De Beste Jaren van
Mijn Leven (XVI)
SHOE PENDJALOE
Wij waren de dag tevoren naar Tasik-
malaja gereden, een mooie tocht over
de Grote Postweg, waar in een breed
dal de Tjitandoej stroomt, als een ver
zameling van miniatuur-riviertjes. Staan
de kenaribomen nog langs de weg?
Tasik was een klein, gezellig plaatsje
en na er wat te hebben rondgelopen,
stapten we in de vroege morgen op
de motor en reden verder de Grote
Postweg die hier iets smaller was,
maar ook omzoomd door enorme ke
naribomen.
De weg werd zo weinig bereden, dat
de voetgangers een smal paadje had
den plat gelopen, dat nu eens rechts
dan weer links over de weg liep. Op
een enkele pikolandrager en een paar
vrouwen, die van de pasar kwamen,
was het er doodstil die typische stil
te, die de grote wegen op Java eigen
liefde voor hun kind of dat van hun
mevrouw. Indische mensen die lang
geleden met 'Nina bobo' in slaap zijn
gezongen kunnen er zeker van zijn dat
zij ooit heel bemind zijn geweest.
F.VAN DEN BOSCH
Literatuur
H. Schuchardt, Kreolische Studiën VI:
Ueber das Indoportugiesische von
Mangalore. Sitzungsberichte d. Wiener
Akad., Philos.-Hist. Cl. Bd. 105 (1884?).
A. Pinto da Franca, Portuguese influen
ce in Indonesia. Djakarta, 1970.
L. Santa Maria, I prestiti portoghesi nel
malese-indonesiano. Napoli, 1967.
A. G. Vorderman: in Notulen van de
Algemeene en Directievergaderingen
van het Bataviaasch Genootschap,
XXXVII (1899), Augustusvergadering
gehouden op 25 juli 1899 (pag. 172-
174).
E. Hullebroeck, Drie maleische liede
ren. Eerste bundel. Amsterdam, Als-
bach, z.j. (1918?). Er zijn vier van die
bundels, zodat men ook de totaal-titel
'Twaalf maleische liederen' vindt.
is - was?
De weg voerde langs de aloon aloon
van Manondjaja, zonder dat we de
plaats zelf zagen - een aloon aloon dus
die aan de rand lag. Een witte missigit
aan een kant van het helder groene
grasveld - er was niemand. Wij ston
den aan de rand van het veld te "kij
ken" - echt "kijken" naar deze plek
van stilte temidden van de hoge, zwa
re bomen, toen reden we verder oost
waarts en opeens werd het levendiger,
er liepen kinderen en mensen op de
weg.
En dan lag het meer, groot en glanzend
voor ons aan onze voeten. Kinderen,
die bloemen wilden verkopen verdron
gen zich om ons en de motor. Maar
wij kochten geen bloemen, die toch
verwelken zouden op de urenlange
tocht, die wij voor ons hadden en gin
gen wat rusten in een prieel-achtig
Danny Ruynemann, Krontjongliedjes.
Band 2. Amsterdam, Alsbach, z.j. (twin
tiger jaren?).
Laan Waïlan, Krontjong-liederen. Band
1. Amsterdam, Vennootschap Muziek
en Letteren, z.j. (dertiger jaren?).
Rosalie Grooss, De krontjong-guitaar.
Moesson, Den Haag, 1972.
Jaap Kunst, Music in Flores. Internat.
Archiv. f. Ethnographie, Suppl. Band
XLII (1942).
Noot bij Kreoolse Studiën I.
(zie Moesson No. 9, pag. 10)
Het samengestelde voorzetsel 'met
zonder', dat in het kreools-portugese
'ku seng' ('seng' alleen komt ook voor)
een voorganger blijkt te hebben ge
had, beantwoordt natuurlijk aan ma
leis 'dengan tiada'. Volgens de normen
van de 'parent language', Nederlands
of Portugees, is dit krom en niet cor
rect. Om haar eigen normen te ont
wikkelen moet een nieuwe taal de tijd
krijgen om aan het experimentele sta
dium te ontgroeien. Als ze die tijd niet
pondokje met uitzicht op het meer.
Als een klein berglandje lag de heu
vel van het eiland er midden in het
water dat rimpelloos de blauwe hemel
weerspiegelde. Er voeren prauwen met
een tentdak, die hier "rimbo" heetten
en toen wij er een huurden werden
wij het stille meer opgeroeid.
In Holland zou er allerwege gezang,
geloei van mensen en kinderen zijn -
hier was de stilte. Het meer van Pen-
djaloe is voor de Soendanezen heilig;
op het eiland waarvan de bodem ge
heel met donkergroen mos bedekt was,
liggen enige graven, w.o. een paar
"heilige" - maar er is ook het graf
van een jong gestorven Ass. Resident
van Galoeh en Koeningan, Willem Hen
drik Andreas Thilo, 31 jaar oud.
Een van hen, die hun leven gaven aan
het land, dat'hun belangstelling had en
hen dierbaar was, en die nu rust, te
midden van de stilte op dit prachtige
plekje midden in het meer. Ik heb lang
bij dit graf gestaan. "Mijn dierbare
echtvriend" noemt zijn vrouw hem in
het grafschrift. Is hij ziek geweest?
Hadden zij kinderen? Wat heeft zijn
vrouw gedaan, toen zij zo alleen ach
terbleef? Het greep mij hevig aan.
Enige jaren later heb ik begrepen
waarom. Is dat graf er nog?
Verder rijdend naar Koeningan heb ik
er voortdurend aan gedacht. Hij was
Ass. Resident, hij had dus al enige
jaren als Controleur achter zich. En de
toekomst die hem gewacht zou heb
ben, zou een, wat men noemt "goede"
toekomst zijn, maar hij is heengegaan,
midden in zijn werk, lang geleden.
Het meer van Pendjaloe ligt in een
omgeving, die eens behoorde tot een
machtig rijk, ouder nog dan dat van
Padjadjaran, het rijk van Galoeh. Er
wordt wel eens gezegd, dat in dit rijk
de eerste bewoners van Java leefden.
Maar dat is misschien een van de vele
legenden, die deze omgeving rijk is.
ADDIE
krijgt en de omstandigheden zitten
tegen, kan ze jong sterven. Dat is het
lot geweest van het Kreools-Portugees.
En dat is het lot van ons minachtend
zo genoemde Petjoh. U hebt aan de
wieg gestaan van een taal die begon
te leven. U staat nu aan haar graf, een
kindergrafje, waar binnenkort niemand
meer bloemen brengt.
De 'met zonder'-constructie is vatbaar
voor uitbreiding. Als jongens gingen
wij in Malang wel postzegels kopen in
de Balai Pustaka winkel van de heer
Salim. Ik meen dat het was in dezelfde
straat als het Hoenkwé-huisje en de
bioscoop, op de hoek aan de alun-alun
was het museum van de Regent. Bij
die oude postzegels van Nederlandsch-
Indië had je er met een opdruk van
twee strepen, en precies dezelfde
zonder strepen. Wij noemden dat: 'met
pakai streep' en 'met zonder pakai
streep'. Wat de linguist van nu interes
seert is niet of zo'n mondjevol taal
krom of correct is, maar hoe het in
elkaar zit en waar het voor dient.
25
