OM EN BIJ EEN KLEINE REÜNIE
Indische mensen zijn mensen van gezellig bij elkaar komen. Beetje eten, drinken,
ngobrol, dansen. In Indië stikte het van die "zomaarfuifjes", hier in Nederland
hebben we er een formule voor gezocht en gevonden: reünie.
li 11 U 1 -•I iH i i iI iMI Il ium ii HI H i
Hoewel er natuurlijk geprobeerd wordt
zoveel mogelijk mensen van een be
paalde stad, school, instelling, bedrijf
bij elkaar te brengen, faalt dat streven
doorgaans grandioos.
Mensen uit Indië zijn als pluisjes ver
strooid naar alle windstreken en op
een reünie ontmoet men dan ook alles
en iedereen, maar het minst degenen
voor wie de reünie bedoeld is! Zo
loop je op een Semarang-reünie een
hele club Soerabajanen tegen het lijf,
op de Soerabaja-reünie zie je KWIII-
ers en op een KWIII-bijeenkomst ont
moet je ongetwijfeld je buurman uit
Djogja. Trouwens wat doe je zelf als
Malanger op een KWIII-reünie?
Als Trix Hinten-de Vries Reiling me
dan ook nadrukkelijk uitnodigt voor de
P.M.W.- en J.W.I.-reünie in Wageningen
op 13 september, wordt mijn verweer
dat ik geen enkele relatie heb met
beide weesinrichtingen radicaal weg
gewimpeld. Ook het probleem van de
afstand: "je kunt zo met iemand mee
rijden!"
De fraaie schouwburgzaal in Wagenin
gen straalt de gemoedelijkheid uit van
een open voorgalerij van een oud In
disch huis. Het gedruis en de stemmen
zijn ook Indisch. Kinderen spelen op
de trappen, rennen telkens diagonaal
door de zaal, opgewonden over niets.
Opmerkelijke van Indische kinderen is
dat ze wel leven kunnen maken maar
dat dat nooit ontaardt in het brullend
lawaai dat je hier altijd op speelplaat
sen hoort.
De aanwezigen zitten in groepjes bij
elkaar, ieder bemoeit zich alleen met
de eigen kring. Er heerst geen bijzon
dere vrolijkheid of gezelligheid, altijd
is daar die gereserveerde houding
waar nooit plaats zal zijn voor feest
neuzen, hoedjes en overmatig veel
alcohol. Het is juist door die terug
houdendheid dat ik (die helemaal nooit
van feesten hou) me er wel thuis voel.
Als iemand tegen me had ge
schreeuwd: "Kom er bij joh!" en me
een toeter in de hand had gedrukt had
ik rechtsomkeert gemaakt!
Trix Hinten is een geweldige organisa
trice, een beminlijke gastvrouw. Samen
met de heer Lutam en Maggie de Veer-
Voorneman proberen ze wat lijn te
brengen in dit grote weerziens-feest.
Er is een geïmproviseerde batikshow,
twee buitengewoon aardige buikdanse
resjes die ondanks goed vakwerk, geen
seconde ordinair of provocerend zijn.
Misschien ook een wisselwerking van
het publiek, dat anders reageert. Er
wordt gedanst op goede muziek van
de "Hot Jumpers" die kans zien van
alle tophits goede dansmuziek te ma
ken met een aangename geluidsterkte.
Dan verbaas ik me voor de zoveelste
keer weer hoe perfect Indische men
sen kunnen dansen, ook de aller-oud-
Het gebouw van de J.W.I. op Embong
Malang.
sten, een genot om er naar te kijken.
Tegelijk doet het even vervelend aan,
te constateren dat de heren zo bleu
zijn, dat ze niet de moed hebben een
onbekende dame ten dans te vragen.
Dit is toch een reünie? Waarom moes
ten zoveel lieve dames met elkaar
dansen (ze hadden het grootste ple
zier hoor, daar niet van) en bleven zo
veel heren en jongens doodgemoede
reerd zitten. Koerang vlotheid en ei
genlijk ook een beetje koerang goede
manieren. Soedah, iedereen deed waar
hij of zij zin in had. Indische mensen
mogen dan verlegen en bescheiden
zijn, knap wie hun gedragspatroon kan
veranderen!
Al mijmerend zie ik de weesinrichtingen
op Boeboetan, op Embong Malang en
later in de bezettingstijd het tehuis op
de hoek van de Van Hogendorplaan-
Daendelsstraat in Soerabaja. Daar ben
ik een paar keer geweest om de meis
jes Tïchauer op te zoeken.
Niet veel bekende gezichten. Er ligt
ook bijna een halve eeuw tussen toen
en nu. Een gering aantal kinderen van
toen is op deze avond samengekomen,
herinneringen delend. Het doet er ook
niet toe, elders en later zullen ze el
kaar ontmoeten op een heel andere
reünie, dat zit altijd wel goed.
LD.
Ik ben van mening dat deze meer de
mocratische verhoudingen ook haar
betekenis hebben gehad voor de niet-
westerse leerlingen.
Zware problemen ontstonden er bij de
tweede wereldoorlog. In mei 1940 wer
den de verbindingen met Nederland
verbroken. Geen probleem echter met
leerboeken. Wolters Noordhoff en Kolff
zorgden voor herdrukken en nieuwe
uitgaven. In het docentencorps ont
stonden echter langzamerhand wel hia
ten door de mobilisatie-oproep van
reservisten bij Marine en Luchtmacht.
Voor een groot gedeelte van het on
derwijspersoneel werd de regeling ge
troffen dat zij alleen in de vakanties
moesten opkomen, zodat een eventu
eel instorten van het onderwijs kon
worden voorkomen. Dit gebeurde ech
ter wel door de Japanse bezetter in
1942. In hun toenmalige afkeer en haat
jegens hun blanke ex-leermeesters
boorden zij het gehele Europese on
derwijs de grond in. Scholen werden
opgeheven en onderwijs verboden. Er
ontstond een soort onderduikorganisa
tie de "Zwerf HBS". De heer H. M. van
Praag had de leiding, terwijl o.a. me
vrouw Van der Linden-Briel hem als
leerkracht trouw in deze riskante baan
terzijde stond. Het einde van dit on
dergrondse onderwijs kwam op 31 au
gustus 1943 toen Van Praag als leider
en vrijmetselaar werd opgepakt en
achter de kawat verdween.
Als een zwaar gehavende Phoenix
kwam de school eind 1945 als "Her
stel HBS" weer in bedrijf. Leraren en
leraressen uit krijgsgevangen-, burger-
internerings- en vrouwenkampen be
manden zo goed en zo kwaad als het
ging, weer de lege docentenplaatsen.
Boeken werden van de vreemdste
plaatsen opgeduikeld en wat aan erva
ring van docenten en gebrek aan leer
boeken te kort werd gekomen, werd
ruimschoots gecompenseerd door de
enorme ijver en vlijt van de leerlingen.
Ook de UNI werd heropgericht en op
8 maart 1946 vond het eerste daveren
de schoolfeest na de oorlog plaats.
Na de soevereiniteitsoverdracht in de
cember 1949 kwamen er weer nieuwe
moeilijkheden. In het mooie, in 1923
geopende HBS-gebouw op Ketabang
werd de Sekolah Menengah Atas
(S.M.A.), de Indonesische Middelbare
School, gevestigd. De Stichting Ne
derlands Onderwijs werd opgericht,
welke in enkele particuliere scholen,
zoals de CAS in Djakarta en de Gen-
tengschool in Soerabaja, de zogenaam
de Neutrale Concordante HBS organi
seerde. Opmerkelijk was het dat - hoe
wel de "Concordante" was ingesteld
ten behoeve van de Nederlandse jeugd
- zich zowel Indonesische als Chinese
leerlingen bij dit op westerse leest ge
baseerde onderwijs lieten inschrijven.
De school leidde zeven jaar een betrek
kelijk succesvol bestaan met een ei
gen schoolvereniging "Inter Nos", een
schoolblad "Spectrum" en had in 1957
nog 180 leerlingen. Door politiek-mili-
taire omstandigheden (de Nieuw-Gui-
nea kwestie) kwam abrupt in 1958 het
roemloos einde. Had in 1875 de heer
De Cavere de eerste kaars ontstoken,
drs. H. Radstake doofde eind maart
1958 het laatste licht. Zo kwam na 83
jaar een einde aan onze HBS, die in
al die jaren zo glorieus haar licht had
verspreid.
Het meisjesweeshuis op Boeboetan.
15
