Een waardige presentatie van een bijzonder boek
BOEKBESPREKING
- TELEVISIEUITZENDING BALI -
HET LAND ONDER DE REGENBOOG
Bij de Uitgeverij A. W. Sijthoff te Al
phen a.d. Rijn is verschenen "Het
Land onder de Regenboog", de ge
schiedenis van Indonesië van de hand
van de bekende journalist en auteur
Mochtar Lubis. Dit werk behandelt de
historie van Indonesië vanaf prehisto
rische tijden tot de contemporaire ge
schiedenis, gezien vanuit Indonesisch
standpunt. Zoals de schrijver in zijn
inleiding zegt, is het zijn bedoeling
geweest "de Indonesische identiteit te
handhaven tegenover een welhaast
verpletterende hoeveelheid Europese
geschiedschrijving".
In het eerste hoofdstuk over de pre
historische en vroegste historische pe
riode laat de auteur behalve legenda
rische scheppingsverhalen van de di
verse Indonesische volken, het ani
misme, de volksverhuizingen in Zuid-
Azië en de eerste nederzettingen de
revue passeren. Lang vóór onze jaar
telling bestond er handelsverkeer tus
sen Indonesië, India en China. Het
vroegste bewijs van de betrekkingen
met China is gevonden aardewerk bij
Sambas op Kalimantan uit de tijd van
de Han-dynastie, 3e eeuw voor Chr.
De directeur van het Museum van
Onderwijs, Drs. W. G. van der Weiden
sprak een welkomstwoord tot Me
vrouw Tjarda en uitte zijn vreugde over
het feit, dat deze presentatie in dit
Museum plaatshad, waar in enkele
jaren een grote collectie voorwerpen
en tekeningen uit de Japanse kamptijd
bijeen is gebracht. In dit verband
sprak Drs. van der Weiden er zijn
verwondering over uit, dat - in tegen
stelling tot de uitvoerige behandeling
van de oorlogsjaren in Nederland - in
de film die werd gemaakt ter gelegen
heid van de 70ste verjaardag van H.M.
Ook de Indonesiërs zelf waren reeds
in die tijd bekwame navigators, zo
doende stichtten zij in de 1e eeuw na
Chr. op Madagascar nederzettingen.
Ook de eerste sporen van vestiging
van Hindoerijken zijn op Kalimantan
gevonden. Opkomst en ondergang van
de verschillende Hindoerijken (Taruma,
Sjriwijaya, Madjapahit, Mataram) wor
den beschreven in het hoofdstuk
"Brahma en Boeddha, vorsten en tem
pelbouwers", waarbij opvallend weinig
aandacht wordt geschonken aan het
verloop van de geschiedenis van Ma
djapahit, het machtigste Hindoerijk dat
ooit in de archipel heeft bestaan en
dat zijn invloed in een groot deel van
het eilandenrijk uitstrekte. Daarentegen
geeft hetzelfde hoofdstuk wel een be
langwekkende uiteenzetting over de
ontwikkelingen op Bali tijdens het Hin
doetijdperk.
De behandeling van het Portuge
se tijdperk komt er nogal mager af.
Het ontstaan van de nationale bewe
ging in het begin van de 20e eeuw,
de strijd om de onafhankelijkheid en
de periode na het bereiken van de on
afhankelijkheid krijgen vanzelfspre
kend een ruime aandacht. Wat betreft
het tijdsbestek van de V.O.C. en Ned.
Indië onder de Nederlandse Staat, ne
men de koloniale oorlogen, expedities
en de invoering en gevolgen van
het Cultuurstelsel een ruime plaats in.
Koningin Juliana de weergave van de
gebeurtenissen gedurende de bezet
ting van Ned.-Indië tot een minimum
is beperkt. De Heer Sneep van de
Uitgeverij Wever die tezamen met de
uitgevers Buijten Schipperheijn/Re-
pro Holland de uitgave van het boek
verzorgde, dankte Mevrouw Tjarda
voor haar bereidwilligheid aanwezig te
zijn bij de aanbieding van het eerste
exemplaar en herdacht Jhr. Tjarda als
een van de grootste G.G.'s die Indië
had gekend. De auteur memoreerde
de omstandigheden waaronder de te
keningen die in zijn boek zijn opgeno-
Wat in de laatste decennia van het
Ned. bewind op vele terreinen bereikt
werd, wordt echter in een paar aiineas
afgedaan.
Het boek is overvloedig geillustreerd
(kleur- en zwart-wit) en voldoet ken
nelijk meer aan de hedendaagse be
hoefte die er meer op afgestemd is
om plaatjes te kijken dan om werkelijk
historie te lezen. Bovendien zijn vele
illustraties - waarvan vele gevoegelijk
weggelaten hadden kunnen worden,
daar ze niet in verband met de tekst
staan - te onsystematisch en verspreid
geplaatst. Daarnaast vormen verschil-
dende afbeeldingen voor de liefhebber
van historie interessant materiaal,
deels nog onbekend.
Wellicht was alleen een uitgave in het
Indonesisch verantwoord geweest, om
dat de geschiedenis van Indonesië -
niet alleen de koloniale periode, maar
ook de tijdperken ervoor - uitgebreider
en wetenschappelijker in eerder uitge-
gegeven werken door Nederlandse ge
leerden is weergegeven. Concluderend
kan men zeggen, dat "Het Land onder
de Regenboog" niet beantwoordt aan
de hoge verwachtingen, die zijn ge
wekt bij die lezers welke een gedegen
historisch werk verwachtten.
"Het Land onder de Regenboog" door
Mochtar Lubis is te verkrijgen bij
Boekhandel Moesson, prijs 45,
f 5,— porto. CH.M.
Hierbij willen wij onze lezers at
tent maken op een wel bijzonde
re televisie-uitzending, die op
3 juni a.s. eerste Pinksterdag te
19.25 door de NOS zal worden
verzorgd, de lijkverbrandings
plechtigheid voor Tjokorde Gede
Agung Soekawati en voor Rudolf
Bonnet. Een wel zeer uniek ge
beuren, daar het hier een ver
brandingsplechtigheid is voor
een niet-Baliër.
men tot stand waren gekomen. Vier
jaar lagen deze onder de grond ver
borgen voordat ze vrijwel onbescha
digd konden worden opgegraven.
Na de aanbieding van het boek dankte
Mevrouw Tjarda de auteur. Het boek,
zo zei zij, zal voor haar een herinne
ring zijn niet alleen aan de moeilijke
kampjaren maar ook aan de vele
vriendschap en wederzijdse hulpvaar
digheid, in die tijd ondervonden.
Op onnavolgbaar knappe wijze heeft
Charles Burki in zijn tekeningen het
kampleven niet alleen in zijn tragische,
maar ook in zijn humoristische aspec
ten weergegeven, alles tot in de klein
ste details nauwkeurig vastgelegd. In
het kamp was de schrijver als zieken
verzorger werkzaam en verbleef hij de
laatste jaren in het Fuoka-kamp in
Nagasaki.
"Achter de kawat" door Charles Burki
is verkrijgbaar bij Boekhandel Moes
son, prijs 35,V f 4,porto.
CH.M.
^12 a t J55 Gezien door WILLEM HOFKER,
Jt)ALl tekst van THEA KUIPER-WEYHENKE
Dit uitzonderlijk mooie boek is samengesteld uit prachtige reproducties
van schilderijen, tekeningen en schetsen die door het schildersechtpaar
Willem en Maria Hofker-Rueter tijdens hun verblijf op Bali van 1938 tot
1944 werden vervaardigd en dat werd opgedragen aan de nagedachte
nis van Rudolf Bonnet. In hun werk legden zij het leven op Bali op
onnavolgbare wijze vast: Willem Hofker in portretten en buitenteke
ningen, Maria Hofker-Rueter in dansers en danseressen, het werk op
de sawah's, het leven in de kampong. Thea Kuiper-Weyhenke schreef
de tekst die het Balische leven uit die tijd opnieuw gestalte geeft. De
reproducties zijn in kleur en zwart-wit. "Bali" verscheen bij de Uitge
verij Omniboek, Den Haag. Een uniek boek!
Verkrijgbaar bij Boekhandel Moesson f 57,50 f 4,porto.
Op 3 mei jl. vond in het Museum van Onderwijs te 's-Gravenhage een bijeen
komst plaats ter gelegenheid van de verschijning van het boek "Achter de
kawat" van de hand van de auteur en tekenaar Charles Burki, waarbij het eerste
exemplaar van dit werk werd aangeboden aan Mevr. Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer.
16
