Mochtar Lubis"Een tijger valt aan"
BOEKBESPREKING
De sprekende voorplaat van "Een tijger valt aan" maakt dat de belangstelling
direct gewekt wordt. In de eerste plaats is de auteur, Mochtar Lubis, voorwaar
niet de eerste de beste. In de tweede plaats is elk goed verhaal over de "ge
streepte" de moeite van het lezen waard, terwijl onmiddellijk namen als Wes
tenenk, Pieters, Kolmus en natuurlijk Lex Denninghof-Stelling op het videoscherm
van het geheugen komen.
Het gaat hier om de lotgevallen van
een groepje arbeiders dat in het bos
hars verzamelt en dan aangevallen
wordt door een oude tijger, een "man-
eater".
De groep van zeven met als hoofdper
sonen de oude Pak Haji, de vijftigjarige
Wak Katok en de jeugdige negentien
jarige Buyung; allen, ook de anderen
uit de groep zijn ons vertrouwd ge
worden. Tijdens het lezen zijn we even
op de huma, daar aan de rand van het
bos en warempel, de bekende geuren
en geluiden zijn er weer! Het beschre
ven oerwoud is geen nostalgische ver-
weg herinnering, maar een merkwaar
dige realiteit van een natte humus-
bodem met hoge kiara stammen en
gezeefd zonlicht door het bladerdak.
We zijn met de harszoekers op pad in
de vochtige atmosfeer van het lage
bos en horen zo met hen de kreet van
het mannetjes hert dat de hinde roept.
We leren vooral de drie eerder ge
noemde hoofdpersonen goed kennen.
Daar is de oude wijze gedesillusio
neerde weduwnaar Pak Haji, die in
dracht van de K.P.M. mocht worden
opgevolgd.
Met de schepen werden nu voorraden
en militairen binnen het gebied van
Noord Celebes verspreid en copra
aangevoerd. Militaire bewaking aan
boord moest er voor zorgen dat de
schriftelijke vaaropdrachten, die door
de Militaire Gouverneur waren gege
ven, volledig door de scheepsofficie
ren en bemanningen zouden worden
uitgevoerd.
Het sterkste staaltje van durf van de
junta tijdens één dezer reizen was wel
het onverwachts en in het diepste ge
heim varen met het ss. "Swartenhondt"
naar de havenplaats Makassar in Zuid
Celebes om daar uit het hol van de
leeuw enkele bataljons Menadonese
militairen compleet met hun volledige
bewapening en transportmiddelen af
te halen. En passant werd het gehele
wapendepót leeggehaald. De pro-Java
autoriteiten te Makassar waren volko
men verrast en durfden met de aan
wezige Javaanse troepen de embarka-
tie van de Menadonese bataljons niet
tegen te houden.
Ook kregen zij daar de kans niet toe,
omdat de commandanten van de Java
troepen voor een "spoedvergadering"
bijeen waren geroepen. Zij kwamen op
die "vergadering" tot de ontdekking
dat zij door Menadonese Militaire Po
litie werden vastgehouden, zolang de
embarkatie duurde.
Tijdens de gehele militaire operatie
lag het hele havengebied en omgeving
heel zuid-oost-Azië heeft rondgezwor
ven en meer dan dertien ambachten
had. Na zijn gang naar Mekka is hij
weer terug gekomen in zijn thuis-
kampong en wil dan eigenlijk alleen
maar met rust gelaten worden.
Leider van de groep is de sterke Wak
Katok, groot vechter en jager voor het
aangezicht des Heren, ledereen heeft
ontzag voor hem en velen vrezen zijn
kennis van geheime krachten en
magische bezweringsformules; hij is
kruidkenner, dukun en guru van de
jongeren, ook van Buyung en anderen
uit de groep. Hij is de enige, die in het
bezit is van een schietwapen, een
weliswaar oud, maar zuiver schietend
voorlaadgeweer, waar Buyung overi
gens ook goed mee weet om te gaan.
Hij is de jongste van de groep, een
open, eerlijke en schrandere knul, die
wat de ernst van het leven betreft, "op
de drempel vol geheim staat", dit geldt
onder vuurbereik van opgestelde zwa
re mitrailleurs. De voorbereiding van
deze coup had in het diepste geheim
plaatsgevonden en verliep meesterlijk.
Zelfs de gezinnen van de militairen en
bagage konden worden meegenomen;
onze K.P.M. schepen zijn altijd op der
gelijk vervoer berekend geweest.
In de loop der weken dat de schepen
nu reeds op de rede van Menado
lagen, werden echter de proviand- en
brandstof voorzieningen steeds moei
lijker. Bij stukjes en beetjes moesten
uit allerlei toko's de laatste hoeveel
heden conserven in blik worden bijeen
gegaard. Alle leveringen van meel,
rijst, klapperolie, suiker, zeep en melk
in blik moesten via het militaire distri
butie-kantoor worden aangevraagd.
Aan boord moest de grootst mogelijke
zuinigheid worden betracht.
Tevens diende er aan boord voor te
worden gewaakt, dat er een geheime
10-dagen voorraad brandstof (stook
olie) werd aangehouden, opdat de
schepen eens in staat zouden zijn om
op eigen kracht deze gevaarlijke con
treien te kunnen verlaten, zo de ge
legenheid zich hiertoe zou voordoen.
Wat de behandeling van de Nederlan
ders en de buitenlanders aanging, kon
echter worden gezegd dat zij als gas
ten van de Permesta-regering werden
beschouwd en ook als zodanig werden
behandeld, mits zij zich als normale
burgers aan de wetten en bepalingen
hielden. Welk een enorme tegenstel
ling met het chaotische Java en de an-
ook voor zijn relatie met de door hem
zo bewonderde "zwakke" sekse.
Als dan de oude, maar nog krachtige
tijger, plotseling de groep aanvalt en
achter elkaar slachtoffers maakt, gaan
er in de groep voor wat de gevestigde
orde betreft allerlei dingen gebeuren.
Over het hoe en wat hiervan zullen
we niet uit de school klappen. Wel kun
nen wij zeggen, dat dit boek niet zo
maar een verhaal is - hoe boeiend ook
- van een gevecht op leven en dood
tussen mens en tijger.
Mochtar Lubis weet tot het einde de
spanning er in te houden en naar een
climax toe te schrijven, die van diepe
ernst en menselijke waardigheid ge
tuigt. Als pikante bijzonderheid is ons
opgevallen, dat zij die meegedaan heb
ben met de opstand tegen de Kompeni
in 1926, nu - begrijpelijk - mannen van
gezag zijn in eigen streek en kampong.
De vertaling is redelijk, maar toch zou
den wij het gewaardeerd hebben als
de vertaalster wat meer vertrouwd was
geweest met a. de geuren, kleuren en
geluiden van het oerwoud, b. het Su-
matraanse wildspoor en c. de behan
deling van een oude zwart kruit voor
lader. Alles bij elkaar vinden wij "Een
tijger valt aan" een goed boek, vaar
dig, vlot met een duidelijke boodschap
geschreven. AvL.
"Een tijger valt aan" - door Mochtar
Lubis. A. W. Sijthoff - Alphen a/d Rijn.
Boekhandel Moesson. Prijs 19,50 -
porto f 2,30.
dere gebieden, waar vandalisme en op
gezweepte haat hoogtij vierden.
De spanning in het gebied nam daar
entegen vanzelfsprekend met de dag
toe. De militairen schenen iets te ver
wachten; van verschillende zijden
kwamen berichten binnen over troepen
concentraties op Makassar en op Am-
bon. Over het samentrekken van sche
pen van de Indonesische scheepvaart
mij "Pelni" (Pelajaran Nasional Indo
nesia) en militair zwaar rollend mate
rieel op Ambon enz.
De Menadonezen hadden dit wel ver
wacht, aangezien de Soekarno-rege-
ring zeer goed wist, dat de Ambonezen
nog een appeltje hadden te schillen
met de Menadonezen en dus maar al
te graag deze in feite anti-javaanse
volken tegen elkaar wilde uitspelen.
Waren Ambonnezen en Menadonezen
het toen maar met elkaar eens gewor
den, dan hadden wij in Nederland
waarschijnlijk niet het probleem met
eerstgenoemden gehad, wat wij nu
hebben.
De situatie werd er niet aangenamer
op. We gingen er wel niet onder ge
bukt, maar het vooruitzicht om als Ne
derlanders tussen twee strijdende par
tijen te zitten, met alle eventuele nood
lottige gevolgen hiervan, deed vele Ne
derlanders en zelfs ook verschillende
buitenlanders zich tot mij wenden (de
K.P.M. is in moeilijke tijden dikwijls de
vraagbaak geweest) met het dringend
verzoek of zij niet geëvacueerd konden
worden. (wordt vervolgd)
29
