BIJ DE VOORPLAAT
CEPAT ATAU LAMBAT JAKARTA PASTI
Vroeger of later gaat alles voorbij
i i
Uit het blad "Zaman" van juni j.l.
schreef Ananda Moersid het artikel dat
U hieronder ziet overgenomen.
De volledige zin zou, vertaald, hebben
geluid: "Vroeger of later, in Jakarta zal
alles veranderen".
Een verzuchting van de schrijver, die
ongetwijfeld tot de oudere generatie
behoort. Hij ziet het vele dat het mo
derne Jakarta te bieden heeft met trot
se verwondering aan. Overal tegemoet
koming aan de eisen van de moderne
(Westerse) Indonesiër. Veranderde
bouwstijlen, maar ook andere leef- en
eetgewoonten. Uit het artikel spreekt
misschien ook wel bezorgdheid en
weemoed en in dat laatste zoekt hij
een bondgenoot in Tjalie Robinson,
leest U de laatste vetgedrukte alinea's
maar. De vertaling vindt U er naast.
Vier boeken maar heeft Tjalie in zijn
leven geschreven en dat is absurd wei
nig in vergelijking met het indrukwek
kende aantal dat andere, veel minder
bekende auteurs op hun naam hebben
staan. Het zal daarom ongetwijfeld wel
aan de honderden artikelen die hij
voor zijn blad en daarbuiten schreef,
maar vooral aan zijn contact met men
sen liggen, dat hij nog steeds een
levend begrip vormt voor alles wat in
Indonesië in het algemeen, en Jakarta
in het bijzonder te maken heeft. Geen
schrijver die zo bekend was met het
leven op straat, elke straat, want
Tjalie zei: "Alleen op straat zijn de
mensen en de dingen echt. Alleen daar
hoef je geen deuren te openen om te
kunnen zien."
Hij zag alles, het goede, het slechte,
het mooie en het lelijke en hij hield van
alles. Hij heeft zich nooit boos ge
maakt om wat buiten gebeurde, zijn
aangeboren gevoel voor humor deed
hem zelfs het allerergste anders zien,
minder aangrijpend.
In Jakarta ging hij op stap, liefst in de
hitte van de middag. Wat los geld op
Tjalie Robinson
zak, een minuscuul notitieboekje en
een stompje potlood. Hij ging waar
heen hij wilde en kwam thuis wanneer
hij wilde. Hij kon ook schrijven wat hij
wilde. Hij heeft op zijn sloffen meer
gezien, gehoord, meegemaakt en op
geschreven dan welke schrijver of
schrijfster ook in Indonesië. Hij zat
tussen de bedelaars en de prostituees,
vissers en handelaren, schrijvers, dich
ters en schilders. Het maakte niet uit
wat ze voor de kost deden, hij ont
moette alleen mensen in hun ware ge
daante, omdat hij tot hen kwam als
Tjalie zoals hij was.
Toch waren de jaren '50 waarin hij de
"Piekerans" schreef niet de makkelijk
ste voor hem, voor ons. We hadden
werkelijk piekerans om de toekomst.
In de "flashbacks" in zijn boeken waar
in Tjalie over zijn jeugd vertelt, vlucht
te hij misschien onbewust voor de ver
andering waarover Ananda Moersid nu
schrijft. Als U goed leest, ligt vaak in
zijn kostelijkste verhalen een diep-ver-
borgen afscheid. Ik herinner me dat hij
Vertaling van het vetgedrukte
Werkelijk, dat alles vindt U in Jakarta.
Alles is er te vinden en alles mag er.
Wie het eerst komt, het eerst maalt.
Eens heeft wijlen Tjalie Robinson, een
Bataviase Indo die in Nederland woon
de en daar veel verhalen vol nostal
gische humor schreef over het Jakarta
van tempo doeloe, de kans gekregen
hierheen te komen. En hij die elke
gang van Mester en Jatinegara via
Bungur tot Ancol en Pasar Ikan had
platgelopen, heeft toen met tranen in
zijn ogen gevraagd: "Waar is dat Ja
karta van die goeie ouwe tijd, toen ik
nog klein was? Waar is het Jakarta
van mijn jeugd gebleven?"
O, meneer Tjalie, alles op deze wereld,
langzaam of vlug, goed of kwaad, het
verandert, gaat voorbij.
Moge God alles ten beste keren.
Moge God ons een "nasib baik" schen
ken.
Di Jakarta segala ada. Anda mau apa tinggal pilih saja: Mau cari hiburan dengan
keluarga? Pergi saja ke Taman Impian Jaya Ancol. Bayar kareis masuk. Lalu
baca pengumuman apa yang ditawarkan. Di situ ada lebih dari tiga puluh impian
menanti: Taman Lumba-Lumba, Pasar Seni, Padang Golf, Sirkuit Mobil dan Mo
tor, Panti Pijat, Teater Mobil, Pantai Molek, Pantai Indah, Gelanggang Kuda
Marina, Bowling, Klub Malam dan Motel, Pondok Putri Duyung. Bahkan Musholla
Pos PPPK, Toilet Umum dan masih banyak lagi yang lain.
Pokoknya dua puluh empat jam "penuh senyum dan kenangan" sesuai bunyi
tawaran brosur yang diterbitkan dalam dua bahasa: Indonesia dan Inggris. Tapi
ingat, disarankan pilih-pilih dulu mana yang anda pergi sendiri saja atau bersama
keluarga. Anda lapar dan butuh makan? Bagaimana selera anda: mau makanan
pribumi? Soto Kudus, Madura atau Kediri, atau ketiga-tiganya. Atau mau tuak,
tuturaga, tino rangsak, paniki, gule, tongseng, ikan rica-rica, pepes Sunda,
lalapan.
Maka pusat-pusat kaki lima di Blok M., Kebayoran adalah salah satu dari sekian
banyak food centre yang pantas anda jajaki. Atau anda lebih tertarik pada ma
kanan, minuman yang ringan, keras, dengan cita rasa internasional? Bar-bar dan
restoran-restoran yang menjual impian suasana ala Pegunungan Alpen Swiss,
bistro di Paris atau tea house Jepang dengan mudah dapat anda capai sepanjang
jalan Thamrin
Atau anda lebih suka diam saja di rumah? Untuk itu, para pengusaha real estate
ada menawarkan sekian banyak kemungkinan memiliki rumah idaman. Apakah
selera anda ke arah yang klasik? Pondok Indah menawarkan istana mansion
dengan begitu banyak pilihan kolom tiang. Ada tipe Yunani Lonia, Doria dan
Korintia. Atau Spanyol model Alhambra lengkap dengan soko guru ukiran dari
Kudus.
Atau mungkin anda tipe manusia modern yang tak suka hal-hal yang praktis dan
tidak mutakhir. Daerah Simprug menawarkan sederet bangunan yang lebih mirip
satelit daripada rumah. Dengan menara-menara beton tanpa jendela satu pun,
sungguh sulit dibayangkan ke mana larinya para penghuni bila suatu saat
AC-nya mati.
Sungguh, semua ini ada di Jakarta. Semua ada dan semua boleh. Siapa cepat,
pasti dapat. Suatu saat, almarhum Tjalie Robinson, anak Indo Betawi yang
bermukim di Negeri Belanda dan banyak menulis cerita-cerita penuh humor
nostalgia tentang Jakarta tempo doeloe sempat mudik ke mari dan ia yang biasa
berjalan kaki menyusuri gang-gang di Mester, Jatinegara, liwat daerah Bungur
sampai ke Ancol terus ke Pasar ikan, sambil menitikkan air mata bertanya:
"Waar is dat Jakarta, van die goeie ouwe tijd, toen ik nog klein was?" Manakah
dia Jakarta masa kecilku?
O, mijnheer Tjalie, semua di dunia ini lambat atau cepat, baik atau buruk pasti
berubah.
Moge God alles ten beste keren. Semoga Tuhan menganugerahi kita nasib baik.
Ananda Moersid
2
