Rob Nieuwenhuys' "Komen en blijven"'
TUNAS Trade, Tours Travel International B.V.
Een verzonken wereld
Alweer een gelukkige combinatie van een boeiende en leerzame tekst met on
waarschijnlijk goede foto's, het laatste boek van Rob Nieuwenhuys. Het heet
ditmaal 'Komen en blijven' en al kijkend en lezend wisselden bewondering en
ontroering elkaar bij mij af. Toen ik het uit had heb ik nog een hele tijd met het
boek in mijn handen stil gezeten. Vol gevoelens en gedachten, alsof ik nooit
éérder iets van Rob Nieuwenhuys of over het vroegere Indië gelezen had.
Het kan natuurlijk een zuiver persoonlijk gevoelen zijn, maar ik heb de indruk
dat Nieuwenhuys met 'Komen en blijven' méér en indringender het terrein heeft
betreden dat mijn eerste belangstelling heeft. En dan bedoel ik de vroegere
wereld van samenleving van Indo-Europeanen en van hen die, ongacht of zij
zich daarvan bewust waren, die wereld van Indo's hebben gedeeld. Veel 'blij
vers' in de vorige eeuw behoorden daartoe.
Een groot gedeelte van het boek gaat echter over Indo-Europeanen en daarom
is de titel Komen en blijven' eigenlijk niet helemaal juist. Want Indo's kwamen
en bleven er niet; zij waren er al. Voor het overige terecht gaan tekst en foto's
over hen die naar Indië kwamen en er bleven. Niet in de eerste plaats uit nood
zaak, maar omdat ze er wilden blijven.
De blijvers in dit boek, die in de vorige
eeuw naar Indië kwamen, verschillen
van de blijvers die daar in onze eeuw
aankwamen. Ze vallen in een andere
categorie. De laatsten zijn meer Euro
pees gebleven dan hun 19de-eeuwse
voorgangers en ze hebben zich eer_
der boven en naast de Indische sa
menleving van hun tijd geplaatst dan
er middenin. De Europese blijvers van
de vorige eeuw voegden zich nog be
trekkelijk gemakkelijk in het patroon
van Indische 'clans' met hun talrijke
kleurvariaties; als ze al niet dergelijke
clans zélf in het leven riepen.
Die clans bestreken met vloeiende
overgangen toen nog het hele brede
gebied, met aan de ene kant pas-aan
gekomen blanke blijvers en aan het
andere uiteinde donkere kampong-
Indo's en Indonesiërs. Zoals er blijk
baar ook van zeer rijken tot eenvou
dige armen tot één clan konden be
horen. Die laatsten konden zich ver
waarloosd en tekortgedaan voelen, ze
werden meestal nooit helamaal verge
ten, al hebben 'excommunicaties' zich
wel voorgedaan. Want niet het arm-
of het bruinzijn plaatste iemand buiten
zijn clan, maar het gezondigd hebben
tegen het een of andere clan-taboe.)
De integratie van Europeanen in de
koloniale samenleving van de vorige
eeuw was vergevorderd en lijkt bijna
optimaal. Europeanen - ook de niet-
vermengde - gingen op in het land en
in veel opzichten bijna op in de bevol
king, met welke zij veel contact had
den. Veel meer dan in onze eeuw,
krijgen wij de indruk. Naar kleding en
gedrag waren zij op ieder maatschap
pelijk niveau kennelijk nauwelijks te
onderscheiden van Indo's en Indo
nesiërs in gelijkwaardige posities.
De blijvers van na de eeuwwisseling
en vooral die van na omstreeks 1910
vertonen dit beeld niet of veel minder.
Wie zich Europees wist of voelde had
toen, integendeel, juist de neiging zich
zoveel mogelijk van niet-Europeanen
te onderscheiden, al was het maar
door uiterlijk vertoon. (Al kwamen uit
zonderingen natuurlijk wel voor.)
Het nieuwe boek van Rob Nieuwen-
Indische kinderen omstreeks de eeuwwis
seling uit "Komen en blijven".
huys laat ons zien wat de kolonie
misschien had kunnen worden als
lang voorbereide ontwikkelingen van
buiten geen breuk in onze eeuw had
den veroorzaakt in de interne ontwik
kelingen in Indië.
'Komen en blijven' geeft, denk ik, pre
cies wat Nieuwenhuys ermee heeft
bedoeld en wij mogen hem daarvoor
oprecht dankbaar zijn. Het is een
prachtig en belangrijk boek geworden.
Ondanks een niet geringe waardering
daarvoor blijf ik toch zitten met een
nog niet geheel bevredigde behoefte,
die ik vermoedelijk met anderen deel.
De behoefte namelijk aan een ge
schiedverhaal, waarin nu eens niet
trekkers en blijvers maar Indo-Europe
anen centraal staan. Want vanuit Azïe
gezien waar de Indo-geschiedenis zich
toch heeft afgespeeld - zijn het Indo's
en hun Aziatische of half-Aziatische
voorouders geweeest die aldaar be
hoorden tot de permanente bevolking.
Trekkers en blijvers, hoe groot ook hun
historische betekenis, waren van daar
uit gezien 'slechts import'. En als zoda
nig misschien wel vaak maar niet
steeds welkom.
Geschiedenis zoals Indo's die toen
hebben beleefd was een andere dan
die van trekkers en blijvers. Al kan ik
mij voorstellen dat veel blijvers (zoals
die welke ons door Nieuwenhuys zo
begrips- en liefdevol worden getoond)
na verloop van tijd hun persoonlijke
lotgevallen op dezelfde manier gingen
ervaren als Indo's. Hun geschiedenis
ging vanaf toen lijken op die van In.
do's en niet andersom. Verre van mug-
gezifterij te zijn, geloof ik dat hier
sprake is van een wezenlijk verschil.
Zo'n 'Indo-geschiedenis' is misschien
van geen belang voor Europese Ne
derlanders, daarentegen wel voor In
do's, waér zij zich momenteel ook
mogen bevinden. Ik hoop ooit nog
eens zelf aan zo'n geschiedenis te
kunnen bijdragen. Ondertussen ben ik
dankbaar voor 'Komen en blijven'.
G. L. CLEINTUAR
Komen en blijven,
door Rob Nieuwenhuys verkrijgbaar
bij Boekhandel Moesson
f. 64,50 6,50 porto.
(vervolg: "Die slimme Chinezen toch.")
nese vindingen zijn geweest, die wél
de Archipel bereikt hebben, maar
nooit Europa, met name op het ge
bied der kookkunst.
De bami heeft de grote sprong naar
het Westen gewaagd, dank zij onze
pinda-Chinezen, maar de tempe, in
onze woordenboeken vertaald door
"koek, in zonderheid van gegiste so
jabonen", is niet verder dan Indone
sië gekomen. Doch er zullen wel meer
van deze specifiek Chinese gerechten
zijn, die tot Indië zijn beperkt geble
ven. Over de Chinese acupunctuur zal
ik maar zwijgen. Die overstroomt nu
heel ons oude Europa en ik heb er als
niet-medicus, geen verstand van.
Trouwens, de heren doktoren zijn het
er ook niet over eens.
Ik ben benieuwd of onze lezers nog
wel eens andere echt Chinese uit
vindingen in de Oost zijn tegenge
komen.
385 Beeklaan
2562 AZ DEN HAAG
Telex: 34193 tunas nl.
Telefoon 070 - 63 92 27 63 89 94
Uw Indonesië en Verre Oosten reis op de maat van uw beurs en wen
sen gesneden I
Agent voor Europa van P.T. TUNAS INDONESIA TOURS TRAVEL Jakarta
kantoren: Medan, Padang, Yogya, Surabaya, Bali, Ujung Pandang, Bandung,
Singapore, Hongkong, USA.
8
