MANGKOENEGARAN,
EEN EMINENT VORSTENHUIS
KUNST-AGENDA
Het prinsdom Mangkoenegaran dankt zijn ontstaan aan het in 1757 te Salatiga
gesloten verdrag, toen aan Mas Said, neef van Soenan Pakoe Boewono II, een
gebied in het Z.O. deel van het Mataramse rijk als leen van de Soesoehoenan
werd afgestaan. Ook een deel van de hoofdplaats Soerakarta met de kraton
Mangkoenegaran kwam onder zijn bestuur. Dit verdrag maakte een einde aan
de derde Javaanse successie-oorlog, die na de dood van Pakoe Boewono II was
uitgebroken en die eindigde met de verdeling van het Mataramse rijk. Van de
vier vorstenlanden gold de Mankoenegaran als het best georganiseerde en het
welvarendste. De vorsten uit het Mangkoenegaranse huis waren markante figu
ren.
77C!
■-y/'-Mj
■ij/"/'A
Een foto uit 1925 van Z.H. Mangkoe Negoro VII, zijn gemalin Ratoe Timoer (links staande)
en zijn kinderen, zittend v.l.n.r.: Raden Adjeng Partinah, Raden Adjeng Siti Noeroel, Raden
Saroso Notosoeparto en Raden Santoso Notosoeparto.
Mas Said nam de titel Pangeran Adi-
pati Mangkoenegara I aaan. Zijn klein
zoon en opvolger Mangkoenegara II
onderscheidde zich als krijgsoverste
(Prangwedana) en steunde tijdens de
Engelse inval op Java in 1811 de on
fortuinlijke G.G. Janssens.
Hij was de enige persoonlijkheid van
belang, die zich nog in diens gevolg
bevond, toen Janssens op 18 septem
ber 1811 bij Toentang voor de Engelsen
moest capituleren. Het legioen van de
Mangkoenegara was het enige leger
onderdeel, dat zich bij deze laatste
strijd tegen de Britten in Midden-Java
had onderscheiden. Ook in de Java-
oorlog steunde Mangkoenegara II het
Ned.-Indische gouvernement; als be
loning daarvoor werd het gebied van
het prinsdom, dat onder Daendels meer
zelfstandigheid had gekregen, t.o.v. het
rijk van de Soenan, uitgebreid.
Tijdens de Japanse invasie van Java
in 1942 nam het Mangkoenegarase
legioen eveneens deel aan de strijd.
Mangkoenegara IV (1853-1881) was
niet alleen een zeer kundig bestuur
der, maar ook een bekend schrijver
van wijsgerige werken. Onder de re
gering van Mangkoenegara VI beleef
de het rijk een grote vooruitgang. Hij
deed in 1916 afstand ten behoeve van
de derde zoon van Mangkoenegara V,
die als Mangkoenegara VII de troon
besteeg. Mangkoenegara VII, een der
meest geziene figuren in het open
bare leven van het Indië tussen de
beide wereldoorlogen, speelde een be
langrijke rol in het Javaanse culturele
leven en was o.a. een tijdlang voor
zitter van het hoofdbestuur van de
Javaans-nationale vereniging Boedi
Oetomo. Verschillende publicaties op
het gebied van de wajang staan op
zijn naam. Zijn gemalin, Ratoe Timoer,
was een dochter van sultan Hameng-
koe VII van Jogja, welk huwelijk de
eerste verbintenis was tussen deze
beide takken van het Mataramse huis,
in meer dan honderd jaar.
Immers, Mangkoenegara I had als
laatste wens voor zijn dood in 1795
geuit, dat er tot in het zevende ge
slacht geen verbintenis zou worden
gesloten tussen de nakomelingen uit
zijn huis met die van het sultanshuis
van Jogja. In die tijd heerste tussen
Solo en Jogja een sterke animositeit,
die nog lange tijd heeft doorgewerkt.
In 1937 bezocht Mangkoenegara VII
LEZING VAN ROB NIEUWENHUYS
Op 8 oktober 1981 zal de auteur Rob
Nieuwenhuys in het HOT Theater,
Oranje Buitensingel 20, Den Haag een
lezing houden onder de titel "Tempo
doeloe, een verzonken wereld".
Aanvang van de lezing 20.30 uur.
De titel van de lezing is dezelfde als
de gemeenschappelijke ondertitel van
een drietal nieuwe fotoboeken, dat
door Rob Nieuwenhuys wordt samen
gesteld en waarvan het eerste "Baren
en oudgasten" (handelend over de
Europese samenleving in Indië) begin
oktober verschijnt. Dit boek zal in het
HOT Theater te koop zijn. Dia's van
een deel van de gekozen foto's zullen
door de schrijver vertoond worden en
uitgebreid worden toegelicht. De toe
gangsprijs voor deze lezing bedraagt
f 10,(CJP: 5,Voorverkoop
HOT, tel. 070-85 87 00.
EXPOSITIE HENK WEYZIG
Vanaf 27 augustus t/m 30 september
1981 exposeert de schilder Henk Wey-
zig uit Amsterdam olieverfschilderijen,
etsen en tekeningen in het kantoor van
de Finata Bank, Graaf Florislaan 38,
Hilversum. (Inlichtingen telefoon 035-
4 94 41). Henk Weyzig is geboren
en getogen in Indië, waar hij al op
jeugdige leeftijd vele stadsgezichten
en landschappen schilderde. In 1931
exposeerde hij werk in de Koninklijke
Kunstzaal Kleykamp in Den Haag en
in 1935 samen met de beeldhouwer
Prof. Wolf Schoemaker in een kunst
zaal in Bandoeng. In 1968 exposeerde
hij in Kunstzaal Vlieger in Amsterdam.
Zijn vooroorlogse werk is in impres
sionistische stijl, in het naoorlogse
overheerst het levensgevoel, dat op
verschillende manieren tot uitdrukking
is gebracht, terwijl de jongste doeken
op verschillende wijzen kunnen worden
geïnterpreteerd afhankelijk van de in
stelling van de aanschouwer. Op ver
zoek zal de exposant aan de hand van
enkele mee te brengen etsplaten enige
explicatie geven.
Een schetsboek waarin tekeningen van
medegevangenen uit Japanse krijgs
gevangenschap ligt voor eventuele be
langstellenden ter inzage.
met gemalin en dochter Nederland ter
gelegenheid van het huwelijk van
prinses Juliana. Zijn dochter, Raden
Adjeng Siti Noeroel, voerde toen voor
de koninklijke familie op het paleis
Noordeinde een Javaanse dans uit. Zijn
oudste dochter, Radjeng Adjeng Par-
tini, onze lezers welbekend door haar
artikelen in Moesson, was gehuwd met
prof Hoessein Djajadiningrat. Mang
koenegara VII overleed in 1944 en
werd opgevolgd door zijn zoon, Mang
koenegara VIII. Nog steeds is de kra
ton van de Mangkoenegara in Solo een
centrum van Javaanse cultuur.
CH.M.
9
