PAPUANITEN,
nooit van gehoord?
NIEUW LOGEERADRES
Dick Visker
PAPUANITES
PSEUDO-TEKTITES
FROM NEW GUINEA
Derk A. Visker
Vreelandsestraat 14
2475 RX the Hague
Netherlands
W. D. Ehmann and R. C. Young III
Department of Chemistry
University of Kentucky
Lexington, KY 40506
Spherical translucent green glasses
found in New Guinea for many
years have the external appearance
of stream abraded tektites, but are
chemically distinct from known tek-
tite groups. Their chemical compo
sition is most similar to artificial
glasses. If these objects are the
source of reports of tektites occur
ring in New Guinea, the existence
of New Guinea tektites must now
be discounted.
INTRODUCTION
D. A. Visker lived and worked on
the island of New Guinea from 1949
to 1955. During a stay at the town
of Ifar, near Hollandia, Visker heard
tales of spherical green glass ob
jects (known to the navites as
"green stones") which were regar
ded as being very precious. In New
Guinea the term "green stone" is
also applied to the translucent green
colored stones used by Papuan
natives to make stone axes. This
latter material is probably nephrite,
often contains white banding and
is not related to the glass spheres
described here.
Visker personally collected one
glass sphere in 1955 in a pool of the
Toregoro River which feeds Lake
Sentani, came into the possession
of two other spheres, and documen
ted the history and present loca
tions of four other spheres which
are in private or museum collec
tions. Most of the specimens appa
rently were collected in the vicinity
of the Cyclops Mountain Range near
Hollandia. Von Koenigswald (1960)
has related reports of tektites being
found in New Guinea. Based on
the suspicion that the green glass
spheres might be tektites, they be
came known to collectors as
"papuanites".
One specimen, a near-sphere wei
ghing 15.5 grams and with maximum
and minimum diameters of 24 mm
and 20 mm, was presented by Vis
ker to the University of Kentucky
for chemical characterization. The
specimen was collected from the
Toregoro River. The object has a
dull black color in reflected light
and has a matted appearance cha
racteristic of stream abrasion. In
transmitted light the sphere is a
bright bottle-green in color, con
tains no bubbles or inclusions vi
sible under 7.5 X magnification, and
is completely uniform throughout in
color. The bottle-green color is
distinct from the olive-green hue
characteristic of many moldavites,
Georgia tektites, and bediasites.
However, the appearance in reflec
ted light is very similar to that of
abraded bediasites of approximately
the same size collected by one of
the authors in Texas.
Visker reports that specific gravity
determinations on the "papuanites"
are in the range of 2.48 to 2.56 and
that they have a hardness of 6-7.
Both of these properties are within
the range reported for tektites (O'
Keefe, 1976). The specimen exami
ned in this study was determined
to have a specific gravity of 2.52
±0.01.
De militairen, die na de oorlog op
Nieuw Guinea dienden, hebben daar
allerlei zaken verzameld; schelpen,
ethnografica, kristallen, gesteenten,
maar van het voorkomen van meteoor
stenen zal wel niemand hebben ge
hoord.
Ze waren dan ook zeldzaam, kleine
groene doorschijnende glazen knik
kers, van zo'n 20 tot 30 milimeter
doorsnede. Het was een toeval als je
er een vond. De bevolking kende ze
wel als "groene stenen", die aange
troffen waren op de hellingen van het
Cycloop-gebergte of in de rivieren die
naar het Sentani-meer stroomden.
Dick Visker vond er eentje en wist
er later door ruilen met de Papoea's
nog twee bij te krijgen. Van het
bestaan van nog 5 andere regis
treerde hij de bijzonderheden. In Ne
derland teruggekeerd had hij eerst
andere zaken aan zijn hoofd, doch na
enkele jaren besloot hij te trachten
deze knikkers geïdentificeerd te krij
gen. Hij begon met alles wat hij er
over wist, nauwkeurig in een rapport
vast te leggen en toen trad hij in
contact met wetenschappelijke instan
ties in binnen- en buitenland. Alle po
gingen liepen dood totdat hij ruim een
jaar geleden het geluk had de juistte
man te vinden, Prof. W. D. Ehmann van
de Universiteit van Kentucky, die zich
op dit gebied had gespecialiseerd. De
laatste groene knikker vond zijn weg
naar Amerika en na diepgaand weten
schappelijk onderzoek werden de re
sultaten gepubliceerd in het weten
schappelijke maandblad "Meteorites".
Alhoewel men geen uitspraak doet
over de herkomst (zijn die bolletjes nu
werkelijk uit de ruimte afkomstig of
niet?) is wel de door Visker toegeken
de naam aan dit tot dusverre onbe
kende voorwerp gegeven; die naam
Papuanite is geheel in overeenstem
ming met die van soortgelijke meteoor
stenen zoals Billitoniten, Philippiniten,
Australiten, enz.
Met dezelfde volharding waarmee Dick
Visker destijds zijn "groene knikker"
heeft trachten te identificeren en tra
ceren, heeft hij zich, zoals u bekend,
geworpen op Indische familienamen.
Een doorzetter en iemand die niet rust
voor hij zijn zaken heeft afgerond.
Men kan niet dankbaar genoeg zijn
voor het feit dat er nog zulke mensen
bestaan
Wij plaatsen hierbij (onvertaald) het
artikel over de Papuaniten, zoals het
stond in het Amerikaanse tijdschrift
"Meteorites" van 3 sept. 1980. Voor
stenenverzamelaars interessant.
KENARIE
Een logé, in zo'n oud Indisch hotel met
twee rijen paviljoentjes aan weers
zijden van het hoofdgebouw, ligt na
genietend van de rijsttafel te rusten.
Op het cementen platje voor de voor
galerij, hoort hij een zacht aanhoudend
geklop. Nieuwsgierig geworden sluipt
hij naar de jaloezie-deuren, die op een
kier staan en gluurt naar buiten. Daar
zit een jongetje gehurkt naast een
hoopje kenaries, waaruit hij met een
steen de pitjes los slaat. Juist is het
hem weer gelukt en de gast hoort
hoe het jongetje verbaasd zegt: "Lo'h,
de drrin is drruit".
Fam. Lim Tik Hie, Jl. Kutei 53, Sura
baya, tel. 67538. 2 pers. k. m. voll pens.
of alleen ontb.
RECTIFICATIE
Het juiste tel. nr. van de fam. J. M.
Sutrisno-Pelz, Jl. Cimanuk 14, Bandung
is: (022) 52366. Kleine was en middag-
koffie gratis. Vervoer aanwezig. Pers.
inl.fam. Bitterlich, tel. 01719-1 04 36.
9
