poirrié
Ervaringen van een districtsaris in een Javaanse
gemeenschap in Suriname (IV)
NIET MEER AAN DENKEN
Nic Beets
HOLLANDIA BV
Postbus 70 - 3740 AB Baarn
tel. 02154- 1 89 41
Kokoswater (air degan) als infuusvloeistof bij shock-behandeiing
Wanneer je denkt van een goed middagdutje te kunnen genieten, vermoeid door
de drukte van de polikliniek in het hospitaaltje van Albina, dan kan dit plotseling
gestoord worden door een spoedgeval. Eerst de ronde langs de bedlegerige
zieken, die van de omliggende dorpen opgenomen zijn. Kinderen, mannen,vrouw
en en ouden van dagen. Ziektes variërend van heftige diarrhee, longontsteking,
allerlei buikziektes, zware ondervoeding en sterk verzwakten. Dan de vrouwen,
die in het hospitaaltje bevallen. Daarna het spreekuur op de polikliniek.
Op de banken van de wachtkamer zie
je naast elkaar zitten: Indianen, Bos
negers, Javanen, Chinezen en Hindoe
stanen. Alweer United Nations in het
klein. Zo'n spreekuur bestaat uit:
- een curatief gedeelte: waar men met
zijn ziekte komt en daarvoor ook de
medicijnen krijgt. Afgewisseld met
een tandheelkundig gedeelte; alleen
trekken van tanden en kiezen, niet
plomberen.
- praeventief gedeelte: baby- en kleu
terzorg, vooral belangrijk voor de
vaccinaties.
- de zwangeren poli, waar de contro
les worden gedaan door de vroed
vrouw.
- De rivierdiensten vormen een hoofd
stuk apart. Wekelijks worden be
zoeken afgelegd over de Marowijne-
rivier van 1-5 uur varen. De verschil
lende poliklinieken zoals twee bij de
Indianen, te Galibi en Bigiston en
één bij de Paramakkaners te Langa-
tabbetje, 75 km van Albina
stroomopwaarts.
En zo gebeurde het op een middag,
dat er een jongeman van 18 jaar bin
nengedragen werd in shock, buiten
kennis dus.
Op de noordkust in de buurt van Ga
libi heeft hij zich bij het houtsprokke-
len met een bijl in zijn onderbeen ver
wond. Vlug verbonden en de boot in.
Doch pas na 6 uren varen hebben ze
Albina kunnen bereiken. Eerst zeilend
en later vanaf Galibi met een buiten
boord aan hun Piaka (de zeewaardige
indiaanse boot). Door het bloedverlies
op de lange reis is hij in shock ge
raakt. In zo'n geval is de enige redding
vochttoevoer via een infuus. Helaas,
mijn voorraad infuusvloeistof van en
kele flessen bevatte schimmel. Dus
onbruikbaar!
Gelukkig voor dat moment herinnerde
ik me de woorden van de grote kin
derarts, prof. van Crevele. Bij een be
zoek aan het hospitaaltje zei hij: "Een
leuk hospitaal en je hebt infuusvloei
stof volop", al wijzend naar de klap
pers hoog in de bomen. "In nood altijd
te gebruiken!"
Direkt heb ik de ambulance-chauffeur
Vicky drie klappers laten plukken
(half rijp) en tot op de batok laten
kappen, waar de drie "ogen" zitten.
Ze werden daarop aan het bed ge
hangen en behandeld als infuusflessen.
Eerst ontlastingsslangetje aangesloten
en daarna de aanvoerslang. De naald
ervan aan het andere eind in de elle
boogsader ingebracht en de eerste
druppels vloeiden het lichaam binnen.
Nu de spanning van: lukt het of lukt het
niet. Met het stijgen van de hoeveel
heid deganwater in het lichaam begon
ook de pols op te komen en de bloed
druk te stijgen. Bij de hoeveelheid van
de tweede klapper begon de jongeman
waarachtig zijn ogen op te slaan.
Hij keek natuurlijk heel vreemd op,
dacht dat er één of andere medicijn
man (pias of obiaman) aan het werk
was. Met de derde klapper als extra
kon ik hem van het infuus afhalen en
zijn leven was gered.
Bij verdere discussie met een toeval
lig aanwezige marinearts bleek, dat in
Nieuw Guinea hetzelfde toegepast was
bij bestrijding van een cholera-epide-
mie, waarbij zij door hun infuusvoor-
raad raakten.
In het Beste stond dat zowel de Jap
pen als de geallieerden dit in de Pa-
cific-oorlog ook toegepast hadden. Zo
ziet U weer dat onze trouwe klapper
boom alles levert van top tot teen. Dus
niet alleen het materiaal voor de trap
met zijn uitgehakte treden voor de
dajakhuizen; de bladeren voor dakbe
dekking en ketoepat; de bladnerven
voor de sapoe lidi; de jonge blad-
spruiten het beroemde palmiet; de
"Mijn vader? Die is geloof ik in Batu-
Dinges en nog wat geboren
"schuiten" voor de oepet, een soort
obat njamoek, weet U nog wel? Het
vocht van de bloeiwijze geeft (na het
aftoppen) na indikken de heerlijke
goela djawa en na gisten de tjokah.
En dan de kokosnoot zelf: als drijvers
om te leren zwemmen zoals mijn
schoonzusters en zwagers het in de
Barito-rivier hebben gedaan en om te
vluchten uit het Duivelseiland zoals
Papillon. De sepet wordt gebruikt voor
allerlei doeleinden, o.a. voetenvegers
en touw. Dan de batok: voor lepels,
scheplepels, waterschep, voor siera
den als broches, oorbellen en arm
banden.
Het vruchtvlees: geschrapt in de tjao
met stroop, geraspt, vermengd met
water en uitgeperst als santen, tevens
na uitkoken als klapperolie met de
heerlijke blendo als rest; gedroogd en
als kopra uitgevoerd. Dan het degan
water: niets kan zo verkoelend werken
op een tropen hete dag als dit vocht.
Tenslotte als infuusvloeistof. Leve de
Klapperboom!
BEN DE LANG
ZOJUIST VERSCHENEN
Een herdruk van twee oorlogsverhalen (destijds gepubliceerd onder
het pseudoniem L. A. Koelewijn).
Tamagashi, tolk is gesitueerd in Bampong, vele ex-krijgsgevangenen
bekend als het eindpunt van hun treinreis van Singapore naar Thailand.
Er speelt zich rondom het sterven van een krijgsgevangene een klein
drama af, hoofdzakelijk zoals dat werd beleefd door een van zijn land
genoten vervreemde, humane Japanse tolk.
Het langere Niet meer aan denken heeft een jonge Nederlandse be
roepsmilitair tot hoofdfiguur. De voettocht naar Konkoita, nabij de
Drie Pagoden Pas, met de dood voor ogen, verlost Van Rees uit zijn
jarenlange isolement.
Rob Nieuwenhuys besteedde in zijn Oost-Indische Spiegel meerdere
pagina's aan deze authentieke oorlogsverhalen. De schrijver hield op
15 augustus 1980 de herdenkingsrede in de Irenehal te Utrecht.
VERKRIJGBAAR BIJ DE BOEKHANDEL
14
