Fat man in Nagasaki
BOEKBESPREKIJSG
TWEE PROMINENTE DAMESBLADEN IN INDONESIË
Onder de - langzamerhand zeer vele - publicaties over de oorlog tegen Japan,
neemt deze nieuw verschenen documentaire van de hand van Dr. J. Stellingwerff
wel een heel speciale plaats in. De ondertitel van het boek luidt: "Nederlandse
krijgsgevangenen overleefden de atoombom". De climax in dit relaas is dan ook
een realistische beschrijving, praktisch een ooggetuigeverslag, van de plutonium
bom op Nagasaki (9 augustus 1945).
De auteur heeft een aantal Nederland
se krijgsgevangenen opgespoord, die
gelegerd waren in het kamp Fukuoka
14, dat dicht bij het spoorwegstation
lag, niet al te ver van de baai van Na
gasaki. Hij heeft vele gesprekken en
een vaak langdurige briefwisseling ge
voerd met mensen - ook Japanners -
die er toen bij warenHij deed een
indringend beroep op hun geheugen
en herinnering. De ooggetuigen van 35
jaar geleden, vertellen via de pen van
de auteur - zwart op wit - hoe ver
schrikkelijk het wel geweest isDie
ogenverblindende fel-witte flits van de
ontploffing, de schok en hittegolven en
het hellevuur daarna, de adembene
mende waarneming van de totale ver
woesting van de bekende en vertrouw
de omgeving. Dan dat ontstellende
menselijke leed in eigen kring en onder
de nabije Japanse bevolking.
De titel van het boek doet wat vreemd
aan; 't lijkt eigenlijk misplaatst grappig,
maar Stellingwerff vertelt ons, hoe die
twee eerste atoombommen - resultaat
van geweldig wetenschappelijk team
work onder Amerikaanse leiding - toch
wel een tikje cynisch, bijnamen kregen
naar analogie van de omvang van de
oorlogsleiders Roosevelt en Churchill.
De eerste bom op Hiroshima heette in
de wandeling thin - later little - man
en de tweede op Nagasaki werd naar
de corpulente Engelse prime-minister
"Fat Man" genoemdl
In de eerste helft van het boek wordt
een sober en onopgesmukt beeld ge
geven van het leven in dit krijgsgevan
genkamp Fukuoka 14 gedurende de
jaren '43, '44 en '45. Voor de gevange
nen was het uiteraard een rottijd en
het aantal sterfgevallen loog er niet
om. Toch was Fukuoka 14, vergeleken
met de kampen in de directe oorlogs
zone b.v. Burma, Singapore-island, Su
matra, de Philippijnen en de Grote
Oost, nog zo gek niet. Ondanks de
incidentele - soms dodelijke - ransel
partijen, gebruikt de schrijver zelfs de
term: "gemoedelijk".
Over het vallen van de bom en alles,
wat daarna kwam willen wij kort zijn;
leest U dit zelf maar; het is ergens
goed te weten, wat ons allen en onze
kinderen te wachten staat, indien de
super-super producten van het mense
lijke vernuft tegen de mensheid zelf
gebruikt worden in een: "het doel hei
ligt de middelen".
Overigens kunnen wij ons in dit kader
eveneens afvragen, zonder dat iemand
een bevredigend antwoord kan geven,
wie of welke instantie de normen cq
grenzen bepaalt bij het gebruik van
kernenergie, de toepassing van de re-
sultaten van het DNA onderzoek, eu
thanasie, verdeling van 's werelds bo
demschatten en nog een paar zaken
meer
Tot slot een paar kanttekeningen:
1. Van een Indonesische volksraad was
in 1941 geen sprake.
2. Als officieren een toban (bediende,
oppasser, volgens Japanse normen)
krijgen toegewezen, kunnen dit moei
lijk even verder "adjudanten" zijn.
3. Dr. Waisfisz vraagt om personeel
voor een kamp van Indonesische
jongens; Wij vragen ons af of dit zgn.
Romusha's van Soekarno waren,
idem waar ze vandaan kwamen en
wat er van ze geworden is.
4. Wat is een "majoor van de marine
stoomvaartdienst"?
5. Volgens schrijver was Hitier er op uit
om: "absoluut kwaad" (ic mal persé),
te bedrijven; Nippon was nog niet
zo ver. Wij vragen ons af, wie ook
hier de criteria vaststelt. Vroeger
was dit de kerk (Khomeini doet het
nu ook weerWij denken, dat de
militaire dwangarbeiders van de drie
pagoden pas en bv. het vliegveld
Pakan Baru, Dr. Stellingwerff niet
zullen volgen in zijn - subjectieve -
opvatting.
6. In de zin van zijn verhaal spreekt
Stellingwerff van Japan als een mili
taire dictatuur onder het symbolische
gezag van de keizer. Wij zijn het
hier niet mee eens: onze ervaring
was, dat de T'enno Heika niet alleen
ornament, maar ook fundament was
van de japanse staat in al zijn ge
ledingen.
7. Ook des schrijvers opvattingen over
rechtsregels, bij al dan niet gerecht
vaardigde oorlogen, zijn op zijn minst
gezegd discutabel.
Wij hebben er kennis van genomen
dat deze documentaire een voorloper
is van een groot werk van Dr. Stelling
werff over de verhouding tussen Ne
derland en Japan in de Spaanse, Fran
se en "Japanse" tijd. Wij willen de au
teur dan toch in overweging geven
slordigheden, als bovengenoemd, waar
mogelijk te vermijden. Misschien - wij
weten het wel zeker - zou het de moei
te waard zijn om van Laurens van der
Post, "The seed and the sower" te
lezen en van James Clavell "Shogun".
Dan nog blijft het woord van Prof.
Dr. N. Beets gelden, als hij zijn fasci
nerend artikel in het NRC Handelsblad
van 2-8-'80 eindigt met de zin: "de
wegen der Japanners blijven ook na
lezing van historische bronnen ondoor
grondelijkde puntjes zijn van ons.
Laatste vraag: "Waarom is het - onge
twijfeld - veelzeggende Japanse vers
op de achterkant van het titelblad niet
vertaald?" Ondanks de lange jaren van
intens - soms goed - contact met onze
overwinnaars onder de Kokki vlag (de
rode bol) is onze kennis van de Japanse
taal niet toereikend om hier ook maar
iets van te begrijpen.
A.v.L.
"Fat Man in Nagasaki" - Dr. G. Stel
lingwerff. Uitg. T. Wever BV., Franeker.
Prijs 19,50 porto 3,
KARTINI FEMINA
Voor wie de Bahasa Indonesia kent of moeite wil doen de taal te leren lezen
en verstaan, is dit de aangewezen lectuur. Ontspannende, prettige lectuur (en
niet alleen voor de dames!). Mode-nieuws (met knippatronen), heerlijke (vaak
heel originele) recepten, korte verhalen, kinderrubrieken en artikelen van alge
mene strekking die met de genoemde rubrieken een goed beeld geven van het
leven in het moderne Indonesië. Een beeld dat men als tourist niet leert kennen.
PER STUK 7,— porto f 3,—.
BOEKHANDEL MOESSON - Prins Mauritslaan 36 - Telefoon 070-54 55 00
18
