De Wajang
B. R. A. Partini Djajadiningrat, onze lezers bekend door haar
fijne kinderverhalen uit Indonesië zond ons een drietal ge
dichten van "een meisje", dat zij niet met name noemt.
Misschien een familielid? De drie gedichten hebben de
wajang tot onderwerp en getuigen niet alleen van een ver
mogen van het dichteresje de sfeer van haar onderwerp
voelbaar te maken, maar ook van een voortreffelijke kennis
van de Nederlandse taal. Wij zijn blij ze te mogen publice
ren, vóór ze verschijnen in een roman, die Partini onder
handen heeft.
I
Duisternis op open plein:
De blentjong verlicht hel 't scherm
Gespannen stilte overal,
Mensen staren naar 't onbeschreven blad des levens.
De gamelan zet in
Het spel begint
Ijle silhouetten dansen
Óp 't verlichte witte doek.
De dalang tovert
Schonen, wijzen, onstuimigen
Verlokking, strijd - en Dood
In boeiend gesprek en schone zang.
Is 't een droom of werkelijkheid,
Wat de dalang hier verspreidt?
Dan kondigt de gamelan 't einde aan
En ziet men de mensen in gedachten gaan.
U
Groot festijn voor jong en oud,
Een panggung siert het plein.
De zon is weg; in sterrennacht
Wordt plots het scherm verlicht.
De schimmen staan reeds ingedeeld,
Gescheiden door de Gunungan.
De aandacht is gespannen.
Verborgen gamelan-spel weerklinkt,
Gunungan roert zich, trekt zich terug;
Het mystieke leven is geboren
En schim na schim danst eigen dans
Door een verholen Hand geleid.
D'onzichtb're Stem bezingt
Der schimmen lotgevallen.
Tot gamelan-melodie verstilt;
En Gunungan verstart in 't schouwtoneel
Geuren-regen wijst de thuisweg hemelwaarts
De taak van voorouders en goden is volbracht.
Verlaten Panggung hoort een stem:
Spelen niet ook wij door de hand des Dalangs
III
De kelir is verlicht, het spel gaat beginnen
Nog valt des kajons schaduw op het schouwtoneel;
In 't Oosten wachten jonge heldenscharen,
In 't Westen staat de oud're groep aaneengerijd.
De dalang is gereed, de offers zijn gebracht;
Zijn stem zal 't woord der wajang-poppen zijn.
De kajon roert zich, schaduw lost zich op
Het drama tekent zich op klare achtergrond.
Dat Jong zal Oud verdringen, de Dalang wil het zo
De jonge zon gaat op, de oude zal ten onder gaan.
In 't lichte Zuiden schouwen mannen vol jolijt,
Het spel der poppen, en bevroeden niet, dat zij het zijn
Zij roepen poppenspeler toe: je stem is mooi, je sabetan
perfekt
In 't donk're Noorden schouwen vrouwen; zij beseffen
Droeve ernst van 't schimmenspel; het Leven dragen zij
D'Onzichtb're fluistert haar des Lijdens noodzaak in.
een oudere plant ze droog raken en
bovendien de rode, verkleurde meel
draadbloempjes loslaten. In sommige,
latere cyathia groeien de groene wijf
jes op lange steeltjes buiten de man
nelijke omhelzing. In kweekvormen ko
men er eerst zuiver mannelijke kwast
jes, die in oudere planten als geheel
afvallen met nagelaten littekens.
Als er tenslotte reeds door hanteren
bestuiving heeft plaats gehad, worden
de groene wijfjes vruchtjes. Als U veel
geduld heeft met de plant, hoort en
ziet U de rijpe vruchtjes ontploffen.
Tenslotte de vraag, hoe de bloemist
ze met Kerstmis bloeiend kan leveren,
terwijl de mooi-bebladerde oude plant
in uw kamer het vertikt. Antwoord: Dat
heeft een bioloog afgekeken van
herfstbloemen als chrysanten e.d., die
ook zgn. korte-dag bloeiers zijn. In de
tropen duren de dagen niet langer
dan 12 uur.
Herfstbloeiers plus onze tropenplant
vormen alleen bloemknoppen als de
dagen korter worden of altijd zijn. Als
je dus maar tijdig de dagen kunstmatig
kort maakt door een poos verduiste
ring, dan krijg je met Kerst bloei.
Had U, Mevrouw, misschien uw oude
plant 's avonds te dicht bij een lamp
staan? Ja, licht werkt soms verschil
lend tegenover het vegatatieve en het
sexuele. En bloei past soms bij ar
moede van het individu.
Pedilanthas, vertaald de voetbloem, is
een nichtje van Euphorbia, waarbij de
(hier aparte) pseudo-bloemen groter
en nog meer bloemachtig werden.
De "voetjes" produceren nog meer
nectar, vertrouwen nog meer op vo
gels. Reclamebladen waren blijkbaar
niet nodig voor de klandizie.
In het oude Indië werd de plant (uit
Centraal-Amerika) veel gekweekt in
potten op de voorgalerij.
Misschien is de bloei hier niet gewoon
een kwestie van daglengte, maar sim
pel van ellende, met dwingende zorg
voor nakomelingen. Een zieke, ster
vende plant kreeg bij mij steeds eerst
nog rode voetjes.
L. v.d. PIJL
17
