Ik geloof dat mevrouw Umi zich er een
beetje al te makkelijk van afmaakt door
te beweren dat wij tuk zijn op mystiek
en die daarom maar meenemen. Waar
om juist Indische Nederlanders? Om
dat, mevrouw Umi, de Indische Neder
landers - ja juist die - geboren en
opgegroeid zijn in het land van de
mystiek. Omdat wij die met de eerste
dongengan van baboe of tjang hebben
meegekregen. Omdat we opgegroeid
zijn met en tussen mensen voor wie
mystiek een belangrijk deel van hun
leven was. Dat verklaart ook dat het
een Indische Nederlander, M. A. van
Hien, was die de Javaanse geesten
wereld en de Javaanse mystiek, na
een diepdoorgronde studie heeft vast
gelegd in een standaardwerk (5 delen).
Misschien daarom dat het juist (In
dische) Nederlanders zijn geweest als
Brandes, Hooykaas, Kats, en vele an
deren die de Mahabharata en Brata
Joeda hebben bestudeerd en subliem
hebben weten te vertalen.
RECHT
(Moesson 15 januari 1983)
Ik kan mij best mevrouw Jellema's
zienswijze betreffende de toestanden
in Indonesië, voorstellen. Maar is haar
reactie hierover wel op zijn plaats
Tijdens mijn vakantie in Indonesië
(1980) heb ik ook opgemerkt, dat wat
de kolonialen gebouwd of aangelegd
hebben in verwaarloosde toestand
verkeert. De vraag is: "Hoe is dit toch
mogelijk?" Het anwoord is: "De Ne
derlandse koloniale politiek is de oor
zaak van dit alles." Zij schrijft dat de
kolonialen gezweet, gezwoegd, enz.
enz., gewerkt hebben.
Heeft zij zich wel eens afgevraagd
hoeveel Indonesiërs in dezelfde moei
lijke omstandigheden (nog wel in veel
erger mate zoals lage lonen en niet
te vergeten de verkrachtingen) ge
werkt hebben? Laat zij haar gedachten
verplaatsen in de tijd van Max Have-
laar. Als Nederland naar deze man
had geluisterd dan waren er bij de
overdracht van 1949 honderden Indo
nesiërs met een HBS-opleiding. Door
de koloniale politiek is de heer Jelle-
ma naar Indonesië gegaan voor ont-
wikkelings-samenwerking, wat dus niet
had gehoeven als Nederland naar Max
Havelaar had geluisterd. Het woord
ontwikkelings-samenwerking is hier
niet op zijn plaats. Hr. Jellema is naar
Indonesië gegaan om de blunders van
de voormalige ministers recht te zet
ten. Het is ook een grote eer dit werk
te mogen uitvoeren. Het woord kolo
niaal, in welke vorm ook, is voor fat
soenlijke mensen taboe
L. JOHAN
Naschrift redactie:
Het is natuurlijk absurd om na 40 jaar
verwaarlozing de beschuldigende vin
ger uit te steken en de "kolonialen" te
verwijten dat zij niet degelijk hebben
gebouwd Het schijnt dat het kolonia
le bewind tot in alle eeuwigheid ver
antwoordelijk gesteld kan worden voor
alles wat er mis gaat in de onafhan
kelijk geworden landen. Gaat er iets
scheef, dan komen de naweeën van
de koloniale tijd weer op de proppenl
Wat zijn kennis betreft omtrent de
ontwikkelingen in het voormalige Ne-
derlands-lndië is lezer Johan (zoals
verreweg de meesten die hier te lan
de hun zegje menen te moeten doen
over Ned.-lndië/lndonesië) blijven ste
ken in de tijd van Max Havelaar, dus
het midden van de vorige eeuw. Het
is hem ontgaan dat er sedertdien in
Indië o.a. Middelbare Scholen werden
opgericht, waar zeer vele Indonesiërs
hun opleiding genoten, nog afgezien
van de velen die in Ned. Indië, in Ne
derland of elders een universitaire op
leiding genoten.
Ook vraagt men zich af, of de heer
Johan wel eens gehoord heeft van
werkgelegenheid scheppen. Lang voor
de oorlog waren experts op Z.O. Azia
tisch gebied het erover eens, dat in
vergelijking tot andere gebieden on
der koloniaal bestuur, de bevolking
van Ned. Indië een hoger welvaarts
peil had bereikt, mede dank zij het
gevoerde beleid. Iets meer kennis
over datgene wat tijdens het Ned. be
stuur over Indië werkelijk is gebeurd,
zou geen kwaad kunnen. Men zou dan
niet, zoals lezer Johan, tot een oor
deel komen dat kennelijk is gevormd
onder invloed van een heersende
partij-politieke opinie.
Tenslotte: voor fatsoenlijke mensen
zou het taboe moeten zijn, om hen
die in Indië met liefde voor land en
volk hard hebben gewerkt, als kwaad
aardige kolonialen af te schilderen
CH.M.
PETRONELLA
In het artikel "Mijn pondokje in de
Goenoeng" (Moesson 15-2-'83) werd
vermeld .het "Patronella"-ziekenhuis
Dit ziekenhuis in Jogja heette ten
rechte "Petronella". Ik heb er als 5-
jarige na een ernstige val zelf in ge
legen. Ma mocht toen zelf ook "Intern"
blijven (we hadden een apart kamer
tje) om mij te verzorgen.
P. STOLK
WAJANGPOPPEN
Mannelijke of vrouwelijke wajangpop
pen wel alléén of niet in huis
"My dear it is not true! Al die wajang
poppen worden in massa's gemaakt
door mensenhanden. Het is toch on
mogelijk om bij elke mannelijke pop
een z.g. "mantra" (toverspreuk, be
tovering) in te blazen. Dus als een
mannelijke wajangpop ongeluk aan
brengt, moet de vrouwelijke geluk
brengen? Geloof er niet in Belache
lijk vind ik Ach, jullie Hollanders en
vooral de Indische Nederlanders ne
men o, zo graag de Indonesische mys
tiek mee. Het is goed om er over te
praten en er verhaaltjes bij te vertellen,
maar kwalijk om er in te geloven."
Mevr. UMI, Jakarta
WAJANGPOPPEN EN BIJGELOOF
Commentaar van een Indonesische
dame, vriendin van mevrouw M. van
Zuylen, dat er geen doekjes om windt.
Een wajangpop in huis brengt dus
geen ongeluk aan, manlijk of vrouwlijk.
Bijgeloof, overlevering. Vraag is: wan
neer is dit fabeltje dan onstaan en
waardoor
De fout is dat wij - van een latere ge
neratie - ons niet zijn blijven interes
seren of verdiepen in het wezen van
de mystiek. De essentie ervan, niet het
zelf verzonnen fabeltje.
Krissen en wajangpoppen zijn oor
spronkelijk voorwerpen met een ziel.
De toeristen-industrie maakt er een
consumptieartikel van, zonder enige
andere dan decoratieve waarde. Maar
dat wil niet zeggen dat wij dus het
bijgeloof en het respect ook maar
moeten vergeten.
Wajangpoppen brengen geen ongeluk
aan. Maar het is wel zaak dat men de
goede figuren in huis neemt. Het wa
jangepos is gebaseerd op de strijd
tussen Goed en Kwaad. Er zijn goede
en kwade poppen. Heeft men een
goede pop (Ardjoena, of een van de
andere Pandawa's) dan zal hij geen
ongeluk in uw huis brengen, integen
deel. Maar als U een kwade pop heeft
(die ook heel decoratief en mooi kan
zijn) dan is het beter dat U er een
goede pop bij zet voor het evenwicht.
Sri Kandi (echtgenote van Ardjoena)
is een strijdvaardige vrouw, de mo
derne Indonesische vrouwen mogen
haar graag. Soembadra, ook een
vrouw van Ardjoena, is zachtaardig en
huiselijk. Onthoud dat goed altijd
rechts staat, kwaad links. Hang de
poppen aan de muur (als U de figuren
kent) dan ook niet met hun gezicht
naar links als het rechts moet zijn en
omgekeerd.
Kan het U niet schelen? Ook al goed.
Ik loop bij voorkeur onder ladders
door en mors zout bij het leven als ik
in de keuken bezig ben. Maar U hoort
mij nooit piepen als de boel mis loopt
bij Moesson I
LILIAN DUCELLE
P.S. Als U wat meer van de wajang
wilt weten, waarom dan niet "Tussen
Schemering en Dageraad" gelezen. Er
staat veel in, genoeg om voor eeuwig
bijgelovig te zijn. Of niet natuurlijk.
12
