Culturen
BIJ DE VOORPLAAT
De waardige schoonheid van de Tjandi Gapura Badjang Ratu in de desa
Trowulan (Zuiden van Modjokerto), overblijfsel van de verdwenen hoofdstad
van het rijk Madjapait. Natuur, historie, cultuur, zo nauw verweven dat het als
een totaliteit door elke in Indonesië levende sterveling werd aangenomen. Als
je daar nu aan terugdenkt
Er zijn prettiger dingen in mijn leven
geweest dan 's morgens om 8 uur
door de natte sneeuw naar het station
te gaan om de trein naar Alkmaar te
pakken. Terwijl een onuitgewoede
griep zich muurvast in mijn bronchiën
heeft genesteld en er zich door geen
hoestbui uit laat smijten.
Niet lezen, niets doen tot die ellendige
overstap op dat ellendige station
Haarlem. Genade, wat doet een mens
uit de tropen in de winter in een trein
naar Haarlem I
Zich diep bezinnen op wat ik straks
moet vertellen over mijn "eigen cul
tuur", vooropgesteld dat het publiek
weet wat ik ben: Indische of Indone
sische. Dat het daar eigenlijk om be
gonnen was vertelde de leidster van
de "Open School" me toen ze me uit
nodigde voor een causerie. Men had
die dag "buitenlandse vrouwen" als
onderwerp en daar hoorden de Indo
nesische vrouwen toch zeker ook on
der? Als ik zoiets hoor krijg ik acuut
een hoestbui en valt mijn haar uit,
zelfs na 30 jaar nog.
Mijn ouders, noch de buren, noch on
ze vrienden en familie heb ik in Indië
ooit het woord cultuur horen zeggen.
Als mijn vader (die erg knap en be
lezen was) het woord gebruikte dan
had hij het altijd over "Oosterse cultu
ren". Daar zaten we midden in, we
leefden in een "open" land, je kon bij
alles horen, je kon je naar verkiezing
ook overal van afsluiten. Niemand
drong je wat op, help jezelf, zo helpt
je God. En God heeft ons geholpen
met ons te maken wat we zijn en ons
te laten blijven wat we zijn. Hij zei
niet: ajo, vandaag naar de "Open
School" ga een uurtje je cultuur be
wijzen I Hij maakte dat er kerken,
moskeëen en tempels waren, socië
teiten, pasar malams, bioscopen en
Kunstkringzalen. Er waren concerten,
kerapan sapi, Koninginnefeesten, alle
gorische optochten en vliegergevech
ten. Je kon zwemmen in Selecta en
Tjihampelas, maar ook in de kali,
je had Belanda, Chinese, Javaanse
vriendjes al naar je behoefte had aan
hun vriendschappen.
Er was rijst met trassi bakar die zo
verrukkelijk was en Maatje bakte een
gateau Africaine die ik nergens zo
heerlijk heb gegeten I Es stroop en
ice cream soda, blote voeten of zware
zwarte laarzen "omdat je zo lelijk
scheef loopt", haarwassen met me-
rang of met dure shampo van Dralle,
alles kon, alles was er.
"Vertel me eens, wat verstaan jullie
nu onder eigen cultuur?" Daar voel ik
die hoestbui opkomen.
Onze cultuur - laat me liever spreken
van mijn cultuur om geen fouten te
maken - is dat ik alles waardeer,
prettig en lekker vind als het mooi,
prettig en lekker is. Of het nu typisch
Chinees, Javaans, Hollands, Ameri
kaans of wat maar ook is. Indische
vrouwen kunnen beter koken dan wie
ook. Indische dames hebben de prach
tigste veranderingen in de batik ge
bracht met het behoud van oude
dessins en technieken. Indische da
mes hebben samen met Chinese,
Javaanse vrouwen kruiden en genees
wijzen ontdekt die voor de eeuwigheid
hun waarde zullen hebben. Als er ooit
van een "eigen" cultuur sprake is
geweest dan is het de cultuur van de
open harten en open armen. Kan ik
dat straks zo aan de dames van de
"Open School" in Alkmaar vertellen?
Vergeet het maar. Na een diep tra
gisch optreden van een paar Zuid-
Amerikaanse dames die heel wat te
vertellen hebben over de rampzalige
dictatuur in hun land, kom ik over als
Pipo de clown na een uitvaart plech
tigheid.
Ik hoor mezelf een kort overzicht ge
ven van de historie van Nederlands-
Indië. Ik doe pogingen een neutrale
lijn te volgen in de geschiedenis van
de Indische Nederlander maar ergens
in mijn achterhoofd gaat een seintje
naar de afdeling 'voorgevoel' dat ik
gewoon voor gek zit te praten en dat
het allemaal bij voorbaat fout zit. Het
feit alleen dat ik uit het koloniale ver
leden ben gestapt, nog steeds durf
vertellen dat Indonesië een heerlijk
land is, neen, ik zit fout. LD denk ik
ben je na 30 jaar nog niet wijzer ge
worden?
De straf blijft niet uit. In niet te ver
stane woorden maakt een aantal rode
vrouwen kenbaar dat ze mijn verhaal
niet pikken. Waar blijven de politieke
gevangenen I, waar de onderdrukte
vrouwen!, de propvolle gevangenis
sen I Ik ben bezig de enige echte
waarheid die alleen ZIJ kennen te
verdoezelen I
Ineens ontdek ik dat ik mijn kriebel-
hoest kwijt ben, maar daarvoor is iets
veel ergers in de plaats gekomen: een
onbedaarlijke lust om het uit te scha
teren. O Heer, help me alstublieft
waardig en zinvol te blijven doorpra
ten tot de bel me redt. Er zijn nog wat
vriendelijke Hollandse dames die me
toch wel bedanken voor mijn interes
sante verhaal, ze verontschuldigen zich
ook voor de onbehoorlijke interruptie
van "die vrouwen die er alleen op uit
zijn narigheid te maken en alleen over
akelige dingen willen horen!" Ja, ja ik
begrijp het wel, ik ben helemaal niet
boos of ontzet hoor, U kunt er ook
niets aan doen, neen heus niet, ik vat
het niet zo ernstig op. En intussen
heb ik nog steeds die krankzinnige
behoefte om het uit te schateren I Het
is allemaal zo infantiel en dom en ik
ben er zelf ingetuind
Ik trek m'n jas aan, stop mijn eigen
cultuur weer in mijn tas en na een
lunch met lieve Indische kennissen
stap ik weer op de trein. Straks weer
dat ellendige station Haarlem.
In Leiden stappen studenten in, hun
schoudertassen volgepropt met eigen
cultuur. Ja, ja elk huis heeft zijn kruis,
elke buur zijn cultuur. In Nederland.
L.D.
De entrée tot de Borobudur, zoals die eruit zag voor het begin van de restauratie-werk
zaamheden, vrij van waronkjes en souvenirtentjes.
2
