De vlag van Tante Lot
Ijf
Toen de Nederlandse-Vlaggen-Industrie een ware opleving doormaakte in ver
band met de Troonswisseling en het Rood-Wit-Blauw wederom een veel ge
vraagd artikel was, gingen mijn piekerans terug naar 1945 in Surabaya. Op
10 september 1945 speelde in mijn home-town, Surabaya, ook de Nederlandse
Driekleur een rol. Met een tikkeltje fantasie kan U stellen dat dezelfde wee
moed die ons beving bij het aftreden van Koningin Juliana ons toen in 1945
ook overrompelde.
Welnu, in 1945 was het Internationale
Rode Kruis actief in Surabaya. De
situatie dwingt mij bij U enkele her
inneringen terug te roepen om mijn
opstelletje te verstaan. De periode
tussen het ontploffen van de atoom
bom op Hiroshima en de bersiap-pe-
riode. Dat is de tijd waarin mijn relaas
zich afspeelt.
Okay, het land van de Rijzende Zon
roept geen banzay meer. Japan had
het voorrecht de primeur van de el
lende te ondervinden van een atoom
oorlog.
Soekarno had een maand eerder In
donesia Merdeka geproclameerd, maar
was in feite nog niet aan de macht.
Getuige zijn rede tijdens de Rapat
Raksasa (ook wel Rapat Samudra ge
noemd) op 19 september 1945. Deze
Rapat werd in Jakarta gehouden. Na
langdurig beraad van het toenmalige
kabinet gaf Soekarno zijn fiat aan de
wens van de Pemuda's de Kemerde-
kaan gewapenderhand te verdedigen.
Als men dit gegeven vasthoudt en
weet dat reeds op 10 september 1945
de Vrijheidsstrijd in Surabaya begon,
dan begrijpt men pas waarom Sura
baya nu Kota Pahlawan genoemd kan
worden.
Zoals ik hier boven al schreef, het
Rode Kruis was in die periode actief
in Surabaya. Dit was nodig om de
ex-geïnterneerden op te vangen en
daar waar mogelijk gezinshereniging
te bewerkstelligen. Ik herinner mij dat
het Int. Rode Kruis dagelijks continue
aan het werk was. Eerst was zij ge
huisvest in het Waringin gebouw aan
de benedenstad. Later verhuisde de
Red Cross naar het Loge gebouw aan
Tundjungan. Het was hier dat ik
het gerucht hoorde dat er aan de
overkant (Oranje Hotel) twee NICA
officieren zouden zijn. Dit bericht in
teresseerde mij, zodat ik besloot deze
twee NICA-mensen op te zoeken. Eén
keer op onderzoek uit was het niet
moeilijk de twee officieren te vinden.
Aan het balkon van de linker vleugel
van het Oranje Hotel hing een piep
kleine Nederlandse vlag. Adoe, zo
klein, maloe zeg!
Terwijl recht tegenover onze vlag, op
het dak van een Brits-Indische sport
artikelen winkel, een grote Rood-Wit
vlag wapperde. Oog in oog met één
van de NICA officieren, Lt. Landsdorp,
vroeg ik eerst zijn handtekening. Je
kon nooit weten, dacht ik toen. Mis
schien nodig voor later? Bij die ge
legenheid vroeg ik Lt. Landsdorp toe
stemming om van huis een wat ge
zonder Nederlandse vlag op te halen.
In een bamboe thuis in de keuken had
tante Lot een Rood-Wit-Blauwe vlag
verstopt en dat wist ik. Dus, voor mij
geen enkel probleem. Als de gesmeer
de bliksem naar huis gefietst en de
vlag opgehaald. Op het achtererf van
het Loge gebouw ontvouwde ik onze
Driekleur. Impulsief klonk toen het
Oranjehoven. Samen met enige Red
Cross werkers gingen wij in optocht
naar het Oranje Hotel om de vlag te
hijsen. Linker vlaggemast van het ho
tel. O God, wat waren wij trots.
De vlag van tante Lot had gelukkig
een king-size maat. Een heel andere
dus dan de NICA had meegebracht.
De opwinding en vreugde heeft niet
lang mogen duren. Zoals U weet laat
een rechtgeaarde arèk Suroboyo niet
met zich sollen. Door de eeuwen heen!
Zij hadden immers hun Merdeka? Wat
moest die Hollandse vlag dan hier?
Er ontstond een rel. Aan de ene kant
de Pemuda's van het eerste uur, aan
de andere kant de Rode Kruis jongens.
Slachtoffers zijn er gevallen, dodelijke
slachtoffers. Aan beide zijden. Door
overmacht gedwongen trokken wij ons
terug in het Loge gebouw. Het Loge
gebouw werd belegerd. Hachelijke
momenten.
Er doet een hardnekkig verhaal de ron
de dat één Nip het Rode Kruis gebouw
heeft ontzet. Dat is niet helemaal waar.
Het is wel zo dat een Kempai Tai of
ficier met de opdringende Pemuda's
voor het hek heeft onderhandeld. Feit
is dat even verder op, richting Beret-
ty, een 25 man of meer KPT-soldaten
aanwezig waren. Feit is ook dat aan
de Jl. Embong Malang, achteringang
IRK ook afgegrendeld bleek door de
KPT. Met een Jacobsladder van de
brandweer kwamen de Pemuda's bü
onze vlag. Ze scheurden de blauwe
strook er af en wierpen die naar be
neden.
10 September 1945, de Indonesische
vrijheidsstrijd was in Surabaya begon
nen. De Bersiaptijd ving aan.
Het hardhandig optreden van de Pe
muda's in het Simpang Hotel en later
in Kalisosok moet U zien in het ver
lengde van boven beschreven Vlag-
gen-incident.
De vlag, de vlag van tante Lot dus, is
gehesen boven het Oranje Hotel. Geen
sprake van Oranje-Boven deze keer.
Al zongen wij uit volle borst: "Wat
doen we met Soekarno als hij komt?"
En de Pemuda's: "Amerika distrika,
Inggris dilingis en Belanda djuga". See
you later, City of Heroes, some time!
H2
TAWAR
Toen ik in Moesson no. 20 op bladzij
16 las, dat de Japanners het tawarren
wilden afschaffen, herinnerde ik mij
het volgende voorval.
Het was een gek gezicht op een In
dische pasar overal prijsetiketjes te
zien met vrij hoge prijzen. Ik maakte
daar bij mijn groenteman een aanmer
king op, maar die zei doodleuk: "Dat
is niet voor U, U kunt tawarren."
Even later verschenen er enige Jappen-
juffers, die groot misbaar maakten
over de opgeschroefde prijzen, maar
ze kregen er geen cent af. Mijn toe-
kang sajoer haalde zijn schouders op
en sprak één woord: "Tjerèwèèèèt I"
Hóórt U het hem zeggen?
Mevr. L. van Santwijk-Wüppermann
fiHj;
■79/'r
Op de sokkel van dit standbeeld voor
Hotel L.M.S., het voormalige Oranje Hotel
te Surabaya, vindt U een deel van het bij
gaande artikel terug. Is er daar sprake
van strijd tussen Pemuda's en NICA, dit
relaas werpt daar nu een ander licht op.
(Foto reproductie uit Surabaya-Gids: P.T.
Pembina Sby.)
24
