steaa asaai sssum
publiceerd. Nu, drie jaar later, weet ik
daar veel meer van.
Het was niet één bundel maar het wa
ren er twee, elk met tien krontjong
liedjes. De bundels heetten "Krontjong-
Liederen, Verzameling der meest be
kende krontjong-liederen voor piano
of accordeon, Arrangement Laan Waï-
lan, met zang en Rythmische Begelei
ding ad libitum".
Al in een vroeg stadium van mijn on
derzoek hoorde ik de naam "Daan
Mogot". In een wat later telefoonge
sprek zei iemand "Laan Mogot". Het
was tenslotte Dé de Wolff die me
vertelde: "Dat weet ik zeker, Laan
Waïlan was een pseudoniem van Frans
Mogot". Bij vorige zegslieden was dus
de klank "Daan-Laan" blijven hangen.
De twee bundels 1,50 per stuk) wa
ren een uitgave van J. Poeltuyn te
Amsterdam-Z., Deurloostraat 18. Wan
del er eens langs als U in de buurt
woont. Wie zou daar nu zitten
Inmiddels heb ik al geruime tijd gele
den van Riekje Felius-de Koek, een van
de drie dochters van de in 1971 over
leden Frik de Koek (ik schrijf nu toch
maar Frik, want ik heb al zóveel com
mentaar gehad op mijn spelling 'Freek',
inclusief van zijn dochter "herself"
voornoemd) een stapeltje lichtdrukken
gekregen van de twintig krontjong-lie
deren. Ik weet nog goed hoe de grote
map bij ons door de postbode werd
aangereikt en dat ik, m'n hele werk
vergetende, enkele minuten later mijn
cassette op onze recorder zette en dat
mijn vrouw Maud en ik, met die meer
dan vijftig jaar oude tekst voor ons,
de liedjes probeerden mee te zingen.
Menig Moesson-abonnee zal ons die
ervaring benijden. Helaas kunnen wij
aan dat verlangen niet voldoen. Op ie
dere bladzijde staat dreigend vermeld
"Copyright by the Dutch Gramophone
20
Van de opnamen van krontjong
band Insulinde kan ik geen cas
sette leveren. Ook van Orkes
Kroncong Oud Batavia durf ik
het niet aan. Van de eerste band
heb ik geen platen - ik heb ze
zelfs nooit gehoord - en van het
tweede orkest is de geluidskwa
liteit te slecht om daarvan co-
pieën te maken. Gesteld overi
gens dat ik het mag. Er bestaat
nog zoiets als auteursrechten...
Een échte krontjong, liggende op de knieën van Hannie Maks. Sterke uitvergroting van
een groepsfoto van de Hawaii-band van Eurasia, gemaakt omstreeks 21 juli 1927. Het heeft
er alle schijn van dat we hier te maken hebben met de eerste krontjong die ooit Nederland
bereikte.
Radio Works, P. Meyer, Amsterdam",
(hebben we die naam: P. Meyer al niet
eerder gehoord
Die auteursrechten zullen tussen 1928
en nu overgegaan zijn naar iemand
anders, maar niet naar mij of Moesson.
Wij mogen dus - helaas - die blad
zijden met muziek en tekst niet in
Moesson publiceren.
Tenslotte
de krontjong-gitaar zélf
De twee bundels met elk tien "kron
tjong-liederen" (ik houd die toen ge
bruikte omschrijving maar even aan om
discussies over krontjong-melodieën,
liedjes en pantoens te vermijden) heb
ben hetzelfde omslag: een oosters ge
kleed persoon met in de hand een
klein gitaartje waarop, met een ver
grootglas bekeken, vijf snaren te zien
zijn. Want dat was het kenmerk van
de krontjong-gitaar: ze was vijfsnarig.
Aan het boveneinde van de hals zijn
op deze tekening evenwel maar vier
stemschroeven te zien. Duidelijk dus
dat hier iets niet klopt.
In 1928 wist de illustrator "niet meer"
of "nog niet" hoe een krontjong-gitaar
er werkelijk uitzag. We komen er zo
op terug.
In 1972 verscheen in de "Moesson
reeks" het boek "De Krontjong-gui
taar" door Rosalie Grooss. Ze schreef
146 bladzijden vol over de achtergron
den en de herkomst van krontjong-
muziek, maar gaf nergens een exacte
beschrijving of een afbeelding van het
instrument waaraan ze de titel van het
boek ontleende. Helaas heb ik haar
niet meer mogen ontmoeten ondanks
de door de redactie van Moesson on
dernomen pogingen; ze overleed in
1979, enkele maanden na de publicatie
van mijn eerste artikel.
Even onderbreek ik m'n verhaal om
vooral de oudere krontjong-liefheb
bers gerust te stellen. Van vele kanten
kreeg ik namelijk te horen - en ook
Frik de Koek schreef al in 1967 in
die zin - dat je nooit over een kron
tjong-gitaar mag spreken. Een gitaar
was een groot, voornamelijk machinaal
gemaakt instrument dat gewoon in de
muziekhandel te koop was. Een kron
tjong was een klein, vijfsnarig, hand
gemaakt tokkelinstrument, dat oor
spronkelijk vooral in Toegoe ten wes
ten van Batavia werd vervaardigd.
Hèndgemaakt, maar wel in grote aan
tallen: die kleine, op een gitaar lijkende
"krontjongs" bereikten in de loop der
jaren grote delen van de Indische ar
chipel. Voornamelijk de jongere Indo-
Europeanen leken zich tot dit instru
ment aangetrokken te voelen.
Twee jaar geleden, in november 1979,
kreeg ik enkele uren oud-ukelele-spe-
ler van krontjongorkest Eurasia Hannie
Maks op bezoek. In het Kerstnummer
van 1979 publiceerde ik maar een klein
deel van alles wat hij mij tijdens dat
bezoek vertelde en van de vijftien ou
de foto's die hij meebracht werden er
maar drie bij het artikel afgedrukt.
Pas nadat ik mijn artikel bij Moesson
had ingeleverd en ik de verward ge
raakte stapel notities ging ordenen,
viel mijn oog op een foto, waarop Han
nie Maks staat afgebeeld, zittend met
een ukelele in zijn handen en op zijn
knieën liggendeen krontjong I De
groepsfoto was zo ongelooflijk scherp
dat met een vergrootglas duidelijk te
zien was dat het hier een vijfsnarig
instrumentje betrof waarbij de stern-
schroefjes aan de bovenkant van de
hals als de vijf op een dobbelsteen
gerangschikt zijn.
Tijdens zijn bezoek vertelde Hannie
Maks me over deze instrumenten het
volgende: "Ik ben al erg jong aan die
muziek gaan hechten en zodoende heb
ik, toen ik in '26 naar Holland ging ook
mijn ukelele en mijn krontjong meege
nomen. Helemaal zomaar voor de aar
digheid, niet wetende dat ik daar weer
in een groepje jongens terecht zou
komen waar ze gebruikt konden wor
den. Ik was toen wel de enige bespe
ler van een krontjong die er was; uke
lele daar hadden ze hier in Holland al
wel van gehoord, maar de krontjong
nog niet
(lees verder volgende pagina, onderaan)
