BOEKBESPREKING
DE LAATSTE LANDVOOGD
INDISCHE
OVERLEVERINGEN
10
(Vervolg: "Wedloop tussen waarheid en
onwelvoeglijkheid")
cobs er naast zat. Jacobs was niet de
eerste en enige "bevrijder" geweest en
de heer Sisselaar kan alleen verweten
worden dat hij nooit behoefte gevoeld
heeft zijn belevenissen op papier te
zetten, want dan hadden we nu ge
weten hoe het werkelijk was gebeurd.
Maar daarmee was de kous niet af.
Toen kwam de heer Ego (Oud Strij
ders Legioen) op het onzalige idee de
heer Plesman - op mij de indruk ma
kend van een bescheiden figuur - uit
te nodigen tot het herhalen van een
"hartekreet" die hij die dag eerder
had geslaakt tegenover enkele pers
mensen. Alsof er ergens een handle
werd overgehaald slingerde de heer
Plesman een reprise van zijn veront
waardiging de zaal in. Woorden als
"stront", "rotzakken" schenen bij de
hartekreet te horen om uit te drukken
hoe "belazerd wij door de Nederland
se Regering" zijn. Overigens vond ik
dat de dames en heren in de zaal de
stront allang van hun handen hadden
weten te spoelen, dat ze er prachtig
gekleed en gezond bijliepen en ze de
financiële belazerij ook wel te boven
waren. Want hoe enthousiast ook nu
weer de aanwezigen applaudisseerden
dit vond ik onwelvoeglijk ten aanzien
van de gastheer, ten aanzien van de
hele bedoeling van deze bijeenkomst.
Uitgeverij Wever heeft in de afgelo
pen 20 jaar een reputatie opgebouwd
Van Mook en het einde van de
Nederlandse invloed in Indië.
Bij de Uitgeverij Sijthoff verscheen
een boek over Dr. H. J. van Mook, de
laatste landvoogd van de hand van
J. G. Bijkerk, de lezers reeds bekend
als schrijver van "Vaarwel tot beter
tijden" en de romans "Erfenis van
haat" en "Codewoord Backpay".
Voor het schrijven van zijn werk over
Dr. van Mook heeft de auteur ge
bruikt gemaakt van interviews met
autoriteiten uit het voormalige Ned.-
Indië, raadpleegde hij het archief van
Van Mook alsmede de uitgebreide
literatuur op dit gebied en het verslag
van de verhoren van de Parlementaire
enquête-commissie.
Een grote betrokkenheid met de door
hem behandelde onderwerpen, die
spelen in de periode vlak voor en na
de oorlog in Ned.-Indië, kan men de
auteur zeker niet ontzeggen, en dit is
ook in ruime mate het geval met deze
verhandeling over de door Bijkerk be
wonderde laatste landvoogd.
Het optreden van de laatste landvoogd
- de laatste G.G. was immers Jhr. Tjar-
da van Starkenborgh Stachouwer -
stond in het kritieke tijdsgewricht na
de oorlog, toen deze zich met grote
energie inzette voor een zelfstandig,
als uitgever van "Indische" boeken.
Oorlogsboeken wel te verstaan, want
iets anders blijken wij niet meer te
kunnen opbrengen. Wij zijn Wever
dankbaar voor uitgaven als "Neder
land Onder Japanse Bezetting" voor
het belangwekkende werk over de
Japanse burgerkampen, en voor de
vele uitgaven waarmee schrijvers en
schrijfsters hun oorlogsherinneringen
maar ook hun frustraties van zich af
hebben kunnen schrijven. Misschien
een therapie voor de auteurs, maar
een financieel risico voor de welwillen
de uitgever, want laten we wel wezen,
kunnen we van het Nederlandse pu
bliek blijven verwachten dat ze zich
zullen interesseren voor die verre oor
log? Kan men zich ook voorstellen dat
men hier na 40 jaar liever Toon Her
mans, Jos Brink of desnoods Wolkers,
Reve en 't Hart leest? Misschien zou
het goed zijn als de Nederlandse uit
gevers eens zouden bekennen met
hoeveel onverkochte exemplaren van
die "Indische" boeken men zit.
Petje af voor de kalmte waarop de
heren Jacobs en Wever deze onpret
tige bejegening wisten op te vangen.
Er werden op het einde toch nog wel
weer wat prettige woorden gewisseld.
Over de Burma Spoorweg en de Pa-
kanbaroe lijn zal nog wel jaren wor
den gesproken. Maar om u de waar
heid te zeggen: Sesamstraat is na
zo n middag als de 26e oktober een
verademing. n
in een Unie met Nederland verbonden
federatief Indonesië, bloot aan felle
kritiek. Anderzijds oogstten zijn on
miskenbare gaven op bestuurlijk ge
bied ook veel bewondering.
Al lezend krijgt men een goede indruk
van de mens achter de landvoogd Van
Mook en bovendien (onder meer aan
de hand van privé-correspondentie)
een interessant kijkje achter de poli
tieke schermen, waardoor zijn per
soonlijke en politieke verhouding met
de belangrijkste figuren die een rol
speelden in het Nederlands-Indone
sisch conflict (Logeman, Jonkman,
Romme, Drees, Beel, Sassen, Spoor
en Helfrich om slechts enkelen van de
vele namen te noemen) wordt belicht.
Zijn onwennigheid met de partijpolitiek
in Nederland leidde er tenslotte mede
toe, dat hem in sept. 1949 door de
regering in Den Haag ontslag als Lt.
G.G. werd verleend.
In een aantal hoofdstukken worden
achtereenvolgens de jeugdjaren van
Van Mook in Semarang en Soerabaja
(waar zijn tijdgenoten Soekarno en
Hein Buitenweg met hem op de HBS
zaten), zijn plaats in de progressieve
Stuw-beweging en zijn ambtelijke
loopbaan behandeld, een loopbaan die
hem tenslotte zou brengen op de
hoogste posten in de Indische rege
ring: 1937 Directeur van het departe
ment van Economische Zaken, 1941
Lt.-G.G., 1942-1944 minister van kolo
niën in het Londense kabinet, en daar-
door LARMOYEUR
Hieronder vervolgen wij de serie volksver
tellingen uit Indonesië, die door de onder
wijzeres Annie Larmoyeur werden verzameld
en in 1939 in boekvorm werden uitgegeven
onder de naam "Indische overleveringen".
Een aantal ervan plaatsten wij indertijd in
de 19e jaargang van Tong Tong.
Magelang.
In een kampong woonde eens een rijke
Javaan met z'n vrouw en z'n dochter.
Ze waren erg wijs met het meisje en
tooiden het daarom op allerlei manie
ren op. Het meisje wou wel zo en liep
dikwijls op straat te pronken. Dan
droeg ze altijd een paar prachtige arm
banden en wel zes ringen, terwijl bo
vendien om haar hals een snoer schit
terende robijnen prijkte, ledereen
moest haar nakijken.
Op een dag was ze weer aan de wan
del. Maar plotseling, ergens bij een
groot grasveld, voelde ze zich ziek.
Ze greep om zich heen, voelde haar
bewustzijn wegglijden en zonk neer in
het gras. Daar bleef ze lang liggen
't Werd zes uur. De schemering viel.
Nog was het meisje niet terug. De
moeder maakte zich ongerust, omdat
het anders nooit gebeurde en ging
haar zoeken, 't Duurde vrij lang, vóór
ze haar vond, want de duisternis nam
snel toe. Maar toen ze haar dan ook
hado, wat een toestand voor de
arme moeder; haar dochter bewuste
loos en doodsbleek aan de rand van
het grasveld. Ze riep om hulp: mensen,
mensen, help me I
Spoedig kwamen er omwonenden op
dagen en die hielpen haar het meisje
naar huis brengen. En wat zagen ze
daar? De armbanden, de kostbare
armbanden waren verdwenen
Maar 't voornaamste was het meisje
zelf. Welke goede zorgen men ook aan
haar besteedde, het werd niet beter.
Alleen riep ze nog, toen ze even bij
kennis was: "Ma, gelang! Ma, gelang!"
(gelang armband(en). Kort daarna
stierf ze, in de nacht.
Die kampong nu wordt naar aanleiding
van deze gebeurtenissen, Magelang
genoemd.
Overgenomen uit: "Indische overleveringen".
na wederom Lt. G.G.
Voor hen die geïnteresseerd zijn in de
achtergronden van een bewogen pe
riode uit de laatste fase van de ge
schiedenis van Ned.-Indië, is het boek
zeker het lezen waard. In de epiloog
gaat de schrijver in op naar onze
smaak al te persoonlijke details uit het
leven van de Lt. G.G., die gezien de
strekking van het boek, niet ter zake
doende zijn. Het boek is geïllustreerd
met een groot aantal foto's en bevat
een uitgebreide literatuurvermelding
en een personenregister.
"De laatste landvoogd" - door J. G.
Bijkerk is verkrijgbaar bij Boekhandel
Moesson, prijs f 27,50, porto 5,25.
CH.M.
