VOETSTAPPEN IN'N ANDERE WERELD
De wijkende grens
Het verwondert me altijd weer als mensen van alles bedenken om bovennatuur
lijke ervaringen, hetzij zelf beleefd of uit betrouwbare bron vernomen, zo
"natuurlijk" mogelijk te verklaren.
Dit kwam bij me op bij het lezen van het interessante artikel "De verpleegster",
onder de hoofdtitel "Over geesten en spoken gesproken" in Moesson van 15
augustus j.l. In de inleiding oppert F. v.d. Bosch diplomatiek dat wat een echt
paar in Malang beleefde met een meerijdende verpleegster, misschien een droom
was. "Dat de verhalen soms een beetje opgesmukt zijn, wil ik geloven. Ik
geloof zelfs dat dat er bijkomt. Ook dromen worden verfraaid, maar daarom
zijn ze nog geen bedrog I"
Diplomatiek, vergoelijkend, tactvol, vol sympathie voor het verhaal zelf - maar
wat gebeurde was toch een droom Gedroomd door twee mensen tegelijk
waarvan minstens één, de man, zowel wakker als bij zijn verstand geweest
moet zijn, want hij bestond het om zijn auto midden in de nacht van Soerabaja
naar Malang te rijden. Zoals telkens opgemerkt wordt door hen die zonder
meer in het bovennatuurlijke geloven: de aangevoerde- "verklaringen" zijn soms
fantastischer dan de gebeurtenissen zelf.
Waarom ontkennen mensen dat het
bovennatuurlijke bestaat? Wij weten
niet waar of wat wij waren voor onze
geboorte, wij weten niet waar wij na
onze dood heen gaan. Maar in het arm
zalig beetje tijd hier op aarde moet alles
verklaard kunnen worden. En als we
geconfronteerd worden met het totaal
onverklaarbare, vinden we er wel iets
op. Wat mensen verzinnen om bijvoor
beeld klopgeesten en andere manifes
taties te "verklaren" zou een moppen
boekje kunnen vullen. Het lijkt toch zo
voor de hand liggend om te zeggen:
wat er hier aan de gang is snappen
we niet, maar laten we er een ernstige
studie van maken. Met de nadruk op
ernstig.
Men kan aan het occulte geloven of
niet, maar het niet eraan geloven heeft
niets te maken met ontwikkeling. Als
de Javaanse vriend van de schrijver
van dit artikel met benijdenswaardige
zekerheid zegt dat hij "wel weet dat
zulke ervaringen in iemands innerlijk
opwellen", dan is dat een persoonlijke
mening waar hij het volste recht op
heeft. Het heeft echter niets te maken
met het feit dat hij "academisch ge
vormd and all that" is. Het alom ge
respecteerde British Society of Psy
chical Research werd opgericht door
geleerden en laat alleen universitair
gevormden en bona fide researchers
(vaak verenigd in dezelfde persoon)
toe. Ik vond dat tot mijn leedwezen uit
toen ik probeerde lid te worden I Zo
wel de Universiteit van Utrecht als
Duke University in de V.S. (en mis
schien andere Europese ook?) geven
colleges in parapsychologie.
Ik bestudeer en verzamel boeken over
hauntings (er is geen echt goede Ne
derlandse vertaling voor), geestver
schijningen, spookhuizen, uitsluitend
dat beperkte gedeelte van het uitge
breide en grotendeels onontgonnen
studiegebied van de parapsychologie.
Het fascineert mij eindeloos. Ik geloof
er aan. Maar een goed student van
parapsychologie heeft altijd een open
mind. Elke haunting is het tegengestel
de van iemand die terecht staat en die
voor de wet onschuldig blijft tot hij
schuldig bevonden is. Elke haunting
moet als schuldig (aan bedrog, ver
zinsel) behandeld worden tot alles na
gezocht en alle bedrog uitgesloten is -
dan wordt het onschuldig i.e. waar ver
klaard. En soms dat niet eens. Het be
vestigen van de "echtheid" van een
haunting heeft gewoonlijk heel wat
voeten in de aarde.
Hoe te verklaren dat zovele mensen
zelfs een persoonlijk ondervonden oc
culte ervaring uit alle macht proberen
weg te praten of, wat het meeste voor
komt, verzwijgen als een doodzonde?
Vinden ze een sympathiek gehoor, dan
zeggen ze: ja, ik ben niet gek, ik wéét
wat ik gezien (gehoord, gevoeld) heb,
het was iets onverklaarbaars, maar als
ik 't rondvertel lachen ze me uit (den
ken ze dat ik gek ben)Wat zijn
we bang voor spot, voor avontuur.
Want zo'n belevenis is toch een avon
tuur in een no-man's land waarvan de
grens even teruggeweken is om ons
een glimp te geven van een andere
wereld. Ja, we zijn bang. Want in die
andere wereld hebben we helemaal
geen voet aan de grond. Het is alle
maal (sorry voor de flauwe mop) zwe
verig en we moeten meezweven in-
plaats van fiks op vaste grond te
staan.
De studie van het bovennatuurlijke is
heel oud, maar vordert heel langzaam,
ze schijnt voor lange perioden stil te
staan. Oorzaken: gebrek aan mede
werking want het is bewezen dat veel
meer mensen occulte belevenissen
hebben dan openbaar gemaakt wordt;
bedriegerij, voor profijt of publiciteit;
angst voor het idee van dood en/of
hiernamaals dat men liever helemaal
wegdrukt; de mythe dat alleen onont
wikkelde, goedgelovige mensen aan
het bovennatuurlijke geloven waardoor
velen zich laten intimideren; het alles
doordringend modern materialisme dat
zo geheel vreemd - en daardoor vijan
dig - is aan de wereld van parapsycho
logie.
Tenslotte, helemaal afgescheiden van
het occulte maar toch een "kissing
cousin" is die prachtige vorm van lite
raire kunst, het spookverhaal. Ook die
verzamel ik en daar geniet ik van, in
tegenstelling met de horror story die
me onmiddellijk tegenstaat. Ik heb
nooit Poe of Collins of Roald Dahl
kunnen waarderen. Ik kan geen ge
noegen beleven aan verhalen over wat
mensen elkaar kunnen aandoen: ik heb
daar toch al geen illusies over. Maar
de zachtzinnige, treurende, verbijster
de schimmen, authentiek of gefin
geerd, zijn altijd interessant gezel
schap. En de volgende heeft zelfs ge
voel voor humor:
Twee mannen, vreemdelingen voor el
kaar, ontmoeten elkaar toevallig in de
doodstille, schemerige galerijen van
een eeuwenoud kasteel, op een late
wintermiddag. Een van hen, licht huive
rend, zegt:
"Nogal spookachtig, vindt u niet?"
"Gelooft u aan spoken?" vraagt de
andere.
"Neen," zegt de eerste spreker, "En
U
"Ja, ik wel", zegt de andere - en lost
op in het niet.
GREET GAUDREAU
POLTERGEIST
Ik ben gek op griezelfilms, goed grie
zelig, als er maar een zekere spanning
in zit, die eigenlijk buiten het werke
lijke griezelen voelbaar is. Maar te
genwoordig is dat griezelen ontaard in
puur sadisme, met de schokeffecten
loopt het echt de spuigaten uit, niet
eng, meer misselijk-makend en voor
labiele figuren (en daar lopen er nogal
wat rond tegenwoordig) kan het funest
worden. Funest voor de slachtoffers
die ze maken in de eerste plaats.
Dat men in het Westen eigenlijk niet
goed raad weet met het begrip "spo
ken en geesten" bewijst de film "Pol
tergeist" van Spielberg. Sluit mooi aan
bij wat Greet Gaudreau in haar artikel
schrijft, de grens van bovennatuurlijk
is zo ver verschoven dat we beland
zijn in een gebied van je reinste mis
daad en agressie.
In "Poltergeist" (klopgeest, wraak
geest) laat een gewetenloze project
ontwikkelaar (zijn er die wél een ge
weten hebben?) een modelhuis bou-
(lees verder volgende pagina)
18
