SPIRITUELE REINIGING VAN
TE YOGYAKARTA
DE POESAKA
Op dinsdag Kliwon van de maand
Soero, de eerste maand volgens de
Javaanse jaartelling, wordt in de kraton
van Yogyakarta een ceremonie ge
houden met 't reinigen van de poe-
sakas. Gewoonlijk wordt de ceremonie
twee dagen gehouden, op dinsdag
Kliwon en woensdag Legi, van 8.00
a.m. - 3.00 p.m.
Op de eerste dag worden de hoofd-
poesakas van de kraton 't eerst ge
reinigd en op de tweede dag de an
dere poesakas. De opperste hoofd
poesaka wordt gewoonlijk door de
Sultan zelf gereinigd, of bij diens
afwezigheid door de alleroudste pan-
geran, maar soms ook door een
van de pangerans die door de Sultan
zelf wordt aangewezen. Deze ceremo
nie of plechtigheid is altijd gesloten
voor buitenstaanders en het is ook
verboden om te komen kijken en foto
graferen.
Tegelijkertijd met deze plechtigheden
in de kraton wordt in de hofgarages
van de staatsiekoetsen van de Sultan
te Rotowidjajan ook zo'n ceremonie of
plechtigheid gehouden met 't reinigen
van de door hen nog heilig beschouw
de koetsen. De allerheiligste is een
zeer oude koets uit de tijd van Sultan
Hamengkoe Boewono I en volgens
betrouwbare bron een gift van de Gou
verneur Generaal Jacob Mossel (1750-
1761).
Deze plechtigheid is openbaar voor
zoals de dokter dit moet, wil verplaat
sen, kruipt op een paard en gaat onder
hoeken van 45° helling op en helling
af: wie zich niet wil verplaatsen is
verstandig en blijft op Kalabahi.
De volgende morgen worden we op
verzoek om 5 uur gewekt. Het schip
is intussen voorbij het eiland Lomblen
met zijn tweeling-vulkanen en bevindt
zich in de zeestraat tussen de eilanden
Solor en Adoenara in. In het maanlicht
zijn achter ons twee grote vulkanen te
zien, links enige hoge bergen en vóór
ons in Westelijke richting de vulkanen
van Noord-Flores. Op het schavotje
bij het peilkompas boven de brug ,zijn
stoelen voor ons neergezet en wij be
reiden ons voor op de zonsopgang, die
ons in gloeiende kleuren was geschil
derd.
De voorwaarden voor een mooie zons
opgang zijn aanwezig: er is een zware
bewolking, die op verschillende plaat
sen onderbroken is. Achter ons staat
de hemel dan ook spoedig in vuur en
vlam, waartegen de silhouetten van de
vulkanen scherp afgetekend staan. Een
van de kegels vormt van de top tot
aan de zee een zuivere parabool!
Vóór ons liggen, als wij de straat uit
zijn, de drie machtige vulkanen van
het Noordelijk schiereiland van Flores
goudgekleurd in de horizontale be
lichting van de juist opgekomen zon.
De zadels tussen de kegels liggen
door
Noordi Pakoeningrat
iedereen, daarom komen er veel men
sen om deze ceremonie te kunnen
zien, ook buitenlandse toeristen die in
hun hele leven misschien alleen maar
voor een keer komen om deze cere
monie te mogen zien. Voor de buiten
staanders is deze ceremonie een unie
ke ervaring, voor de Javanen, vooral
voor de Yogyanezen, heeft het een
eigen, bijzondere betekenis. Vele men
sen komen met flessen, kruiken en
zelfs met plasticzakken om 't was
water van die heilige koets te kunnen
meenemen. Onder hen zijn er niet
weinigen die er nog sterk in ge
loven, dat indien men het waswater
van die heilige koets kan krijgen, hun
wens in vervulling zal gaan. Het water
dat ze kunnen krijgen schenken ze in
hun badkamer- of drinkwaterbakken.
Ze gebruiken dat als drinkwater en
ook voor 't baden.
Op andere dagen, gewoonlijk op don
derdagavond of de avond van maan
dag Wagé tussen 7 en 9 uur komen
er veel mensen, merendeels vrouwen,
slechts even boven zee en hierdoor
komt het dat de gehele Oostkust van
Flores in één machtig vergezicht voor
ons ligt.
Nu $aat het recht aan op Larentoeka,
gelegen aan de voet van de Noorde
lijkste vulkaan, welk plaatsje tevens
zijn naam gaf aan de nauwe doorgang,
waarin de zeestraat langs Flores zich
aan de Noordelijke zijde oplost: het
Nauw van Larentoeka, waaraan wij dit
maal niet doorheen hoeven, doch dat
inderdaad een zeer smal vaarwater is.
Flores is de Katholieke missie als ar
beidsveld aangewezen (op Alor daar
entegen werkt de Protestantse Kerk)
en bij de nadering van Larentoeka valt
al dadelijk het kerkje op. Er ligt een
vrij belangrijk garnizoen onder com
mando van een kapitein.
Larentoeka is een alleraardigst gele
gen en aangelegd plaatsje waar al
meer vertier is dan op Alor. Ook zijn
er meer Europeanen en zijn er ook
wegen. De controleur heeft een auto
en daarmede gaan wij een tochtje ma
ken om de berg heen, een goede 40
km. Dit blijkt zeer interessant te zijn,
want hierdoor krijgen wij een goede
indruk van de bevolking. Deze is ook
nog zeer primitief. Onderweg wordt
een model dorp bekeken met een hei
dense tempel, die niets anders is dan
een open loods op palen gebouwd en
met riet bedekt, terwijl overal in snij-
die bloemen voor de heilige koets
brengen en lekkernijen, sigaretten en
geld voor de wachters. Ze vertellen
de bedoeling van hun komst en over
handigen al deze dingen aan de wach
ters. De wachters nemen alles aan en
beginnen met het branden van wie
rook. Bij het branden van wierrook
prevelt de loerah van de wachters
onverstaanbare woorden, dan over
handigen ze in kranten gewikkeld iets
aan de mensen en daarna mogen ze
weer gaan. Deze ceremonie wordt ge
woonlijk door de middenstanders ge
daan, maar de rijken maken zelfs een
grote Selamatan voor de koets met
nasi goerih, kip enz.
Naast deze heilige koets die de offers
krijgt, zijn er ook nog een paar andere
koetsen,o.a. de nieuwe staatsie koets,
gebruikt sinds Sultan Hamengkoe Boe-
wone VI tot en met de huidige Sultan
Hamengkoe Boewono IX bij diens
troonsbestijging. Volgens de wachters
van de koetsen, is deze koets een
gift van Koning Willem III. Er is ook
een lijk-koets, gemaakt tijdens de re
gering van wijlen Sultan Hamengkoe
Boewono VIII, die ook bij diens be
grafenis werd gebruikt. Ook de koets
speciaal voor de Kroonprins, de koets
die ooit door Pangeran Diponegoro
gebruikt werd tijdens zijn ambtsperio
de als voogd voor de toen nog zeer
jong gekroonde Sultan Hamengkoe
Boewono V, enz.
Gewoonlijk worden deze plechtigheden
op dinsdag Kliwon in de maand Soero
gehouden, maar heeft de Soero he
lemaal geen dinsdag Kliwon, dan wordt
de vrijdag Kliwon ervoor gebruikt.
werk op het hout zinnebeeldige voor
stellingen zijn verwerkt. Zo zijn de
dakbalken in prauw-vorm uitgevoerd.
Veel kleren dragen de inboorlingen
niet. De langs rijdende auto bleek een
evenement en alles liep uit om ons te
bekijken, waarbij de Hitler-groet werd
gebracht onder de uitroep "Slamat
pagi toewan" (goede morgen mijn
heer). Tegen 12 uur wordt er gezegd
"slamat tengah hari toewan" (goeden
middag op den dag mijnheer) en zo
verder telkens anders naarmate de
dag vordert. Als het erg officieel toe
gaat, dan neemt de oudste het initia
tief en dan wordt door hem tot drie
geteld, waarop de groet in koor wordt
gebracht. Het maleis is echter aange
leerd en sommigen begrijpen dit niet;
zo kan het voorkomen dat een enke
ling óók begint te tellen en dan komt
er uit "satoe, doea, tiga, slamet pagi
toewan", omdat hij denkt dat het tellen
er nu eenmaal bij hoort.
Wij rijden langs kleine katoenplanta
ges en tuintjes, waar djarak- rici
nus- of castor-) olieplanten worden ge
kweekt. Beide cultures gaan er goed,
maar er is nog veel te weinig van. Na
een gastvrij onthaal in in de contro
leurswoning volgt een reünie aan
boord en om 12 uur 's middags ver
trekt de boot, thans naar Koepang.
(wordt vervolgd)
14
