DUIZEND ZALIGHEDEN UIT ONZE JEUGD
WAAR WIJ VROEGER VAN HIELDEN
Het zou feitelijk veel eenvoudiger zijn om vast te stellen, waar we in onze jeugd
NIET van hielden. Daar ben je dan vlug over uitgepraat! Maar om precies te
schrijven, wat je wèl lustte, jonge, jonge, dan wordt het velletje gauw vol.
Zullen we daarom maar eerst beginnen met vast te stellen, waar we niet van
hielden? Kortweg, alles wat onze ouders ons nadrukkelijk (en hardhandig)
voorhielden als: "Goed, voedzaam en gezond"! De sajoers en lalaps van loen-
tas, katjapiring, paré, laboe siam, tikim, bajem en meer van die onzalige
groenten en bladeren, scheuten, bloesems, wortelen, enzovoorts. En dan, als
je ziek was (niet érg ziek natuurlijk, want dan kwam de dokter erbij), al die
verschillende aftreksels en uittreksels van talloze kruiden en on-kruiden. Als
er één djamoe bestaat, die goed smaakt, wil ik het gaarne horen. Ongetwijfeld
zullen deze djamoes en obats hun goede en nuttige eigenschappen bezitten,
en mevrouw Fransz bijvoordbeeld, heeft niet ten onrechte een faam genoten
wat dat betreft. Maar wanneer ik U vertel dat wij in het leger, gedurende de
oorlog, onze "Gedroogde soep en sajoer groenten" de naam gaven van "Krui
den van mevrouw Fransz", dan begrijpt U wel wat ik bedoel.
No. 1 op mijn HAAT-lijst staan in on
betwiste ereplaats, die straf en gesel
van onze jeugd, de kastor olie en de
levertraan. Soedah zwijg maar, tjilaka
betoel!(Eén minuut stilte, a.u.b.,
ter herdenking daarvan).
Waar hielden wij dan van? Geloof mij
maar, alles wat los en vast zat met
uitzondering van bovengenoemde gru-
wels. Alle vruchten die niet te sepet
of te zuur waren, jonge salak bijvoor
beeld, of djeroek nipis. Heerlijk voor
koken maar niet om zo maar in te
bijten. Vruchten, boomrijp en sappig,
maar ook jong en groen. Van de klein
ste woenie tot de grootste nangka en
tjempedak. Appels, peren en druiven,
ja ook, maar die zagen wij niet veel.
Wat een vruchtenweelde was er toch
daar, hoeveel soorten pisangs en
mangga's en djamboes en djeroeks zijn
er niet?
De roedjaks, petjels, loteks, gado-ga-
do's enz. zijn U allen te zeer bekend
om daar nog over uit te weiden. De
toekangs djoealan, die in een grote
verscheidenheid langs de straten hun
koopwaren aanboden, waren altijd
meer dan welkom! De saté boeren, de
bamie toktok, de bakso en sekbah,
loempia en pangsit, de laksa verko
pers, de martabak, krak ketan/telor,
tjendol, tjintjao, kolangkaling, bandrèk,
sekoting, ès gantoeng verkopers, en
de verkopers van de verschillende
kroepoeks, katjangs, tapé's, asinans
en manisans, enz., enz. Snoepen? "Ga
maar je gang!" zoals een groot-oom
placht te zeggen. Als ik een inventaris
zou moeten maken van alle snoep-
soorten, die in verscheidenheid en in
quantiteit ten allen tijde verkrijgbaar
waren, dan ben ik morgen nog niet
uitgepraat.
Lievelingssnoepjes had ik niet, ik
hield van alles, zonder "discriminatie".
Men zegt wel eens, dat een kinder
hand gauw gevuld is, maar een jon
gensmaag is onvervulbaar, als een
bodemloze put. Wij leefden dan ook
in een tijd, dat je voor een paar cen
ten heel wat kon smullen. Kom daar
nou maar mee aan!
Een ontbijt in de vroege, mistige mor
gen met pisang goreng, een pintjoek
nasi oedoek, of misschien warme kwee
pantjong, of stomende kwee poetoe.
Je kon met een gerust hart de dag-
arbeid tegemoet zien. Vergelijk dat nu
eens met een bordje cornflakes of ha
vermout. Ik weet wel wat ik liever
heb
Een koekverkoper kwam geregeld bij
ons binnen en als hij zijn waren aan
prees, in al hun verrukkelijkheid zicht
baar door de glazen ruiten van de
vierkante trommels, was zijn wacht
woord altijd: "Lekker kos zonder on-
kos", wat natuurlijk een hoongelach
opwekte en waar hij altijd goedgemutst
mee instemde.
Maar die koekjes, taartjes en gebak
jes, zeg, na vijftig jaar kan ik ze nog
proeven! En vergeet ook niet de bika
ambon, dodol Depok en de kwee lapis,
tjerorot, klepon, teng-tengs, manisan
pala enz. van de pasar. Bij ons thuis
werd ook vaak gebakken en wie kan
dan vergeten zulke zaligheden als rot-
tie koekoes, klappertaart, moccataart,
koningskroon, tulband, gateau Africain
en de moeilijkste van de allemaalste,
de spekkoek. Dunne laag na dunne
laag, licht donker, licht donker, de
arangkooltjes onderaan en bovenop.
Hoe lang duurde het voordat het klaar
was? Voor mij té lang
Ook herinner ik me mam's djeroek ke-
prok stroop en loebi-loebi-gelei en a-
nanas-gelei. Zelf gemaakt is beter dan
gekocht, dat is zeker. Ik moet echter
hierbij de nadruk leggen op het feit,
dat niet uitsluitend de Indische en In
donesische tafel zoveel genot en
smaakvol plezier gaven. Integendeel.
Het Hollands eten dat we geregeld
kregen, smaakte even goed. De ge
bakken biefstuk met erwten en wor
teltjes, de huzarensla. De aardappelen
met vis in botersaus, de erwtensoep,
de verschillende worsten, de saucijse
en garnalenbroodjes, krentenbollen, die
waren toch ook niet voor de poes?
Was het dan niet altijd een tractatie
om Maison Versteegh te bezoeken en
Ragusa voor een Bombe Domino of
Tutti Frutti. Neen, ik geloof van ganser
harte dat wij het beste van twee we
relden bezaten.
Als het voorgaande U de indruk geeft
dat wij rakoes waren (of zijn), dan
moet ik dat toch sterk ontkennen. Wij
aanvaardden de hoorn des overvloeds
als iets natuurlijks en wijdden niet veel
gedachten aan eten en snoepen persé.
Ons wordt verweten dat wij teveel aan
maagvulling denken met uitsluiting van
alle andere liefhebberijen. Maar dat is
toch niet zo! "We eat to live" en niet
andersom. Dat wij er nu zo aan denken
is m.i. alleen het gevolg van "verge
lijking trekken" en "weemoedig terug
denken" en "men waardeert het meest
datgene dat men verloren heeft".
Ik verzeker U, dat is mijn ervaring, en
voor mij heeft de uitdrukking "Slamat
Makan" meer betekenis dan voor de
meesten van U in Nederland
Dus, na dit artikeltje, moet U wel een
vaag idee hebben van waar wij vroe
ger alzo van hielden. En ongetwijfeld
heeft U zelf ook nog enige ideeën van
niet vermelde gerechten of snoepe
rijen uit Uw verre jeugd. Zo ja, vertelt
U het mij a.u.b. niet, om mij niet nog
erger te laten NGILER I En om te voor
komen, dat dit blad drijfnat wordt, zal
ik er maar een puntje aan draaien met
U allen een "slamat makan" toe te
wensen I H. TAS
Met de smakelijke herinneringen van
de heer Tas sluiten wij deze serie af.
Ik geloof dat de schrijvers en schrijf
sters bij het optekenen van al die
smakelijke momenten evenveel ge
noten hebben als wij bij het lezen
ervan Bij de uitgave van een vol
gend kookboek, zal ik al deze her
inneringen proberen op te nemen.
L.D.
22
