BONDGENOOTJE
"INGET MATI" "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
Een plaatje zonder woorden, maar met des te meer herinneringen
aan hetTobameer, had hij een echtpaar
rangkoks bezig gezien en na zich goed
georiënteerd te hebben, vond hij een
boom, die hem op dezelfde hoogte een
vrij uitzicht verschafte op de plaats
waar de rangkoks zich aan het voor
bereiden waren voor wat Darwin reeds
vroeger noemde: de instandhouding
der soorten. Van Putten bespijkerde
"zijn" boom met klimsporen, stalen
pennen in de vorm van een horizontaal
uitgerekte U en kon zo de hoogte van
de rangkoks bereiken. Vanaf dat tijd
stip was Van Putten "de derde man".
Elke vrije dag reed hij naar Prapat, (niet
bepaald naast de deur) en weken lang
volgde hij met zijn filmcamera alle
fasen van het nestelen. Dan moet een
mens wel gedreven worden door am
bities, die verder gaan dan een "hob
by". Om een lang verhaal kort te ma
ken, hij bereikte nauwkeurig het doel
dat hem voor ogen stond. En daar
kwam heel wat meer bij kijken, dan wij
kunnen veronderstellen. De bijzondere
moeilijkheden en prestaties zou alleen
Van Putten zelf uit de doeken kunnen
doen. Volgens de stand der techniek
van zo'n veertig jaar geleden, werd
de film op allerlei wijzen tegen be
derf, of achteruitgang op andere pun
ten, zorgvuldig bewaard.
Toen kwam de oorlog. Japan sloeg toe,
Van Putten werd onder de wapenen
geroepen. Hij woonde toen op een
bovenafdeling van een onderneming,
bij de grens met het oerwoud. Korte
tijd later werd zijn gezin uit de een
zaamheid naar het centraal emplace
ment van de betreffende onderneming
geëvacueerd. Het huis - met alles er
in - bleef achter.
En dan volgt het gezin Van Putten het
toen gebruikelijke patroon, zoals wij
dat allen op Sumatra hebben meege
maakt, internering en krijgsgevangen
schap. In de tweede helft van het jaar
Jaren geleden vloog een klein jongetje
vanuit z'n eigen warme land met over
wegend donker gekleurde mensen,
naar Holland om hier geopereerd te
worden. Het enige positieve voor zijn
verblijf hier, was dat hij Nederlands
sprak, dat hij van de zusters in het
ziekenhuis daar geleerd had. Was het
toeval dat ik als Indische de leiding
over de kinderzaal had? Hoe het ook
zij, bij het telefoontje van de hoofd
zuster dat hij gearriveerd was en op
haar kantoortje afgehaald kon worden,
liep ik er heen en daar stond hij, een
tengere kroeskop; grote donkere ogen
namen me nauwkeurig op. Was er iets
van herkenning, dan toch alleen een
glimp-
Onderweg van Schiphol naar Utrecht
scheen hij geen woord gezegd te heb
ben en ook de hoofdzuster had geen
enkele reactie teweeg kunnen brengen.
Ik stak mijn hand uit en gewillig legde
hij er zijn samengeknepen knuistje in.
Wat had ik hem graag in mijn armen
1947 kwamen we terug voor de weder
opbouw. Sumatra's Oostkust werd
"bevrijd" en het terugtrekkende Repu
blikeinse leger, met het Nederlandse
leger op de hielen, verbrandde alles,
dat snel vlam wilde vatten.
De plantershuizen, voor het merendeel
uit hout opgebouwd, met een stenen
onderbouw, vielen aan de verschroei-
de-aarde-politiek ten offer.
Tussen de stenen neuten lag nog wat
as. Ook van het huis van Van Putten
was nog wat as terug te vinden. En de
film en de speciale bewaar-entourage?
Weg, totaal verdwenen. Een geestelijke
dreun. Al dat werk voor niets gedaan?
Neen, gelukkig niet, want vóór de
komst der Japanners was een copie
gemaakt op een filmafmeting, die zich
beter leende voor projectie. En deze
copie had elders een veilige bewaar
plaats gevonden, ver van het oorlogs
geweld. Van Putten heeft derhalve zijn
bijzondere prestaties niet verloren zien
gesloten. Maar daar schrik je kinderen
soms mee af. Dapper stapte hij naast
mij voort. Ik moet zeggen dat zieke
kinderen je bewondering tot ontroe
rends toe kunnen opwekken door hun
dapperheid. Kleine taaie vechters zijn
het dan, die het niet opgeven.
Het hele opname ritueel liet hij langs
zich heen gaan. Twee dagen gingen
voorbij en de avond- en dagrapporten
vermeldden dat hij nog steeds niet ge
sproken had.
De derde dag echter, toen ik de zaal
binnenkwam, wenkte hij me naar zich
toe. Verwachtingsvol keek ik hem aan
en vroeg wat hij wou. Hij keek me
strak aan en zei heel duidelijk: "Nik
ker Verbluft, maar onmiddellijk scha
terend pakte ik hem stevig vast. Mijn
kleine bondgenoot. God zij dank was
dat de juiste reactie, want vanaf dat
moment sprak hij en sloot hij zich bij
de andere, kinderen aan, al vond hij ze
wel erg wit.
Twee jaar moest hij in het ziekenhuis
blijven, daar de operatie in étappes
werd verricht. Hij ontpopte zich tot een
gaan. Halleluja.
Dit waren dan twee voorbeelden van
natuurliefhebbers (hobby-isten), zoals
ze tempodoeloe in de gelederen der
planters voorkwamen, mensen, die op
deze wijze grote inhoud aan hun be
staan wisten te verlenen, die zich rijk
voelden in een andere betekenis dan
wij doorgaans aan dit begrip plegen
te geven. Deze menselijke eigenschap
pen zaten er vanaf de prille jeugd in
en ze zijn er uit gekomen. Beiden had
den de werkkring gekozen, waarvoor
ze in feite "in de wieg waren gelegd".
Ze stonden op deze wijze dichter bij
het "leven" in al zijn schakeringen.
In 1979 was Van Putten in de gelegen
heid zijn vroegere arbeidsterrein bij
Prapat nog een keer in ogenschouw te
nemen. De klimsporen zaten na circa
40 jaren nog steeds in de boom.
J. BALT
vrolijk, guitig jong, soms heerlijk on
deugend.
Geheel genezen vertrok hij. Op het
vliegveld riep hij naar de hoofdzuster:
"Groeten aan zuster K." Mijn bondge
noot dacht toch op het laatst nog even
aan mij.
J. S. v. H. - K. v. B.
Begrafenis-en Crematie-Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
en ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren: Fred. Hendriklaan 7
Den Haag, Tel. 070 - 55 64 27 (3 lijnen)
19
