DE OEDJOENG
Pasoeroean's sociëteit de "Harmonie".
HOTEL EN SOCIËTEIT
De oude Pasoeroeanezen onder ons
zo die er nog zijn - moeten zich wel de
ogen hebben uitgewreven bij het zien
van het pover gebouwtje, op de foto
in Moesson van 15-5-1982 bij het arti
kel over Johannes van Soest aange
duid als de Sociëteit Concordia van
Pasoeroean.
In werkelijkheid is (was?) dit een im
posant wit gebouw in oud-koloniale
stijl, van de straat gescheiden door
een groot gazon, dat de oprijlaan be
grensde, en met een brede marmeren
trap naar de wijde, door Ionische zui
len gesteunde voorgalerij.
Die soos stamt uit de rijke tijd van
de suiker, waarvan in de Oosthoek
Pasoeroean het middelpunt was. Naast
de soos had je dan ook het Suiker
proefstation.
Van oudsher is dit een volksvermaak
voor de desabevolking net als de
koeda-kèpang. Of het Oedjoengspel
over heel Indonesië en in het vroegere
Indië bekend is weet ik niet. Ik weet
wel dat het in de omstreken van Jom-
bang bekend staat, omdat ik zelf hier
ben geboren. Maar dit werd al ver
voor de oorlog verboden. In de tijd
ver voor 1930, toen het nog uitgevoerd
mocht worden, behoorde mijn vader
tot één van hen, die af en toe na een
goede padi-oogst dit schouwspel ging
tanggappen.
Wij hadden ons huis in de desa met
een ruime voorgalerij, dus geen moei
lijkheden voor een uitvoering. Een ie
der kende mijn vader en onze naaste
familieleden. Mijn vader liet dan één
van de voormannen of de "Djago", zo
als ze genoemd worden, komen om af
te spreken hoeveel zo'n partijtje Oe
djoengspel moest kosten. Hoe lang
zo'n tanggapan duurt kan ik niet pre-
Hoewel zelf geen ex-ingezetene van
Pasoeroean moest ik er meerdere ma
len voor enige tijd zijn en bewaar aan
die soos vele genoegelijke herinnerin
gen. Vandaar - zij het wat laat - maar
geen van de lezers van Moesson
schijnt dit te weten of te hebben opge
merkt - dat ik U toch nog op die ver
keerde foto wil attenderen.
P. STOLK
Het "povere" gebouwtje op de foto in
Moesson 15-5-'82 is de voorgalerij van
Hotel Morbeck in Pasoeroean, overi
gens in dezelfde oud-koloniale stijl ge
bouwd als de Sociëteit de "Harmonie"
(niet "Concordia" I). Voor een niet-Pa-
soeroeanees lag de vergissing voor de
hand, waarvoor wij de lezers onze
verontschuldiging aanbieden. Intussen
plaatsen wij hierboven de echte soos
van Pasoeroean.
cies vertellen, want ik was een jaar of
vijf, maar ik kan het me nog goed
herinneren. Voor mij leek het een hele
dag. Intussen ging het als een lopend
vuurtje dat er bij die toean op die dag
en die datum de Oedjoeng vertoond
zou worden.
Mijn vader was altijd gek op tanggap
pen. Dan wajang koelit, dan wajang
orang, en de Oedjoeng. Voor de orang
djoealan was en is het een goede ge
legenheid om te kunnen verkopen,
djadjanan tot ijs-setrop toe. Dat ging
makkelijk want wij hadden een groot
voorerf. Van heinde en ver kwamen ze
om te kijken. Als je altijd in een stad
hebt gewoond kun je je niet voorstel
len hoe gezellig het kan toegaan in de
desa.
Nu terug naar het Oedjoengspel. De
leider zoekt dan spelers uit diverse
desa's. De Oedjoeng is een gevecht
tussen twee man en een rotan zweep
als wapen; het moet een goede rotan
soort zijn. De spelers kleedden zich als
de Madoerees in een zwarte wijde
broek en een oedeng (hoofddoek) met
de punt naar boven, en bloot bovenlijf.
Als het spel gaat beginnen hoor je de
klanken van de kendang, gong, kenong
of kempooi, en onder deze begeleiding
komen de spelers naar voren, twee
man staan tegenover elkaar. Degene
die in de verdediging is, heft de ro-
tanzweep in een halve boog voor het
gezicht en de tegenstander moet met
zijn zweep de ander proberen te raken
op de blote rug. Het publiek kijkt ge
spannen toe en af en toe klinkt een
gejoel. Ik geloof dat het op dezelfde
wijze toegaat als bij een boks- of voet
balwedstrijd met de supporters.
Het spei of gevecht duurt slechts een
paar minuten en dan komt de ene in
de verdediging en de ander moet er
op toeslaan. De speler die slagen
heeft geïncasseerd is de verliezende
partij. De striemen op die blote rug
zien er rood-zwart uit, maar na zo'n
gevecht vegen ze met hun vlakke hand
met wat spuug erop over de striemen
en dan is het gedaan. Vroeger ging,
voor het spel begon, eerst één van de
mannen (Beso) een dans uitvoeren met
een slendang pani over de schouder
en in de slendang een koperen bo-
kor (kom). Hij kwam langs de kijkers
en een ieder gooide er wat centjes in.
Die centen waren waarschijnlijk voor
de winnaar.
De slendang pani is een zijden slen
dang, lichtgroen tot geel gekleurd, met
zwarte franje aan beide uiteinden en
bepaalde figuren op de slendang zijn
ook zwart. Deze batikfiguren hebben
een bepaalde naam. Onder dezelfde
klanken van de kendang, gong en
kempooi werd de dans uitgevoerd.
Misschien hoorde dat in die oude tijd
wel zo.
Wie onder onze oudere Indo's is dit
Oedjongspel bekend? In 1976 toen ik
met mijn man voor het eerst weer naar
Indonesië kwam, kregen wij een uit
nodiging van de loerah van de desa
Ngoro, waar wij ook logeerden, om
naar een Oedjoeng-uitvoering te kij
ken. Er moest geld in het laatje komen
om een wijkhuis te kunnen opzetten.
Na eerst vergunningen te hebben ge
kregen van diverse instanties mochten
ze het opvoeren. Na een halve eeuw
zag ik dit spel weer. Voor mijn man
was het nieuw.
Het verschil was, dat ze nu sloegen
met een zweep van lidi (nerven van
klapperblad) gevlochten, eindigend in
een punt. Geen speciale kleding als
de Madoerees, wel ontbloot bovenlijf,
en onder dezelfde klanken van de
muziek. Geen voordans door één van
de spelers. Als altijd een groot enthou
siast publiek en niet te vergeten de
orang djoealan. Wat wil je als het op
de aloon-aloon wordt vertoond.
Voor enkele honderd roepiahs konden
wij het spel bijwonen. Kort geleden
ben ik weer in Indonesië geweest en
weer werd er een Oedjoengspel ge
geven, maar ik maakte het niet mee,
ik zat in Jakarta.
A. v.d. S.
11
