Op tournee.
Elke maand ging Van Roon op tournee,
soms met de mantri-belasting, dan
weer met de veearts of met een in
genieur van Openbare Werken, die
daarvoor uit Palembang overkwam.
Dan was nij dagenlang verdwenen.
Aardeman, die meeliep hield van dit
buitenwerk en genoot van deze toch
ten door het prachtige berggebied.
Met de fiets of te voet, te paard of
per ossekar toerden zij dan door de
onderafdeling. Nooit ging Van Roon
alleen. Altijd begeleidde hem een Pa-
sirah en enkele doesoenhoofden en
natuurlijk niet te vergeten zijn oppas,
die voor zijn eten zorgde en de koffer
droeg, een soort civiele dardanel En
minstens vijf nachten per maand moest
in een doesoen overnacht worden om
het contact met de bevolking te on
derhouden. (ukase van de resident)
Pagar Alam, 705 meter hoog in de
bergen, was het neusje van de zalm
voor een bestuursambtenaar. De jonge
mevrouw Aardeman, die meekwam met
haar man, administratief ambtenaar op
een salaris van 250,'s maands en
25,reiskosten en toegevoegd aan
Van Roon, was verbaasd, dat de tocht
van Batavia naar Palembang zo vlot
verliep. En opgelucht, want zij was
enkele maanden in verwachting.
Aardeman was 6 maanden tevoren af
gestudeerd als indoloog in Leiden. Jong
en energiek, slank van postuur met
een smal gezicht met een bos donker
haar en oplettende bruine ogen, droeg
hij al spoedig de goedkeuring van Van
Roon weg. Hij werd goed aangepakt,
deze jongeman zonder ervaring Elk
onderdeel van het vak werd hem ter
dege bijgebracht. Allereerst het nor
male klerkenwerk: het agenderen, het
inschrijven van de binnenkomende
brieven, het bijvoegen van de vorige
correspondentie, die hierop betrekking
had, liet reproduceren van oude stuk
ken, het uitwerken van de disposities,
het opbergen van de afgedane corres
pondentie in de diverse hoofden: A-
graria, Belasting, Erfpachtsaanvragen
enzovoort. Het voornaamste was ech
ter de financiële administratie. Dus do
boekhouding; het kasboek, het hoof-
denboek en het kasopnameregister.
Alles moest deze manus van alles
perfect bijhouden. Elk kastekort moest
uit eigen middelen worden bijgepast
Klein beginnen was Van Roons devies.
Dat duurde een week.
Toen Aardeman dacht dat hij de zaak
beheerste, stuurde Van Roon het hele
personeel naar huis en ging zelf op
tournee en gaf Aardeman opdracht de
zaken nu eens alleen draaiende te
houden. Ziezo. Toen merkte Aardeman
wat er aan zijn kunnen ontbrak. Omdat
de controleur op tournee was, kon hij
door de kantoor oppasser de klerk
laten oproepen die hem op de nodige
tekortkomingen kon wijzen. Alleen de
kas werd Aardeman nog niet toever
trouwd.
Daarna werd hij een week meege
stuurd met de mantri belasting, die
de zogenaamde belastingbeschrijving
hield. Dat was heel leerrijk, omdat men
nu rechtstreeks met de kleine man in
aanraking kwam en diens levensom
standigheden van dichtbij kon bekij
ken. Daarna moest het behandelen
van erfpachtsaanvragen worden ge
leerd. Aardeman schikte zich overal in.
Dat doe je als je jong bent. Hij vond
Van Roon wel erg autoritair en be
dacht dat hij het later in sommige
opzichten anders zou doen
Op een dag reisde hij samen met Van
Roon en de mantri tjatjar (pokken-
mantri) naar een dorp, waar nogal
veel framboesia heerste. De bevolking
was er niet toe te krijgen zich voor
deze ziekte, die ook het gezicht aan
tastte, te laten behandelen. Maar de
dreigementen van Van Roon ze alle
maal in de cel te zullen stoppen als ze
wegbleven, hadden tot gevolg dat de
patiënten gehoorzaam gehurkt op een
plein zaten te wachten onder een
schaduwrijke regenboom. Van Roon
had nóg een stok achter de deur. Om
de bevolking te overtuigen, dat het
niets was, zo'n injectie (soentik) had
hij een doesoenhoofd kunnen bewe
gen zich en plein public te laten
injecteren. De man zelf had framboe-
siewonden in zijn gezicht. De Kria
kreeg zijn injectie. Was het de warmte
of toch de schrik? Hij viel prompt van
zijn stokje
Het volgende ogenblik waren alle pa
tiënten verdwenen, gevlucht als kui
kens voor een kiekedief. Wat Van
Roon ook brulde of dreigde, niets
hielp Ze kwamen die dag niet terug
voor de mantri tjatjar
Maar toen zij na 14 dagen dezelfde
doesoen bezochten, stond het zwart
van de framboesialijders en zij werden
ontvangen door een stralende Kria,
die er volkomen gaaf uitzag. Betere
propaganda kon men zich niet denken.
Beklimming van de Dempo.
Aardeman had het druk, maar genoot
van zijn werk. Enkele kilometers het
bos in lag de koffie- en thee-onder-
neming Pasoemah Estate van de Fa.
John Peet Co. op de helling van de
Dempo. Deze vulkaan van 3160 meter
hoogte was een uitdaging voor berg
beklimmers. Toen zich de gelegenheid
dan ook voordeed werd deze berg
reus beklommen. Aardeman en de ka
pitein van de Topografische Dienst en
enige militairen gingen op weg. Na
tuurlijk vergezeld door een zestal ket
tingberen, die de barang droegen. Het
was een overweldigende tocht. Boven
aangekomen konden zij de zee zien
aan de kust van Benkoelen. Drie nach
ten bivakkeerden zij daar in enige ten
ten, waarin hout gestookt werd voor
de warmte, want de temperatuur daal
de 's nachts tot een graad of 3 Cel-
cius
Op de top van de Dempo ligt een dal,
een meer van een meter of 300 breed
en lang. Het water van dit meer, dat
door allerlei spleten tot ver naar het
binnenste der aarde vloeide, werd
daar verhit en heel diep zelfs bereikte
het kookhitte. Het was net alsof de
spanning van dat tot kookhitte over
verhitte water door Aardeman aan den
lijve werd gevoeld. De druk van de
stoom werd daar zo groot, dat het
meer elke paar minuten scheen te
willen exploderen. Een siddering voer
dan over het wateroppervlak met een
geluid als van een schaterlach en een
hete golf van damp plofte de ruimte
in. Dan was het weer doodstil.
Geen beest of vogel was in de om
geving bespeurbaar, alleen dat sidde
rende water, dat iets griezeligs gaf
aan de naar zwavel riekende omge
ving. Een fijne stoomsluier verwoei na
melijk tegen de wanden van het meer
en zette veel zwavel af. Aardeman
bleef drie dagen en nachten boven en
kwam stinkend naar rook en zwavel
voldaan terug.
Geboorte van een dochter-promotie
overplaatsing.
Het telegram uit Palembang, dat zijn
bevordering tot adspirant-controleur
meldde, gaf de hele familie grote
vreugde. Hij kreeg 50 gulden salaris
verhoging en de 25 gulden reiskosten
behield hij. Aardeman voelde zich een
hele Piet. Maar er kwam nog meer I
Het jaar neigde ten einde en op de
laatste dag van december werd zijn
dochter geboren. Dat was voor het
plaatsje een hele gebeurtenis, leder
een leefde mee. De vrouw van de
gezaghebber in Tebing Tinggi werd
spoorslags door Van Roon per auto
gehaald en kwam van 110 kilometer
ver naar Pagar Alam om te bakeren.
Heerlijk dat men elkaar in de binnen
landen zo spontaan hielp.
Een paar maanden later werd Aarde
man bij Van Roon geroepen. Dat kwam
natuurlijk dagelijks enkele keren voor.
Maar dit keer, was er iets bijzonders.
Van Roon keek hem doordringend aan
en deelde hem mede, dat hij werd
overgeplaatst naar Soeroelangoen,
waar de controleur met ziekteverlof
ging. Die moest Aardeman met spoed
vervangen. In Soeroelangoen zat een
zekere Stolte als enige Europeaan in
de rimboe. De eenzaamheid van het
kleine gehucht, 500 km het binnen
land in, had hem zenuwziek gemaakt.
Dat werd duidelijk, toen Stolte op her
haalde aanmaningen van de Resident
bepaalde stukken omgaand af te doen
balorig had geantwoord: "Verzoeke
herinneringsregen stopzetten punt. de
zerzijds wordt niets meer gedaan
Het werd de hoogste tijd deze man
met ziekteverlof te zenden, wat na
medisch advies prompt gebeurde.
Waar lag Soeroelangoen in hemels
naam en hoe bereikte je die buiten
post
(lees verder pagina 10)
