Lebaran in de vorstenlanden
Wisma Indonesia
B. R. A. Partini Djajadiningrat, met wier door ons hogelijk gewaardeerde bijdragen onze
lezers al hebben kennisgemaakt, is ook voor de Nederlandse radio opgetreden in 1937!
Haar radiopraatjes werden in Indië op de plaat opgenomen en naar Nederland gezonden.
Welke omroep ze uitzond, weet de auteur niet meer. De Wereld-omroep misschien?
Hoe dit zij, haar radio-toespraken over Indonesische onderwerpen heeft zij ons thans
afgestaan en wij vinden ze interessant genoeg om ze alsnog in de Moesson op te nemen.
Hier volgt dan de eerste van de serie
De vastenmaand in Indonesië.
door B. R. A. Partini Djajadiningrat
Luisteraars!
Daar er bij vele Hollanders nog steeds
de vergissing begaan wordt, de Indo
nesiërs op de Lebarandag geluk te
wensen, alsof het hun Nieuwjaar is,
wil ik er U een en ander van vertellen,
zodat het voor U duidelijk wordt, wat
voor ons de betekenis van die dag is.
Daartoe moet ik U eerst uitleggen,
hoe het in de Vorstenlanden toegaat
in de Poeasamaand, dat is onze vas
tenmaand, die aan de Lebarandag
voorafgaat. Het vasten duurt van 's-
morgens wanneer de "salat soeboeh"
begint, dat is van ongeveer 5 uur, tot
's avonds ongeveer half 7. Deze eer
ste salat, er zijn er 5 per dag, wordt
evenals de andere aangekondigd door
de "bedoek", dat is de grote trom in
de moskee. Als er nu om half 7 des
avonds de "bedoek" geslagen wordt,
dan is dat niet alleen de aankondiging
voor de 4de salat, maar ook voor het
"boeka", de opheffing van het dage
lijkse vasten. De verdere avond is eten
en drinken weer toegestaan. Dit eten
in de nacht, het "saoer", gebeurt ge
woonlijk tussen 1 en 5 uur. Zo gaat
het gedurende de gehele poeasa
maand.
U begrijpt, dat de mensen, die het
vasten de gehele maand stipt hebben
volgehouden, natuurlijk ook echt blij
zijn met de Lebarandag en die dag als
een ware feestdag aanvoelen. De Poe
asamaand is voor de Mohamedanen
een maand van gebed en smeekbeden,
een maand van zware beproeving, een
maand om tot inkeer te komen. En als
je die gehele maand goed hebt door
staan, dan wordt je gelukgewenst met
je volharding en je succes. Die geluk
wens geldt ook voor het feit, dat je
elkaar gezond en wel terugziet.
Men zegt dan ook: "gelukgewenst met
het einde van de Poeasa."
Het is de dag van bezoek voor familie
leden en vrienden, want gedurende
de Poeasamaand worden geen bezoe
ken gebracht. De Mohamedanen be
schouwen die dag als de dag van ver
geving van alle fouten, die ze het ge
hele jaar jegens elkaar hebben be
gaan. Bij de Javanen beperkt de Leba-
ran-viering zich echter niet alleen tot
de dag zelf, maar dit elkaar over en
weer bezoeken, gaat nog dagen lang
door. In het bijzonder brengen de
jongeren aan de oudere familieleden
de kniekus. Bij de hogere standen is
dit zelfs een plechtige ceremonie. De
jongeren spreken met elkaar af wan
neer ze het bezoek zullen brengen. De
ouders, grootouders of oudooms en
tantes ontvangen hen, zittend op een
tapijt, dat op de vloer is uitgespreid.
De jongeren gaan op een rij tegen
over hen zitten, op enige meters af
stand van hen. Op een wenk van het
echtpaar begint de oudste der aan
wezige jongeren naar hen toe te ko
men, zich in hurkende houding voort
bewegend. Dit heet "lakoe dodok."
Vlak tegenover het paar gekomen,
maakt hij eerst de "sembah", dat is
een eerbiedige groet met de gevouwen
handen voor het gelaat. Dan vouwt hij
de handen open, raakt met de vinger
toppen de knie der oudjes aan en
buigt zich dan voorover om de knie
kus te geven. Zo wordt de gehele rij
afgewerkt, tot ook het jongste lid zijn
beurt gehad heeft. Daarna komt het
personeel aan de beurt, dat eveneens
zijn eerbied wil betuigen. Het brengt
echter niet de kniekus, doch de voet
kus. Het slot is een gezellig samen
zijn met de jongeren, die daarna ook
vaak ten eten worden genodigd.
In de Vorstenlanden wordt, in af
wijking van de andere gebieden op
Java, waar de gamelan de gehele
Poeasamaand niet geslagen mag wor
den, op de oneven avonden, vanaf de
21ste tot de 29ste, van de vasten
maand reeds feest gevierd. Het geloof
zegt namelijk, dat op één van deze
avonden, wélke is onbekend, de Koran
op aarde wordt neergelaten en de
Heilige Schrift moet natuurlijk waardig
ontvangen worden. Een bijzonder ken-
heeft voor Sint en Kerst heel aparte
kado's voor U,
o.a. beeldige avondschoentjes met
doorzichtige hakjes in diverse model
len. Crocodile damestassen, zowel
klassiek als sportief model. Chinese
brokaat jasjes, aan beide zijden te
dragen. Nieuwe kollektie Yogya zil
veren sieraden, ook met echte steen
tjes, zeer exclusief en met Ned.
keurmerk. Batik wandkleden, olieverf
landschapsschilderijen.
Chinese handgeborduurde tafellakens
Chinese dekenkisten.
Komt U vrijblijvend eens kijken, wel
graag na tel. afspraak 01860-3718,
Jeroen Boschstraat 4,
Oud Bijerland, bij Rotterdam.
merk van deze Vorstenlandse feest
avonden is, dat overal in de voorgale
rijen der woonhuizen lampions gehan
gen worden van de meest kunstige
makelij. Dit veroorzaakt een grote
drukte in de straten van de hoofdstad,
want iedereen wil graag de verschil
lende soorten van lampions bewonde
ren, vooral de kinderen. Deze hebben
natuurlijk thuis ook hun eigen lam
pions, maar ze zijn nieuwsgierig om
te weten, wat voor lampions anderen
voor hun huizen hebben opgehangen.
Een speciale verlichting geven aarden
potjes, waarin onzichtbaar een kaarsje
brandt, doch waarin op verschillende
plaatsen in de bodem gaatjes zijn ge
boord, zodat er lichtstralen uit te
voorschijn komen, die grillige cirkel
tjes op de vloer toveren. De buiten
muren van de kraton, dat is het paleis
van de Soesoehoenan van Solo, wor
den versierd met talloze glazen potjes
waarin oliepitjes branden en die tot
allerlei vormen worden samengevoegd,
zoals een halve maan, een ster, elkaar
snijdende cirkels etc. Deze flikkeren
de lichtjes geven een bijzonder leven
dig effect, heel anders dan het effect
zou zijn van evenzovele electrische
peertjes.
De uiteenlopende vormen der lam
pions zijn aanleiding geworden tot
wedstrijden in de lampionbouw. Een
ieder, die een bijzonder model ge
construeerd heeft, zendt dat in. In de
Sriwedari, de zogenaamde dierentuin
van Solo, doch voornamelijk de plaats
van openbaar vermaak, worden ze al
le tentoongesteld. Dit trekt natuurlijk
drommen bezoekers. Vooral trekken
de aandacht de bewegelijke lampions.
Het hoofdbestanddeel daarvan is een
cylinder van met gekleurde figuren
versierd doorschijnend papier. Deze
cylinder wordt door de opstijgende
warme lucht van het kaarsje aan het
draaien gebracht, doordat hij aan het
boveneinde van schroefvormige schoe
pen is voorzien. De afgebeelde figu
ren rennen als het ware achter elkaar
aan. Daarom worden er bij voorkeur
jachtscènes, gevechten van wilde die
ren, wajangfiguren etc. op afgebeeld.
Er zijn bovendien lampions in mense
lijke gedaante, die door een vernuftig
mechanisme allerlei lichaamsdelen
kunnen bewegen. Soms zijn die bewe
gingen zeer koddig en doen de jeugd
schateren van het lachen. Meestal
worden de prijzen uitgereikt op de
27ste avond en wordt bij die gelegen
heid ook groot vuurwerk afgestoken.
De 29ste avond heet "malam djagal",
dat is de avond van de slagers. Op
die avond namelijk brengen alle sla
gers hulde aan de Vorst door hem
een proefje van hun beste vlees aan
te bieden.
Na de laatste dag van de vastenmaand
komt dan de dag van de Lebaran, waar
ik U in het begin over gesproken heb.
In de kraton wordt deze dag plechtig
gevierd. Alle Lands- en Zelfbestuurs-
(lees verder volgende pagina)
20
