RECTIFICATIE
"INGET MATI" "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
NOG IETS OVER DE
KRANGGAN-BIOSCOOP
Het artikel van J. A. Grashuis lezend
over moderne bioscopen in Soerabaya
(Moesson no. 19), herinner ik mij nog
iets over Kranggan uit 1918, dus al
"erreg" lang geleden. Daar gingen we
met onze tennis- dans- en zwemclub
weieens heen, omdat daar ook goede
films werden vertoond. We zaten er in
een heel primitief groot gebouw, geen
orkest, maar met een piano of phono-
la, ter opluistering of begeleiding.
Keek men omhoog, dan zag men een
enorm aantal grote balken. Niet alleen
balken, maar ik ontdekte ook een loe-
wak, die over de balken kuierde.
Wel griezelig hoor! Gesteld, dat zo'n
dier naar beneden tuimelt en op óns
terecht komt, of op één van de stoe
len. Weineen, het beest houdt zich ste
vig vast, van een tuimeling op een
stoel geen sprake! En daarbij, "Mijn
heer Loewak" is hier kind aan huis en
heeft de film al gezien, grapte manlief.
In de pauze renden wij naar de stam
boel, pal achter Kranggan, kochten
kaarten en keken nieuwsgierig en met
de nodige belangstelling, welke opera
zij aan het vertonen waren. "Kijk nou
eens", zei vriend Her, "daar zit Djan,
onze chauffeur! In de "loge". Zeker
een paar katjongs op de wagen laten
passen". Hoe dan ook, wij zagen een
klein gedeelte van Carmen. De torea
dor, die wapperend met een rode lap
niet onverdienstelijk zong: "Ini sapi,
saja bikin mati."
Voordat de "slachting" plaats had,
renden wij, daar de pauze afgelopen
was, Kranggan-waarts. Een week later
reden wij weer naar Kranggan naar
onze vervolg-film. In de pauze gerèn
naar het stamboel-kaartenloketje. Tot
onze verrassing en verbazing werd
Lohengrin gespeeld. De javaanse ac
trice, heel slank, jong en met twee
lange gitzwarte vlechten, zat rustig op
door een medewerker (Peekema), via
Amerika naar Indië.
Zij kwamen met de clipper in Manilla
aan en werden daar verwelkomd door
een vertegenwoordiger van de GG en
de zoon van Welter, die later een af
schuwelijke dood zou sterven onder
de handen van de Kempetai.
Natuurlijk wist de gastheer in Indië
niet, wat spoedig zou blijken, namelijk
dat de heren Van Kleffens en Welter
elkaar niet lagen en bovendien volko
men afwijkende inzichten in vele be
langrijke zaken vertegenwoordigden.
In Manilla had een eerste ontmoeting
plaats met wat men met de nodige
overdrijving het ABDA (Amerikaans,
Brits, "Dutch" en Australisch) front
noemde in de internationale geallieer
de pers. Het was een bordpapieren
front, want de publieke opinie in Ame
rika, fel gekeerd tegen deelname aan
de oorlog liet niet toe, dat er spijkers
met koppen tegen de Japanse agressie
zouden worden geslagen.
Reeds in Londen was onze afgevaar
digden op het hart gedrukt, niets te
een nagebootste zwaan op wieltjes.
Zij, de opera-zangeres, flink in de
bedak met hardrose kousen aan, zong
heel aardig in uit het Duits vertaald
maleis.
Met een stevig lang touw om de hals
van de zwaan, rolde het sierlijke dier,
getrokken door een collega achter de
coulissen, die het andere eind van het
touw vasthield, over het toneel. De
pauze in Kranggan liep ten einde. En
wij weer hollen naar de Kranggan-zaal.
Wij wilden de vervolg-film niet missen,
óók omdat de filmheld op mijn schoon
vader leek.
Later had onze vriend Her het met zijn
chauffeur over de stamboelopera's.
"Hoe vond je die comedies, Djan?",
vroeg Her. Djan, een echte orang-
desa, antwoordde "bagoes betoel ndo-
rö toewan, tetapi saja tida mengerti,
kenapa itoe njonja stamboel naèk soe-
waan? Kapan naèk spèda motor dia
toch lekas pulang." (Heel mooi, me
neer, maar ik begrijp niet, waarom die
stamboelmevrouw niet op een motor
fiets reed. Dan had ze toch eerder
thuis kunnen zijn.) Chauffeur Djan hield
van opschieten.
G. M. Moormann-de Visch Eybergen
doen of te zeggen wat de Amerikaanse
openbare mening zou kunnen prikke
len. Wat dit betreft hebben de Japan
ners door de onverhoedse aanval op
Pearl Harbour de grootste psycholo
gische blunder van de oorlog gemaakt.
Want nu keerde diezelfde publieke
opinie om als een blad aan een
boom
Maar die aanval lag nog in het ver
schiet. Een feit blijft intussen dat die
ABDA-conferentie vrijwel niet verder
kwam dan enige voorlopige verken
ningen, terwijl de pers in de Pacific-
landen haar uiterste best deed haar
publiek duidelijk te maken dat er ge
wichtige besluiten waren genomen en
Japan nu wel duidelijk was gemaakt
dat het met een verenigd front te doen
zou krijgen.
In Indië speelde, vanzelfsprekend,
Weiter een thuiswedstrijd; Van Klef
fens, collega van Van Starkenborgh
uit de Buitenlandse Dienst lag de
Landvoogd beter dan de oude houw
degen. Getweeën bezochten de minis
ters militaire instellingen en andere
OOST-INDISCHE SPIEGEL
In Moesson van 15 juni blz. 12 schrijft
Han Veldhuizen: over Siman de Javaan
van Ernest Douwes Dekker dat ik
in mijn Oost-Indische Spiegel geen
aandacht aan dat boek heb besteed
en dat hij dit een omissie vindt. Blijk
baar heeft hij niet de derde druk ge
raadpleegd, want daarin bespreek ik
Douwes Dekker wél en ook Siman de
Javaan natuurlijk, vrij uitvoerig zelfs.
ROB NIEUWENHUYS
Bij de overlijdensadvertentie van de
Heer Fred. H. Fraeyhoven (Moesson
no. 20 pag. 4) is de naam van de vrien
den van de overledene nl. de familie
F. Pesch, abusievelijk weggevallen.
Op 5 juni 1979 overleed mijn lieve
man, vader en grootvader
PETRUS CHRISTIAAN APPEL
Beata Appel-v.d. Hartt
Maud - Ankie
Peter
Johan, Thea en kinderen
Frits
De bijzetting heeft in alle stilte
plaatsgevonden op 7 juni op de be-
begraafplaats "Lumiar" Lissabon.
Vivenda S. Gonpalo
Charneca
2750 Cascais
Portugal.
Begrafenis-en Crematie-Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
en ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren: Fred. Hendriklaan 7
Den Haag, Tel. 070-556427 (3 lijnen)
zaken, om na een betrekkelijk kort ver
blijf naar Australië te vertrekken. Een
uitnodiging daar te komen was tijdens
het bezoek aan Indië binnengekomen.
In Londen had men geen bezwaar dat
de ministers ook daar gingen kijken en
praten,al was Australië dan al in oor
log. Vanuit Sydney vertrokken de he
ren weer naar Amerika en vandaar
naar Londen. Het bezoek was Indië
rimpelloos gepasseerd. Het zal vooral
Welter met aangename herinneringen
hebben vervuld, immers bij meer dan
een gelegenheid kwamen deputaties,
ook uit de bevolking, hun trouw be
tuigen aan het Nederlandse gezag.
Weiter zou, niet zo lang na zijn In
dische reis, met Steenberghe, de "e-
conomische" minister, ontslag nemen
uit onvrede met het kabinetsbeleid.
Nadenkend over wat er sedert ge
beurde kan men zeggen, dat het maar
goed is geweest dat de regering haar
zetel niet naar Indië had verlegd. Nog
geen jaar later zat een Japans gene
raal in het paleis van de Landvoogd
in BataviaJHR.
13
