreken van een vreemde taal is
in zeker opzicht altijd een mode. On
der Indische mensen was vroeger de
mode Frans en meisjes heetten veelal:
Jeannette, Constance, Eulalie, etc. Ik
herinner me nog dat in de dertiger
jaren mijn Moeder in Malang naar een
huis zocht. Waar ze binnen kwam viel
haar een oude dame met een Franse
voornaam om de hals: "Ja, Wies!"
"Tobat Eulalie!" "Aduh zo lang gele
den!" Op mijn broer wijzend, die er
in officiersuniform bijstond: "Is dit
Jopie?" Mijn Moeder: "Neen, dit is
Ventiel" En zo ging het door.
Na de twintiger jaren raakten we meer
op Engels georiënteerd en gingen de
meisjes: Lettrice, Joan, Peggy, Joyce,
Ellen, etc. heten.
En hoe was het in Indonesische krin
gen na de Kemerdekaan, laten we
zeggen, na 1950? De anti-Nederlandse
sentimenten waren toen hoog en ble
ven dat nog een hele tijd, maar toch
kon je horen, dat iedere Indonesiër van
enige ontwikkeling, en in het bijzonder
de dames, zijn/haar Indonesisch met
Nederlandse woorden en uitdrukkingen
lardeerde. Zo kon je b.v. dames horen
zeggen: "Niek, kemana jij?" "Ik naar
Pasar Baru, belanja, nanti malam ik
krijg bezoek!"
Hoe was dat te rijmen met de toen
felle anti-Nederlandse gevoelens? M i.
omdat je toch moest laten merken, dat
je een behoorlijke opvoeding had ge
had. Want die Nederlandse scholen
waren wel "koloniaal" en "politiek
volkomen fout", maar technisch en we
tenschappelijk"PRIMA!" Dat zei
je natuurlijk niet, maar dat liet je mer
ken, o.a. door met trots te verklaren:
"Ik ben van die en die school of hoge
school" en door wat Nederlands door
je vocabulaire heen te kruiden.
De tijden veranderen. Nu moet je la
ten zien, dat je niet tot de oudjes be
hoort. "Sorry, I don't understand
Dutch!" En dan heb ik de neiging om
te zeggen: "Oh, Yèèès monèèèès thy
bedèèès di brèngkèèès."
Mensen die beslist nog minstens een
MULO nebben doorlopen en dus be
hoorlijk Nederlands spreken en ver
staan, doen alsof ze het niet kennen
en willen het niet horen.
En deze pose geldt niet alleen voor
Indonesiërs, maar ook voor Nederlan
ders. Nog niet lang geleden was hier
een Nederlandse Minister, die ik voor
de TV gehoord heb. Toen men hem
vroeg, of hij hier voor de oorlog al ge
werkt had, was het antwoord: "I'm not
that old!" Veel betekenend, m.i.
Dat men in vergaderingen of officiële
gesprekken zich van Engels bedient,
is volkomen duidelijk. Maar waarom
men in zuiver particuliere gesprekken
doet of men geen Nederlands verstaat,
terwijl men het in feite beter beheerst
dan Engels, kan m.i. alleen maar één
oorzaak hebben; "Ik ben een jongere,
ik ben modern, ik hoor niet tot de oud
jes, ik ken geen Nederlands!"
Als men nu nog een Nederlands woord
in de mond neemt, is het spottend,
denigrerend en lachwekkend.
Maar hoe zit het nu met de gewone
mensen, die niet "duur" hoeven te
doen? Is daar ook tegenzin om Ne
derlands te spreken? O, neen, hele
maal niet! En dat zult U merken, als
U Indonesië bezoekt en Indonesiërs
ontmoet. Dan zult U overal op de
meest onverwachte plaatsen mensen
ontmoeten, die het gezellig vinden om
Nederlands met U te praten. En als
men een woord kwijt is, dan gaat er
wat Indonesisch door heen dat ver
staat U toch ook nog wel wat, niet
waar?
De gewone mensen onderhouden
graag hun Nederlands. Ik laat hier b.v.
al een twintig jaar lang Nederlandse
leestrommels circuleren van de Van
Deventer-Maas Stichting. Het begon
met één, daarna werden het er twee
en waarschijnlijk zullen het er drie
worden. Maar ik zou er net zo goed
tien kunnen gebruiken. Elke trommel
passeert een 25 lezers en dan zijn de
tijdschriften kapot gelezen. Ik geloof,
dat dit toch wel tekenend is.
ZOJUIST VERSCHENEN
drs, suci hartini kuntoro
voor beginners.
door Drs. Suci Hartini Kuntoro
Eenvoudig, praktisch, overzich
telijk.
Prijs f 14,50
En hoe staat het nu met de "echte"
jongere generatie? Ik bedoel nu hen,
die na 1950 geboren zijn en meer in
het bijzonder de huidige studenten.
Die kennen natuurlijk voor 90% geen
stom woord Nederlands meer, maar ze
hebben geen enkel bezwaar om het te
leren.
Nederlanders, die Malang bezoeken
staan stomverbaasd als ik ze vertel,
dat ik ongeveer 250 studenten heb,
die vier uur per week drie jaar lang
Nederlands leren. "Hoe bestaat het?"
En toch is het zo. Ik heb hier een
academie voor vreemde talen opge
richt met Engels als hoofdtaal en een
tweede Europese taal als keuzevak.
Ze mogen kiezen tussen Nederlands,
Duits en Frans. De keuze is geheel
vrij! Maar 80% kiest Nederlands, 15%
Duits en 5% Frans.
Nu is drie jaar niet voldoende om ac
tief Nederlands te beheersen, als bij
vak. Maar ze spreken het graag, zo
goed en kwaad als het gaat, en we
hebben samen altijd een reuze pret,
de studenten en ik! Deze onbevangen
instelling van de jongere generatie is
een hoopvol aspect!
Het onderwijs in de Nederlandse taal
aan Indonesische onderwijsinstellingen
in het algemeen, loopt overigens nog
niet hard. De Faculteiten voor Rechten,
Geschiedenis, Indonesisch, zowel aan
de Staats- en Particuliere Universi
teiten als I.K.I.P.'s (Instituten voor op
leiding van leraren) geven nu wat Ne
derlands, maar mondjesmaat. Dit moet
14
