■pM*
R.I.R.
m
ifc
WhMKMMI
- - - -:
"INGET HATI" "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
-
S
Begrafenis-en Crematie-Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
en ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren: Fred. Hendriklaan 7
Den Haag, Tel. 070-556427 (3 lijnen)
Sommige mensen zeggen dat ik gek ben. En soms geloof ik dat ook wel een
beetje. Ik ben bijvoorbeeld dol op oude kerkhoven. Ik weet niet waarom. Mis
schien die serene rust, die stilte, die verlatenheid. Eén van de mooiste die ik ken
staat wel in St. Tropez in Zd. Frankrijk. Gewoon magnifiek met dat uitzicht op
de Middellandse Zee
Maar de allermooiste staan toch wel in
Indonesië. Of het nu Christelijke, Chi
nese of Islamitische zijn. Maar ze
moeten wel oud zijn. En niet in de grote
steden staan. (Als ze er überhaupt nog
wel staan want de meeste zijn opge
ruimd). Maar buiten in die kleine plaat
sen staan gewoon onvergetelijke, dat
Europese kerkhofje van Soebang bij
voorbeeld of die vrij grote van Solo
(Momento Mori). Vaak helemaal ver
wilderd natuurlijk, met hoge alang-
alang waaruit soms, net erboven, zo
maar majestueus marmeren engelen
omhoog stijgen! Of dat grote Chinese
kerkhof van Muntilan (Magelang) in
Midden-Java dat tegen een berg is
aangelegd. Een keten van "moeder
schoten" om nooit meer te ver
geten zo fraai! En dan de Islamitische
kerkhoven natuurlijk. Hier in West-
Java, dat nog vrij orthodox Islam is,
zijn ze al zo mooi. Wattemeer in Mid
den- en Oost-Java met die typische
combinatie van Islam en animisme!
Daarbij vergeleken zijn die hier op
West-Java maar heel gewoontjes.
Meestal een eenvoudige rustige plek
met erg veel tjempaka-bomen en soms
een waringin. Verder eenvoudige "o-
pen" graven met alleen aan hoofd- en
voeteneinde van die korte stenen paal
tjes.
Maar in Midden- en Oost-Java zijn ze
meer zoals op de foto, deze is van
een kerkhofje bij Klaten. Meestal wel
ommuurd en met zo'n typische "Bali
nese poort" erin. Dus vlak achter
deze doorgang meteen weer een klein
muurtje. Want zoals U wel weet van
de Balinezen kunnen boze geesten al
leen in één richting gaan, nl. vooruit/
achteruit. Boze geesten mogen niet op
een kerkhof en wij, vermoeide aard
bewoners, moeten liever geen last heb
ben van deurtjes die we misschien
vergeten te sluiten en zo. Dus moeten
we de boze geesten foppen. Vandaar
die tweede muur. Want net als ze dach
ten dat ze leuk de poort door zijn,
dreunen ze tegen die tweede barrière
op!
Wij, brave animisten, zijn gelukkig
heel pienter en kunnen wel alle rich
tingen op, óm het muurtje heenlopen
om zo op 't kerkhof te komen. En zo'n
Javaans kerkhofje is wel 't beste bewijs
van die typische Javaanse uitdrukking
(die ik al eerder meldde) van "Islam
rilèk" relaxed), want de meeste
graven zijn niet open van boven, maar
juist afgedekt met een zwaar brok
steen. Meestal eromheen nog eens een
hek en daarbovenop nog eens een dak,
zodat het geheel als een klein huisje
erbij staat. En af en toe zie je zelfs
zomaar een Christen tussen de ande
ren liggen. Zoals U weet zijn in de
Vorstenlanden veel Katholieken en
komen veel "gemengde gezinnen"
voor, waarin én katholieken én isla
mieten. En omdat één familie vaak al
een bepaalde plaats op de dodenakker
heeft, krijg je zoiets natuurlijk.
Ja, dodenakker, ook zo'n fraai woord.
Vooral als je in de trein van Yogya
naar Soerabaya zit zie je regelmatig
tussen die kleine kamponkjes in zulke
lieflijke kerkhofjes. Ik wou dat ik dit
traject nog eens met een helicopter
kon maken. Wat een fraaie platen zou
ik dan kunnen schieten! Rustig en kalm
erboven zwevend kan ik dan pas goed
vastleggen dat het inderdaad kleine
ronde eilandjes van rust zijn in die
wijde uitgestrekte lappendeken van
groene, gele en bruinige sawahs
ROGIER
Op het kleine kerkhofje waar de groot
ouders van Udji liggen zag ik dit Christen
graf tussen alle andere. Zoals U ziet met
een echte "Westerse zerk" waar de plaat
selijke steenhouwer heel naief een soort
engeltje op gebeeldhouwd heeft. Achter de
zerk die typische vertakte stam van de
tjempakaboom.
29
