DWALENDE LANGS OUDE GRAVEN
INDISCH
FAMILIE ARCHIEF
KIMM Indische spekkoek
Vreelandsestraat 14, Den Haag
geopend voor bezoekers elke
zaterdag van 08.00 tot 13.00 uur.
Afspraak uiterlijk donderdags.
Tel. 070-45 44 06.
Stort f 18,— op giro 158225 en
U ontvangt een spekkoek van
ca. 500 gram, in speciale ver
pakking, franco thuis.
"KIMM", Joh. Verhulststraat 98
Amsterdam-Z. Tel. 020 - 72 84 61
Ir Rudolph Eduard
Kerkhoven,
de stichter van de
thee- en kina
onderneming
Gamboeng,
met zijn familie
op Gamboeng
in 1889.
door Dick Hartoko
Nu dat kan je in Jakarta alvast niet meer doen. Het hele Tanah Abang kerkhof
heeft plaats moeten maken voor de stadsvernieuwing en uitbreiding. Alleen
generaal Kohier kreeg zijn laatste rustplaats te midden van het Atjehse volk
waar hij op het veld van eer is gesneuveld.
En Buitenzorg? Daar is het kerkhof van Tjikeume in de jaren zestig al overge
bracht (nou ja, wat je daar onder verstaat) naar een heuvel nabij Batoetoelis Als
je in die jaren zelf een oogje in het zeil hield, kan je het graf van je dierbaren
nog terugvinden. Ook het graf van mevr. Motman Permana (zij was een Soen-
danese, een "nyai"? - maar dan toch door haar man tot na de dood qeëerd) is
daar terug te vinden.
Soekaboemi? Helaas, veel graven verwaarloosd, om het maar eens eufemistisch
uit te drukken. De marmeren grafplaten zijn dikwijls verwijderd (gestolen) en
hier en daar zijn grafschenders gewoon doorgedrongen tot de grafkelders
zodat je gapende kuilen ziet. Er langs dwalend stootte mijn voet plotseling tegen
iets wat op de vezels van een arènpalm leek, maar toen ik me bukte bleken
het mensenharen te zijnGriezelig.
Junghuhn en Bosscha zijn niet vergeten
en ook niet in de steek gelaten. Idem
dito Ir Rudolph Eduard Kerkhoven die
in de jaren tachtig de thee- en kina
onderneming Gamboeng ten Zd. van
Bandoeng begon. Die thee-onderne
ming is nu met Nederlandse ontwikke
lingshulp volkomen gerehabiliteerd en
een thee- en kina proefstation gewor
den. Een villa-dorp gelijk. Men wist mij
te vertellen, dat de graven al twee
malen zijn bezocht door de kleinkinde
ren van Kerkhoven.
En dan Soebang., centrum van de Pa-
manoekan en Tjiasem-landen. Het
standbeeld van Peter William Hofland
staat er nog altijd in volle luister, al
leen is de "pleurante" aan zijn linker
zijde verdwenen. Die staat nu voor de
pastorie van SoebangOp een ze
kere dag constateerde men dat die
bronzen vrouwengestalte verdwenen
was en de politie slaagde er in haar in
Tandjung Priok te achterhalen. Ze
werd op een vrachtauto geladen en
afgeleverd bij de pastoor. En die wacht
nog op een takelwagen om dat ge
vaarte weer op zijn oude plaats te
hijsen. De grafsteen op het monument
is nog intact, alleen nogal verweerd.
Of zou men bij het schoon maken een
verkeerde "obat" gebruikt hebben? In
ieder geval staat nog te lezen dat hij
in 1802 in de buurt van Madras is ge
boren en overleden te Soebang in
1872. Achter hem staat de zak met
suiker in welke cultuur hij zijn fortuin
maakte rond Pasoeroean. Achter het
monument trof ik twee graven aan, die
kennelijk nog pas geleden waren ge
restaureerd, althans voorzien van een
nieuw pannen dak. Op het ene staat
nog duidelijk te lezen: "Sacred to the
memory of Maria Henriette Mathilda
Hofland, beloved wife of C. L. Julius,
born at Passaroean 3 Jan. 1840, died
at Soebang, 5 Febr. 1869." En op de
andere: "Hier rust Mr. George Herma-
nus Hofland, geb. 31 Augustus 1828,
over. 10 Augustus 1866". Daarnaast,
nog ongeschonden en niet weggehaald:
"Theresia Elizabeth Schalk^ geb. te
Djokjakarta 17 maart 1801, overl. 9
maart 1877, eerst weduwe van G. G.
Driessen, later van Jan de Groot." En
dan realiseer je je plotseling, dat som
mige namen een lang verleden hebben
en blijven voortleven in de familie.
Wanneer zal de saga van het geslacht
Hofland geschreven worden? Een glimp
treffen we aan in Daum's "Up en downs
uit het Indische leven". Zoals bekend
mag worden verondersteld ging na de
dood van William Hofland het landgoed
Het standbeeld van Peter William Hofland
in Soebang.
over in Engelse handen (Egbert, zijn
zoon had het familiefortuin er door ge
jaagd) en met de Jappentijd werd alles
opgeofferd aan djagoeng en djarak
(vanwege de glycerine). En toen in de
confrontatie van Soekarno met de En
gelsen ook de P T landen werden ge
naast, betekende dit de doodsklok
voor dit eens zo rijke land. Het staats
bedrijf dat een en ander overnam
bracht er niets van terecht en ging
failliet. Twee jaar geleden werden de
P T landen verdeeld tussen de PTP
XII en XIII (een semi-gouvernements
onderneming) waardoor de manage
ment in goede handen overging. Maar
men moet practisch weer van beneden
af aan beginnen.
Als interessante bijzonderheid kan ver
meld worden, dat de Pertamina (het
Staats Oliebedrijf) heel onlangs bij
Kandanghauer (vandaar werden de pro
ducten van de P T landen per trein
naar Batavia vervoerd) olie en aardgas
heeft ontdekt. Een nieuwe era voor de
oude P T landen
14
