Bezettingskroniek 1942-1945 (2)
Een overzicht van wat er buiten de kampen op Java en elders voorviel, verzameld
uit kranten, brieven, dagboeken etc.
Juli 1942. Generaal Imamura houdt een
toespraak, waarin hij zegt dat Japan
de oudere broer is van Indonesia en
dat Indonesia dus gehoorzaamheid en
achting verschuldigd is aan Japan.
De Japanse Professor Abe Tomoji, die
Engelse literatuur doceert in Japan en
tijdelijk op Java is, zegt het een schan
de te vinden dat het gehele weten
schappelijk leven in Indië is lam ge
legd. Hij probeert samen met Graaf
Kodama gedaan te krijgen dat de
Hollandse professoren uit Struiswijk
worden vrijgelaten.
15 Juli 1942. In Batavia worden plotse
ling weer enige honderden Indische
jongens opgepakt.
24 Juli 1942. Kolonel Nakayama, hoofd
van het burgerlijk bestuur, houdt een
radio-toespraak, waarin hij o.a. ver
telt dat vergeleken met de 300.000
Japanners in de Verenigde Staten, die
als krijgsgevangenen worden behan
deld en gedwongen arbeid moeten ver
richten, de Hollanders het zo slecht
nog niet hebben.
In Rusland wordt zwaar gevochten,
de Duitsers rukken op maar lijden te
gelijkertijd zware verliezen.
Ir. Kramer, voorzitter van het Land-
bouwsyndicaat organiseert de onder
steuning van Europese vrouwen.
31 Juli 1942. De Kempetai arresteert
de voormalige Aneta-employé Hoorn
omdat hij Reuterberichten heeft door
gegeven.
Er duiken steeds weer geruchten op
die op een spoedig einde van de be
zetting wijzen: "Radio Vrij-Makassar"
zendt het Wilhelmus uit. De Japanners
kopen op Pasar Baroe witte hand
doeken op. De Europeanen die nog
werken worden binnenkort opgepakt
omdat zij voor de Japanners te gevaar
lijk worden. Het viaduct bij Mangga-
rai is ondermijnd om opgeblazen te
kunnen worden, enz. enz.
2 Augustus 1942. In de Japanse krant
Unabara staat een artikel waarin Ja
panse journalisten Gouverneur-Gene
raal Jhr. Tjarda van Starkenborgh Sta-
chouwer en Generaal ter Poorten in
terviewen. Daarin staat o.a. dat zij in
Batavia in een krijgsgevangenkamp
samen in een alleenstaand huis wonen.
In dit kamp verblijven ook Australische
troepen en de geredde Amerikaanse
bemanning van de "Houston". De G.G.
antwoordt op de desbetreffende vraag
dat hij er geen spijt van heeft dat
Nederlands-lndië niet evenals Frans-
Indo-China met Japan heeft samenge
werkt en verklaart te geloven dat A-
merika tot het bittere einde de oorlog
zal voortzetten. Generaal ter Poorten
geeft op de vragen ontwijkende ant
woorden. De eveneens geïnterviewde
Nederlandse, Australische en Ameri
kaanse officieren en manschappen, zo
eindigt het artikel, "verklaren eensge
zind dat zij dankbaar zijn voor de goe
de behandeling en dat de Japanse sol
daten stuk voor stuk aardige mensen
zijn" (sic)
17 Augustus 1942. Bij een raid op het
eiland Makin in de Gilbertgroep, waar
bij ook de zoon van President Roose
velt aanwezig is, wordt het Japanse
garnizoen uitgeroeid.
19 Augustus 1942. Dr. W. F. Stutter-
heim, Hoofd van de Oudheidkundige
Dienst in Batavia wordt op instigatie
van Prof. Tomoji uit Djocja naar Ba
tavia gehaald en door journalisten in
zijn kantoor geïnterviewd en gefoto
grafeerd. Drie weken later, op 12 sep
tember overlijdt hij plotseling aan een
hersentumor. Hij wordt in stilte be
graven omdat het vormen van een be
grafenisstoet voor Europeanen ver
boden is.
De voorgalerij van de Ambonese arts
Tehupiory in Batavia zit vol met pa
tiënten die niet kunnen betalen. Euro
pese vrouwen die volledig aan de
grond zitten worden door hem onder
steund.
21 Augustus 1942. Prof. Dr. Pangeran
Ario Hoessein Djajadiningrat, voor
malig lid van de Raad van Indië, stuurt
voor het huwelijk van zijn dochter ook
invitaties aan Hollanders waardoor hij
in conflict komt met de Japanners.
Het bestuur in Indië is na 5 maanden
bezetting weer geheel dualistisch want
er zijn nu 19 Japanse residenten in
functie.
In Solo zijn alle mannen overgebracht
naar een landbouwkolonie in Banjoe-
wangi.
1 September 1942. Transocean maakt
melding van een bericht uit Tokio dat
de laatste Hollandse verzetsleider in
Celebes Luitenant de Jong "uit Kolon-
dale aan de golf van Tolo" gevangen
genomen is. Hij is na Kalidjati de
bergen ingetrokken en had radiocon-
SPOOKHUIS SURABAYA
Mijn jongensjaren bracht ik door in
Solo, waar een uitgestrekte "Chinese-
kamp" aanwezig was. Langs de rand
hiervan stroomde de kali Pépé, en
langs de linkeroever daarvan stonden
vele grote huizen van gegoede Chi
nezen. Het moest ons wel opvallen,
dat een paar van deze verdiepings
woningen steeds leeg stonden. Deu
ren en ramen ervan waren altijd ge
sloten, op een paar kleine ramen van
de eerste étage na. En door die raam-
G.G. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer
links en generaal Ter Poorten tijdens het
interview.
tact met Sidney. Tokio meldt met waar
dering voor deze prestatie dat hij met
de laatste 2 mannen van zijn troep
gevangen genomen is. Desondanks
wordt hij onthoofd.
3 September 1942. In Batavia wordt
in het Prinsenpark Pasar Malam ge
houden, in Gang Chaulan wordt een
groot bordeel ingericht.
8 September 1942. Europese vrouwen
zonder man moeten in Batavia naar
twee kleine kampen achter Tjideng en
op Kramat verhuizen. De Indonesische
huurkopers en eigenaars worden uit
hun huisjes gezet om plaats te maken
voor Europese vrouwen wat grote ver
ontwaardiging opwekt. Bataviase da
mes maken jacht op loslopende bui
tenlanders en nog werkende mannen
maar het blijkt dat de inwonende man
nen familie moeten zijn.
11 September 1942. Uit de Unabara:
De Indonesiërs, Chinezen etc. die uit
de "beschermde" buurten moeten
verhuizen mogen alles meenemen. De
"vijandelijke" vrouwen en kinderen die
naar die buurten moeten verhuizen
mogen alleen huisraad voor dagelijkse
levensbehoeften meenemen.
De slag in de Koraalzee begin mei en
de slag bij Midway begin juni hebben
de Japanse springvloed definitief tot
staan gebracht. Het keerpunt in de
Pacific oorlog is bereikt.
(wordt vervolgd)
derzoek deden, er over het algemeen
slecht van af kwamen (geranseld door
onzichtbare wezens).
Maar later hoorde ik, dat het huis een
kweekplaats was van eetbare vogel
nestjes. En de zwaluwen zag ik ook
hier, net als vroeger in Solo.
En kijk maar eens naar de gedeelte
lijk geopende ramen van de eerste
verdieping.
Ik hoop hiermee een plausibele ver
klaring te hebben gegeven voor het
bestaan van het "spookhuis" van Su-
rabaia.
Ir. F. ENGELKEN
pjes zag je een flinke stroom zwalu
wen in en uit vliegen. De oplossing:
eetbare vogelnestjes brachten veel
meer op dan gewone verhuur van het
huis.
Over het spookhuis "Koepang" te
Surabaia liepen inderdaad vele sterke
verhalen waarin de brani's die on-
20
