Poirrié
zaal. Op datzelfde ogenblik schrok
mijn nicht zich daardoor een beroerte
en begon luidkeels te gillen van angst
hetgeen een ware paniek veroorzaak
te in de zaal! Mijn nicht is wel aan
haar trekken gekomen!
Verder de stad in stond op de hoek
van Simpang en de Palmenlaan het
Simpang-theater, reeds bekend uit de
tijd van de stomme film en dat vroe
ger voornamelijk bezocht werd door
de gegoede burger, want Simpang lag
in de bovenstad, de gegoede wijk van
Surabaya. Later werd die gegoede
"bovenstad" echter de woonwijk met
Ketabang, Goebeng en Darmo. Deze
Simpang-bioscoop is ook eens afge
brand en weer opnieuw opgebouwd.
Dit theater beleefde de premiere van
de eerste film met geluidseffecten:
"Wings", met Buddy Rogers en Clara
Bow. Het was een oorlogsfilm en zoals
de titel reeds aanduidt, zich voorna
melijk afspelend in de lucht.
De geluids-effecten werden geprodu
ceerd middels diverse luidsprekers,
die links en rechts aan de wanden
waren opgesteld. Clara Bow was
king of jazz" met het orkest van Paul
Whiteman en een nog zeer jeugdige
Bing Crosby een wervelende show
van zang en dans in kleuren weggaf.
Het liefdespaar bij uitstek was in die
tijd de combinatie Janet Gaynor/Char-
les Farrel, die zeer geliefd waren bij
een bepaald genre publiek.
Surabaya was film-minded geworden.
Op Embong Malang werd weer een
nieuwe bioscoop gebouwd, het Broad
way-theater, waarvoor mijn broer Wil
ly als sectie-chef van Politie nog de
"idzin" heeft verstrekt. Ook dit thea
ter bleek een succes en in de vraag
en behoefte te voorzien. De stoelen
waren in een boog geplaatst, zodat
iedereen een frontaal zicht op het
scherm had.
Ook aan de Juliana-boulevard, zijstraat
van Kaliasin, werd driftig gewerkt aan
een nieuw filmpaleis en weldra ver
rees er het Rex-theater, net op de
hoek van Kaliasin/Juliana-boulevard,
aan welke laatste de entree lag.
Opvallend aan dit mooie, moderne,
comfortabele theater was het zilver
kleurig voorhangsel, dat glinsterde in
het licht van de vele lampen en dat
Geheel links op de
foto de voormalige
Simpangbioscoop,
die na verbouwing
en modernisering in
Maxim-theater werd
omgedoopt, meer
naar rechts op de
voorgrond het
Simpangrestaurant.
De foto dateert
uit 1924.
toen nog een gevierde ster, maar
toen de sprekende film haar intrede
deed bleek haar stem totaal onge
schikt voor de microfoons en raakte
ze op de achtergrond.
Later werd naast het Simpang-theater,
tegenover de Simpang-sociëteit een
nieuwe dancing annex restaurant ge
bouwd. De dancing lag boven met er
naast een klein, intiem bioscoopzaal
tje: het Maxim-theater. Daarna werd
het Simpang-theater geheel verbouwd
en gemoderniseerd, voorzien van ge
luidsinstallatie en herdoopt in Maxim
I, terwijl de bioscoop boven nu Maxim
II ging heten.
Verder Simpang op naar Goebeng toe
werd voor het Centraal Burgerlijk Zie
kenhuis het nieuwe gebouw vah de
Kunstkring gebouwd, dat voornamelijk
bedoeld was voor toneel-voorstellin
gen, concerten en dergelijke. Maar
omdat deze nu niet bepaald iedere
avond plaats vonden werd ze nader
hand tevens geschikt gemaakt voor
filmvoorstellingen, waar o.a. "The
opgebouwd was uit vele duizenden
kleine, zilver-witte metaaldeeltjes.
Voordat de voorstelling begon werden
de zaallichten gedimd en werd daarop
vanuit de cabine verschillende licht
effecten in diverse kleuren geprojec
teerd. Een bijzondere attractie.
Alle vorengenoemde bioscopen waren
first-run-theaters, d.w.z. dgt zij alleen
maar premieres gaven. Natuurlijk ge
beurde het meerdere malen dat een
bepaalde film enorm succes had. Dan
werd ze voor enige tijd geprolongeerd
en zo nodig opnieuw, maar eens kwam
daar een einde aan, want men was
contractueel ook nog verbonden aan
andere filmmaatschappijen en hun
distributeurs, hun films moesten ook
vertoond worden. De succesfilm werd
dan óf wel direct, dan wel na enige
tijd verwezen naar een second-run-
theater, dat ingesteld was op reprises
van films, maar daarover straks.
Bij deze bioscopen kon men aan de
loketten soms zeer fraaie program
ma's krijgen, meest gratis, met vele
foto's van. de diverse sterren uit de
betreffende film, plus nog een korte
inhoudsbeschrijving, zowel in het Ne
derlands als in het Indonesisch: "Tje-
rita ringkesnja" heette dat dan. Deze
programmabladen vonden gretig aftrek
onder de jeugd, al was het alleen maar
te doen om zijn/haar lievelingssterren
die er in waren afgebeeld. Men kon ze
zomaar gratis krijgen, men hoefde nog
niet eens het theater te bezoeken.
Waar vindt men dat tegenwoordig nog?
De films werden meer en meer geper
fectioneerd. Het geluid werd verbe
terd, de periode van de geknipte films
met ingevoegde Nederlandse tekst,
waar ik het later over nog zal hebben,
was al lang voorbij.
Men had nu ondertiteling. Men con
centreerde zich niet meer op muziek-
of showfilms alleen, men begaf zich
ook nog op verschillend ander terrein,
o.a. de natuur. Eén van de mooiste
natuur-, jacht- en dierenfilms was wel
"Trader Hom", jammer genoeg nog in
zwart/wit, maar een geweldige best
seller.
De bioscopen schoten als paddestoe
len uit de grond. Degeluidsfilm had
Surabaya veroverd. De "Talking pic
ture" was geen wonder meer, maar
uitgegroeid tot een volwaardig product
en een deel van ons leven. Zelfs de
kleinste openlucht-bioscopen, be
stemd voor de eenvoudige Indonesiër,
die daar "voor een dubbeltje op de
eerste rang" kon zitten haastte zich
een geluidsprojector aan te schaffen
en naast hun projectie"scherm" van
gevlochten, wit-gekalkte gedek een
luidspreker neer te zetten. Het hoefde
allemaal niet first-class, de entree
prijzen waren er ook niet naar, maar als
er maar geluid uit geproduceerd werd.
De Indonesische toeschouwer ver
stond natuurlijk geen mier van de ge
sproken tekst voornamelijk Ameri
kaans, maar dat hinderde niet. Voor
naamste was dat ze de paarden van
cowboy Tom Mix, Randolph Scott,
Gary Cooper, John Wayne en anderen
nu ook in volle sterkte konden horen
draven, hinniken en galopperen en de
vele kogels die uit de pistolen werden
verschoten konden horen knallen, flui
ten en ketsen, dat het een lieve lust
was. Zulke openlucht-bioscopen vond
men op Djagalan en het Lionpark op
Dinojo.
(slot volgt)
20
