NAAR DE GROTE OOST
In de ruim veertig jaren die ik in Indonesia heb doorgebracht, was ik nog niet verder oostelijk geweest dan Lombok.
Wel had ik eenmaal een kort bezoek gebracht aan Ujung Pandang, dat toen nog Makassar heette, maar verder was
de "Grote Oost" voor mij onbekend gebied.
Daar de jaren niet stilstaan, was ik blij met een uitnodiging van een, eveneens bejaarde, vriendin om bij haar in
de Minahassa te komen logeren. Gelukkig kon ik een reisgenoot vinden, en samen maakten we een plan om,
na Manado, ook Ternate, Ambon en Ujung Pandang te bezoeken.
Laat ik beginnen met te vertellen dat deze reis een openbaring voor me was I De reden dat ik hierover wat wil ver
tellen is mijn hoop, dat onder de lezers van Moesson wellicht anderen hierdoor aangemoedigd zullen worden om
deze gedeelten van Indonesia ook eens te gaan bezoeken. Zij zullen er geen spijt van hebben.
Onze reis begon, en eindigde, in Su
rabaya, en we reisden per vliegtuig.
Hoewel een zeereis aantrekkelijk zou
zijn geweest, bleek dit, door beperkin
gen in onze tijd, niet mogelijk. De
scheepsverbindingen in dit gedeelte
van de archipel zijn zeer beperkt, en
bovendien onregelmatig.
Er zijn verschillende luchtlijnen in dit
gebied. Wij hadden Merpati uitgeko
zen, omdat dit de enige luchtlijn was
die we de gehele route konden ge
bruiken. Wij waren over Merpati zeer
tevreden, en de tarieven zijn zowat
20% minder dan van Garuda. Mandala
is nog goedkoper dan Merpati, en ook
daar schijnt de service zeer goed te
zijn. Maar omdat Mandala niet naar
Ternate vliegt, kozen wij Merpati.
Tenslotte is er nog Bouraq, die ook
goedkoop is, maar waarvan de routes
een beetje doen denken aan een "boe-
meltrein". Want Bouraq maakt b.v. van
Manado naar Surabaya niet minder
dan vier stops, tegen de andere lucht
lijnen één of twee, of zelfs géén. (Man
dala).
Merpati gebruikte voor onze vluchten
merendeels kleine toestellen. Dit had
het voordeel dat laag genoeg gevlo
gen werd om van het landschap te
kunnen genieten; iets wat bij de jets
geheel onmogelijk is. Zo was b.v. de
vlucht van Ujung Pandang naar Me-
nado, over West Sulawesi, en Midden-
Sulawesi, bijzonder fraai. En ook de
vluchten naar Ternate, en naar Ambon,
over talloze eilanden en eilandjes,
waren erg mooi.
Er zijn enkele dingen die men moet
weten, en die wij onderweg leerden.
Zo is bv. overal de officiële "check-
in time" twee uur voor vertrek, en wij
hielden ons daar trouw aan, en kwa
men vaak vóór dag en dauw op de
luchthavens aan. Maar we vonden dan
altijd dat het kantoor van Merpati nog
gesloten was. Dat we bijna altijd te
laat vertrokken (jam karet) mag nau
welijks verbazing wekken, en mocht
de pret niet drukken. Hoofdzaak was
dat we veilig arriveerden, mét onze
barang, en dat is altijd het geval ge
weest. Na deze inleiding wil ik U graag
wat vertellen over de plaatsen die wij
bezochten.
Minahassa
De voornaamste, en duurzaamste, in-
16
'Mi
Het vliegtuigje van Merpati, dat ons door
de Grote Oost vloog.
druk van de Minahassa zijn de bloe
men I Ik had nog geen gebied gezien
in Indonesia waar zóveel bloemen zijn.
Ze zijn er langs alle wegen, en tot in
de kleinste tuintjes van de meest een
voudige huisjes: canna's, marygolds,
kembang sepatu, kambodja enz. Maar
het meest hebben we genoten van de
bougainvilleas. Die worden op de een
of andere manier zó gekweekt dat het
grote bouquetten waren, in de prach
tigste kleuren.
Die bloemen zijn dus overal, maar van
alle plaatsen spant Tomohon toch de
kroon wat bloemen betreft. Het is een
plaats die zowat 40 km van Manado
ligt, en zowat 800 meter hoger. Van
Manado gaat een slingerende weg om
hoog, met prachtige uitzichten op de
stad, en de vlakte, en daarachter de
zee. En Tomohon zelf is een keurig
stadje, met twee grote ziekenhuizen,
en talloze onderwijsinstellingen, en dat
alles omgeven met louter bloemen.
Een tweede "duurzame" indruk maakt
de naam Ratulangi. Sam Ratulangi
wordt als de voornaamste strijder voor
de onafhankelijkheid van de Minahas
sa beschouwd, en daarom heeft alles
die naam. Het vliegveld heet Ratulangi,
en de hoofdstraat van Manado heet
Ratulangi, en de universiteit daar heeft
dezelfde naam, en ook verder in de
Minahassa komt men die naam steeds
tegen. En in Tondano, waar Sam Ratu
langi geboren werd, is een zeer in
drukwekkend gedenkteken voor hem.
We maakten verschillende tochten, en
op één daarvan reden we naar het
zuid-westen langs de kust. Dat is het
begin van de Trans-Sulawesi highway,
die uiteindelijk Manado en Ujung Pan
dang moet verbinden. Het gedeelte
waar wij reden gaat naar Gorontalo,
en schijnt geheel klaar te zijn, maar
er ontbreken nog twee bruggen, zodat
een tocht naar Gorontalo nog niet
mogelijk was.
Wij reden daarom naar Kotamobagu,
wat een aardig stadje is, en centrum
van veel scholen, en andere onderwijs
instellingen. Langs een andere weg
reden we terug. Daarbij kwamen we
over een bergpas, en daarna langs
twee wondermooie bergmeren, hier
ook alweer, overal bloemen.
We logeerden in Tumpa'an, een dorpje
op 60 km van Manado, aan zee ge
legen. Onze gastvrouw woont daar in
een honderd-jaar oud huis; behalve
dat er electriciteit is aangelegd, en
een badkamer is bijgebouwd, is alles
nog precies hetzelfde als honderd jaar
geleden. Dus geen "mod. comf', geen
airconditioning behalve de "a.c. alam"
die ruim voldoende was; het huis op
neuten, met een kolong waar de zee
wind door kon waaien; hoge plafonds
en hoge ramen; en een grote tuin vol
prachtige, grote schaduwbomen.
We maakten vele tochten, en de we
gen waren voor 25% goed, voor 50%
matig en voor 25% uitgesproken
slecht; maar het natuurschoon was al
tijd overweldigend. De bevolking was
vriendelijk, en het aantal mensen dat
ons in het Hollands aansprak was ver
rassend groot. En het waren niét uit
sluitend de ouderen, maar ook veel
jonge mensen.
We zwommen er in zee, en dronken
klapperwater uit klappers die ons gul
werden aangeboden. En we genoten
van de vis, kersvers gevangen. We
hadden er een heerlijke tijd, en het
mooiste waren de bloemen
Ternate
Ternate was voor mij het hoogtepunt
van deze reis.
Het ligt, als een klein, groen juweel in
de immense, diep-blauwe zee, met als
centrum de steil-oprijzende vulkaan,
de Piek van Ternate. De kuststrook,
waar vrijwel alle mensen wonen, is
maar smal, en uiterst vruchtbaar. Het
is maar een klein eiland, want de weg
eromheen is slechts 42 km lang.
Vrijwel direct na onze aankomst maak
ten we die rondrit, en het was onver
getelijk mooi I De weg stijgt, en daalt,
langs de kust, en geeft talloze door
kijkjes naar witte strandjes, en de
blauwe zee, tussen de klapperbomen
en de cenke-bomen door. Aan de an
dere kant van de weg rijzen de dicht-
