Bezettingskroniek 1942-1945 (3)
"INDONESIË"
Indonesia Handbook
Bill Dalton (Engelse uitgave)
Een overzicht van wat er buiten de kampen op Java en elders voorviel, verzameld
uit kranten, brieven, dagboeken etc.
Buiten kawat en gedèk.
3 Oktober 1942.
Op het Departement van Financiën is
een proefbegroting van de ontvang
sten voor 1943 opgesteld, die door
Tokyo nog moet worden goedgekeurd.
De totale begroting is lager dan de
salarispost in de Nederlands-Indische
begroting en bedraagt 117 millioen
gulden.
De Japanse radio maakt bekend, dat
het veld van Wonokromo bij Soera-
baya (dat vrij onbelangrijk en gemak
kelijk toegankelijk is) weer olie levert.
Verder wordt grote ophef gemaakt van
de produktie van olie uit rubber.
De vroegere hoofdonderwijzer van de
Japanse school in Batavia, Abiko, werkt
nu bij "Inlandsche Zaken", dat nu
"Kantor Oeroesan Agama" heet en
moet Islamitische Zaken oeroesen,
waarvan hij zegt niets te begrijpen.
6 Oktober 1942.
In Batavia worden een aantal van ban
den voorziene KPM-ers, die niet wer
ken en de laatste twee dokters van
het D.V.G. (ook met armbanden), na
melijk Theunisse en Rosenthal, naar
Adek gebracht.
Indonesische politieagenten berekenen
2,50 voor het bezorgen van briefjes
in Adek.
Een groot aantal Engelse en Ameri
kaanse vrouwen wordt opgepakt. Om
aan de vrouwenkampen te ontkomen,
nemen veel Hollandse vrouwen de
wijk naar Bandoeng.
13 Oktober 1942.
Na een conflict met de Japanse auto
riteiten wordt de "Tiga A"-beweging
ontbonden. De leider Samsoedin wordt
gearresteerd en de jeugd wordt on
dergebracht in de "Pemoeda Asia
Raya".
16 Oktober 1942.
De "Netherlands Indies Government
Information Service" meldt uit Mel
bourne van ooggetuigen vernomen te
hebben, dat de Japanners op 30 juli
1942 op de Kai-eilanden Mgr. Aerts
(70 jaar) en zeven missionarissen ver
moord hebben. Als reden wordt opge
geven het laten zinken van de motor
barkas van de missie.
Het gebruik van Nederlands en Engels
is op alle grote kantoren verboden,
alleen Japans en Maleis zijn toege
staan. Er moet veel aan hormat wor
den gedaan. Voor het bezoek van ho
ge Japanse autoriteiten en officieren
moet het personeel dagenlang oefe
nen. In iedere kamer moet iemand bij
het naderen van schuifelende voeten,
de ingestudeerde Japanse comman
do's geven.
In Batavia verhuizen iedere dag tien
tallen vrouwen, o.a. Mevr. Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer naar Tji-
deng of Kramat. Bij de Spoorwegover
gangen staan elke dag honderden
vrouwen uit te kijken naar de treinen
met krijgsgevangenen op weg naar
Priok.
21 Oktober 1942.
In Batavia wordt een "Indonesisch"-
taalcongres gehouden, waar gesproken
wordt over grammatica, spreekregels
en nieuwe woorden.
De hogescholen zijn nog steeds ge
sloten. De Javaanse, Soendanese, e.a.
uitgaven van Balai Poestaka zijn ge
staakt.
22 Oktober 1942.
Uit Tokyo komt het bericht, dat de
Japanse regering de tewerkstelling van
krijgsgevangenen in de industrie heeft
goedgekeurd.
De bekende pianiste Lili Krauss is nog
niet opgèpakt en geeft concerten bij
de Nirom.
De Ambonese arts Tehupiory vertelt,
dat de krijgsgevangenen, die bij het
passeren van Menteng en Konings
plein de vrouwen bij de spoorweg
overgangen vrolijk toewuifden, bij het
inschepen in Priok hun tranen niet kon
den bedwingen. Er zijn geruchten, dat
ze naar Sumatra gaan.
28 Oktober 1942.
Reuter meldt, dat vluchtelingen uit Am-
bon een Japans propagandablad (Si-
nar Mata Hari) bij zich hadden, waarin
toegegeven wordt, dat de weerstand
tegen de Japanse overheersing sterk
verbreid is. De redacteur van Pattimai-
pu roept daarin op tot medewerking
met de Japanners en schrijft, dat een
groot gedeelte van de bevolking nog
steeds in de bossen verblijf houdt en
weigert naar hun dorpen terug te ke
ren. De belangrijkste onruststokers
zijn volgens het blad: militairen, ge
pensioneerden, politie-ambtenaren, on
derwijzers, kerkelijke autoriteiten ("die
nog steeds geloven, wat de Hollanders
hun verteld hebben"), dorpshoofden
en gemeentefunctionarissen. Het blad
vervolgt: "Bepaalde groepen beschou
wen dit blad met koude onverschillig
heid of schuwen het als de malaria of
dysenterie. Zij dromen dag en nacht
van de oude tijden en van de bevrij
ding". De anti-Japanse stemming van
de Ambonnezen wordt door de Japan
ners (o.a. Ogura van de vroegere Ne
derlands-Japanse Vereniging in Bata
via) toegegeven. Ambonese sollicitan
ten worden vaak door de Japanners
afgewezen als "enemies". Voor de be
waking van de huizen van Europeanen
zijn door de Ambonnezen organisaties
opgericht.
1 November 1942.
In Batavia is het overgebleven Euro
pese stafpersoneel van de K.P.M., de
Gasmaatschappij en de Droogdokmaat
schappij ontslagen met een maand ex
tra salaris en enige uren later door de
Kempeitai naar de gevangenis ge
bracht
In de pas geopende H.B.S. onder In
donesische directie, wordt alleen Ma
leis gesproken, leerboeken zijn er nog
niet en onder de leerkrachten bevin
den zich gewezen studenten van de
gesloten Technische Hogeschool. De
Indonesische leerkrachten worden door
de Japanners, als hun iets niet aan
staat, geslagen. Ook in het Gemeente
ziekenhuis worden de Indonesische
dokters door hun Japanse collega's af
gerost, wat tot protesten bij Generaal
Imamura aanleiding heeft gegeven
In de gevangenis Tjipinang te Batavia
zitten Europese gestraften uit heel In-
dië, o.a. 5 pastoors uit Djokja, die
door de krijgsraad in Batavia tot lang
durige gevangenisstraffen zijn veroor
deeld; de B.P.M.-er Colijn (veroor
deeld tot 15 jaar), Aneta-employé
Hoorn (7 jaar) en de dames Idenburg,
van Karnebeek en van Vloten.
15 November 1942.
In de Salomons Eilanden hebben de
Japanners tussen 12 en 15 november
zeer zware verliezen geleden. Yatay-
ama, waarnemend directeur van Ane-
ta, zit met het communiqué in de hand
uren lang voor zich uit te staren. De
door zijn lang verblijf in de Verenigde
Staten veramerikaanste Japanner Mat
sui van het bureau op Tanah Abang,
laat zich ontvallen, dat de Japanse
generaals idioten zijn en dat er nu
maar gauw vrede moet komen.
De strijd om Guadalcanal in de Sa-
lomons Eilanden, die in augustus 1942
begon, eindigde met de volledige te
rugtrekking van alle Japanse strijd
krachten.
BZ
(wordt vervolgd)
Kunst en kuituur van Java,
Sumatra, Bali en Sulawesi
Geen touristen-gids maar zeker
een noodzakelijk naslagwerkje
voor wie de cultuur van Indone
sië serieus wil beleven.
Rijk geïllustreerd f 34,50
Een van de meest volledige up-
to-date informatieve uitgaven o-
ver land en volk van Indonesië.
Als gids te gebruiken, maar zeker
om uw naslag bibliotheek over
Indonesië te verrijken. Recente
gegevens, kaarten en uitgebreide
index. In het Engels en in kleine
letter, maar zeer de moeite
waard. f 23,50
BOEKHANDEL MOESSON
16
